اندرزهای اخلاقی و اجتماعی در نگاره های نسخه مصور قابوس نامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

2 دکتری تخصصی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

چکیده

 سرمایه ­ی اجتماعی به عنوان یکی از شاخص ­های رشد و توسعه جوامع مطرح شده است. پیشرفت جامعه با ایجاد روابط صمیمانه، گسترش انسجام و مشارکت اجتماعی، اعتماد چند سویه و با بالا رفتن حجم سرمایه ­ی اجتماعی میسّر می­ شود. این از ارزش­ های اخلاقی بر فعالیت­ های اجتماعی مؤثّرند و موجب پایداری روابط اجتماعی، برقراری صلح و نهایتاً ایجاد جامعه ­ای سالم می­ شوند. آثار ادبی عاملی مؤثر در هویت یابی محیط اجتماعی اند و هیچ سخن ­آفرینی نمی ­تواند گسسته از امور اجتماعی زمانه ­اش باشد. تاریخ ادبیات ایران، نشان دهنده وجود آثار متعددی در حوزه اخلاق است؛ یکی از این آثار قابوس نامه است. مسئله­ ای که می­ توان اینجا مطرح کرد ماهیت اندرزهای اخلاقی عنصرالمعالی در این کتاب است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­ های منابع کتابخانه ­ای انجام شده است. یافته ­های پژوهش حاکی از این است که عنصرالمعالی در قابوس نامه به همه ­ی زوایای زندگی فردی و اجتماعی پرداخته است. او صداقت، تعهّد به پیمان، کاردانی و امانت‌داری را از جمله عوامل ایجاد اعتماد در روابط اجتماعی دانسته و در مقابل نفاق، دروغ، خیانت‌ورزی، ظلم، نادانی و افشای راز را عوامل تخریب اعتماد معرفی می‌نماید. همچنین، رعایت اصول اخلاقی مانند حق‌شناسی نسبت به پروردگار و والدین، احسان، مدارا، حسن خلق، عدل و سخاوت را برای تمام افراد جامعه ضروری می‌داند. این معانی و مفاهیم در نسخ مصور قابوس نامه نیز تکرار شده و قابل مشاهده است.

اهداف پژوهش:
1. شناخت مفاهیم اخلاقی و اجتماعی در قابوس نامه.
2. بررسی انعکاس مفاهیم اخلاقی قابوس نامه در نگاره­ های نسخه مصور قابوس نامه.

سؤالات پژوهش:
1. عنصرالمعالی در قابوس نامه به چه  اندرزهای اخلاقی و اجتماعی  اشاره کرده است؟
2. مفاهیم اخلاقی و اجتماعی قابوس نامه در نگاره های نسخه مصور قابوس­ نامه چه انعکاسی داشته است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ethical and Social Advice in the Illustrated Versions of the Qaboos Nameh

نویسندگان [English]

  • Samira Nikkha Behnamiri 1
  • Abdollah Hasanzadeh Mirali 2
  • Mohammad Rezaie 2
  • Yadollah Shokri 2
1 PhD Student, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Semnan University, Semnan, Iran.
2 PhD, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Semnan University, Semnan, Iran.
چکیده [English]

 Social capital has been proposed as one of the indicators of growth and development of societies. The development of society is achieved by establishing sincere relations, expanding social cohesion and participation, multilateral trust, and increasing the volume of social capital. These moral values ​​affect social activities and lead to the stability of social relations eliciting peace and ultimately the creation of a healthy society. Literary works are an effective factor in identifying the social environment and no speech-creation can be considered separate from the social affairs of its time. The history of Iranian literature indicates the existence of several works in the field of ethics; one of these works is Qaboos Nameh. The issue that can be raised here is the nature of the moral advice of the supreme element in this book. This research has been done by descriptive and analytical method and relying on library resource data. The findings of the research indicate that the supreme element in Qaboos Nameh has dealt with all aspects of individual and social life. The book considers honesty, commitment to the covenant, professionalism and trustworthiness as the factors that create trust in social relations, and in contrast to hypocrisy, lies, betrayal, oppression, ignorance and disclosure of secrets; moreover, it introduces the factors of destroying trust. It also considers the observance of moral principles such as knowledge of God and parents, kindness, tolerance, good character, justice and generosity necessary for all members of society. These meanings and concepts are repeated and visible in the illustrated version of Qaboos Nameh.
Research aims:
1. Recongnizing the moral and social concepts in Qaboos Nameh.
2. Examining the reflection of the moral concepts of Qaboos letter in the illustrated versions of Qaboos Nameh.
Research questions:
1. What moral and social advice did Ansar al-Ma'ali refer to in Qaboos Nameh?
2. What are the moral and social implications in the illustrated versions of the Qaboos Nameh?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qaboos Nameh
  • social advice
  • moral values
  • illustrations
احمدی انارمرزی، ارسلان. (1390). بررسی مؤلّفه‌های سرمایه‌ی اجتماعی در قصاید ناصر­خسرو و تاریخ بیهقی. پایان ­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
الهامی، فاطمه. (1391). «جایگاه قابوس ­نامه در قلمرو ادبیات تعلیمی». پژوهش ­نامه ادبیات تعلیمی، شماره16، 158-131.
پارسامهر، مهربان؛ اسکندری فرد، امیرمختار. (1392). «اعتماد اجتماعی و رابطه­ ی آن با مشارکت اجتماعی». فصل­نامه علوم اجتماعی، شماره 62، 286-253.
دورکیم، امیل. (1369). تقسیم کار اجتماعی. ترجمه باقر پرهام، بابل: کتابسرا.
دوفوشه کور، شارل هانری. (1377). اخلاقیات. ترجمه محمدعلی امیرمعزی و عبدالمحمد روح­ بخشان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی و انجمن ایران شناسی فرانسه.
رکابدار، لیلا. (1390). بررسی مؤلّفه‌ های سرمایه ­ی اجتماعی در داستان­نامه ­ی بهمن یاری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
روحانی، حسن. (1390). «سرمایه خانواده، سنگ بنای سرمایه­ی اجتماعی». فصل­نامه راهبرد، شماره 59 ،46-7.
زرین­ کوب، عبدالحسین. (1375). از گذشته­ ی ادبی ایران. تهران: الهدی.
شجاعی باغینی، محمدمهدی و همکاران. (1387). مبانی مفهومی سرمایه ­ی اجتماعی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
طهرانی(کاتوزیان)، محمدعلی. (1388). اخلاق اساسی و اجتماعی. تهران: دادگستر.
عباس­زاده، محمد؛ میرزایی، مجتبی. (1393). «نقش دین در توسعه­ ی شبکه اعتماد اجتماعی دانشجویان». فرهنگ در دانشگاه اسلامی، شماره 2، 224-201.
عسکری، علی. (1378). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و مدارا، مطالعه­ ی تطبیقی دانشکده ­های علوم اجتماعی دانشگاه تهران و علامه طباطبایی، پایان ­نامه دانشگاه مازندران.
عنصرالمعالی، کیکاوس بن اسکندر. (1378). قابوس ­نامه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: علمی و فرهنگی.
مشایخی، حمیدرضا؛ احمدی، ارسلان. (1390). «نقد سرمایه و ضدّ سرمایه ­ی اجتماعی در شعر داروگ و آی آدم ها از نیما و سرود باران از بدرشاکرسیاب». پژوهش نامه نقد ادب عربی، شماره2/6/60، 166-140.
نراقی، احسان. (1386). علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن. تهران: فرزان.
نصراللهی، زهرا؛ مکیان، نظام الدین و اسلامی، راضیه. (1394). «سرمایه­ ی اجتماعی و مؤلفه ­های آن در اسلام». فصل­نامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره 13، 38-21.
نیک­ گهر، عبدالحسین. (1361). مبانی جامعه ­شناسی. تهران: رایزن.
هنرور، محسن؛ پاسیان خمری، رضا و طراوت، محدثه. (1394). «ارزیابی مؤلّفه ­های سرمایه ­ی اجتماعی در شهر ایرانی از دریچه ­ی متون کهن ادبیات فارسی». فصل­نامه پژوهشی مرکز هنر معماری و شهرسازی نظر، شماره 33، ­58-41.
Gambetta, D. (1988). Can We Trust? in D. Gambetta (led), Trust: making and Breaking cooperative Relations, oxford: Basil Blackwell, 213 – 237.
Hardin, R. (1988). Trust in Governmentin: Valerie Baithwaite and Margaret levi (eds) Trust and Governance. New york: Russell sage Foundation: 9 – 27.