منشآت منصب قضا و جایگاه قاضیان تیموری در خطه خراسان بزرگ و انعکاس آن در نگارگری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشکده علوم انسانی، گروه الهیات ، واحد خمین ، دانشگاه آزاد اسلامی ، خمین ، ایران.

2 دکتری تخصصی، دانشکده علوم انسانی، گروه معارف، دانشکده علوم انسانی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران.

3 دکتری تخصصی، دانشکده علوم انسانی، گروه معارف، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران.

4 دکتری تخصصی، دانشکده علوم انسانی، گروه تاریخ محلی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

منشآت یا نامه ­های تاریخی از ابزارهای اداره امور دیوانی در تاریخ ایران بوده ­اند. بازشناسی متن این آثار گامی مهم در آگاهی از رازهای موجود در ساختار اداری کهن است. یکی از ارکان مهم ساختار اداری در جامعه ایران در دوره اسلامی، نظام قضایی بوده است. برقراری عدل یکی از مهم­ترین اصول اسلامی در جامعه مسلمانان به شمار می­ رود و شاهان به عنوان نماینده عدالت خداوند بر زمین خود را مسئول برپایی عدالت می­ دانستند. این مهم از طریق مناصب شرعی و مذهبی به خصوص قضاوت ممکن می­شد. در این مقاله به بررسی اسناد انتصاب قاضیان در دوره تیموری در خراسان بزرگ موجود در منشآت مهم این دوره پرداخته شده است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­ های آرشیوی و کتابخانه ­ای است انجام شده است. یافته ­های پژوهش نشان می دهد که قاضیان با توجه به اسناد و منابع باقیمانده، طیف وسیعی از اختیارات را از جنبه شرعی و عرفی در جامعه به عهده داشته ­اند و با توجه به ویژگی شرایط انتخاب قاضی، ارتباط مستقیم با مردم و ارتباط با دربار از جنبه حکومتی و مذهبی مورد توجه بوده­ اند. برخی از این قاضیان ضمن حمایت از هنرمندان در زمره شعرا، هنرمندان و نویسندگان بزرگ دوره تیموری محسوب می­ شدند. واکاوی نگاره ­های تاریخی موجود بر اهمیت این منصب تأکید دارد.

اهداف پژوهش:
1.واکاوی وضعیت عدل و دادگستری در دوره تیموری.
2.بررسی نقش منشآت در واکاوی نقش قاضیان و انعکاس آن در نگارگری.

سوالات پژوهش:
1. نظام قضایی ایران در تیموری چه وضعیتی داشت؟
2. منشآت چه نقشی در اختیارات قضات دوره تیموری و بازشناسی وظایف آن­ ها دارند؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Origins of the Judicial Position and the Position of Judges in the Timurid Khorasan Line and its Reflection on Painting

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Bakhtiari NiazAbadi 1
  • Hossein Kosravi 2
  • Sohrab Eslami 3
  • Abolfazl Hassan Abadi 4
1 PhD Student, Faculty of Humanities, Department of Theology, Khomein Branch, Islamic Azad University, Khomein, Iran.
2 PhD, Faculty of Humanities, Department of Education, Faculty of Humanities, Khomein Branch, Islamic Azad University, Khomein, Iran.
3 PhD, Faculty of Humanities, Department of Education, Faculty of Humanities, Arak Branch, Islamic Azad University, Arak, Iran.
4 PhD, Faculty of Humanities, Department of Local History, Mashhad Branch, Islamic Azad University , Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Historical sources or letters have been tools of administration of court affairs in the history of Iran. Recognizing the text of these works is a significant step in acknowledging the mysteries of the ancient administrative structure. One of the imperative pillars of the administrative structure in Iranian society in the Islamic period was the judiciary system. The establishment of justice is one of the most vital Islamic principles in the Muslim community and the kings, as the representatives of God's justice on earth, considered themselves responsible for the institution of justice; hence, this act became conceivable through religious positions, specifically through judging. This article examines the documents of appointment of judges in the Timurid period in Greater Khorasan via a descriptive and analytical method and relying on archival and library data. Findings show that according to the remaining documents and sources, the judges beheld a vast range of authorities in terms of Sharia and local customs in the society and according to the principals of judge selection, they were renowned for their direct relation with the people and courtiers in terms of a governmental and religious outlooks. A number of these judges, while supporting artists, were considered great poets, artists and writers of the Timurid period. Analysis of existing historical drawings emphasizes the importance of this position.
Research aims:
1. An analysis of the state of justice in the Timurid period.
2. An investigation on the role of origins in analyzing the position of judges and its reflection in painting.
Research questions:
1. What was the situation of the Iranian judicial system in Timurid?
2. What is the role of sources in the powers of Timurid judges and the recognition of their duties?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Greater Khorasan
  • Timurid Period
  • Judge
  • Origins
  • Painting
آژند، یعقوب. (1387). مکتب نگارگری شیراز، تهران: فرهنگستان هنر.
ارزنجانی، شرف الدین طیب. (بی تا). نسخه منشآت، شماره ارجاع در کتابخانه: 517343. کتابخانه و موزه اسلامی.
اسفزاری، معین الدین. (بی تا). ترسل. شماره ارجاع در کتابخانه: 13718، کتابخانه و مرکز اسناد اسلامی.
العنبری، عبدالله. (1366).  منصب قضاوت قاضی القضات در دوره عباسی تا دوره سلجوقی. بیروت: دارالعربیه.
الهیاری، فریدون؛ دستجریدی، سمانه و علیپور، وحید. (1380). قضاوت در دوره سلاطین تیموری، تاریخ ایران و اسلام، شماره20،12-6.
بوات، جو. (1384). تاریخ مغولان. تهران: انتشارات آزادمهر.
توسی، ناصرالدین. (1356). دیاربکر. تهران: کتابخانه طاهری.
جامعی، کوده. (1381). نظام قضایی ایران در دوره اسلامی.
جمال الاسلامی، محمد بن علی. (1358). همایون. همایون فرخ، تهران: دانشگاه ملی.
حافظ ابرو، شهاب الدین. (1372). زبده التواریخ. تصحیح سید کمال حاج سیدی. تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حسینی تربتی، ابوطالب. (1342). تزوکات تیموری. تهران: کتابفروشی اسدی.
خواندمیر، غیاث الدین. (1372). حبیب السیر. تصحیح میرهاشم هادیان، تهران: فرهنگ.
خنجی، روزبهان. (1379).  عالم آرای امینی. تصحیح مسعود شریفیان.
رجب زاده، هاشم. (1355). فرهنگ مذاهب خواجه الرشیدالدین فضل الله همدانی. تهران: توس.
ساکت، محمد. (1376). سازمان قضایی در جهان اسلام. مشهد: شماره37 و 38.
ساکت. محمد. (1364). سازمان قضایی در اسلام. مشهد: آستان قدس رضوی.
سپهری، محمد. (1394). مذهب شیعه در دوره حاکمان تیموری. مطالعات اسلامی.
سامعی دستجردی، معصومه. (1388). سیستم قضایی در دوره تیموری. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
سمرقندی، نصرالله. (بی تا).  نسخه خطی، کتابخانه مجلس، شماره218.
سمرقندی، عبدالرزاق. (1372). مطلع السعدین. تهران: مؤسسه مطالعات فرهنگی.
طهرانی، ابوبکر. (1356). دیاربکر. تهران: طاهری.          
کاشفی، حسین. (بی تا). شماره نسخه: 5911، کتابخانه پارلامنت.
مجیدی. محمد. (بی تا). شماره سند 97385، کتابخانه و موزه مرکز.
نسخه به شماره 16354، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس. (بی تا).
نسخه به شماره 85529، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس. (بی تا).
نوایی، امیرعلیشیر. (1363). اطلاعات از دوره تیموری. تصحیح علی اصغر حکمت، تهران: منوچهری.
ویلبر، دونالند. (1387). باغ های ایرانی و کوشک های آن، مترجم مهین دخت صبا، تهران: علمی و فرهنگی.
هریتاج، پریچهر. (1368). آرامگاه های هرات. تصحیح عبدالله حسینی. هرات: عبدالله حسینی.
یارشاطر، احسان. (1334). شعر معاصر در دوره شاهرخ. تهران: دانشگاه تهران.