شخصیت پردازی در حکایت های الهی نامه عطار نیشابوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 دکتری تخصصی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

چکیده

عطار، از بزرگترین عارفان شاعر قرن ششم و اوایل قرن هفتم ه. ق. است که برای بیان مفاهیم عمیق عرفانی خود از داستان و حکایت بهره گرفته است، چراکه انسان، مخاطب خاص وی می ­باشد. الهی ­نامه یکی از آثار برجسته عطار است که شاعر ضمن آن موفق خلق حکایات زیبا و عمیقی شده است. با توجه به نقش کلیدی که شخصیت­ پردازی در آفرینش داستان­ ها و حکایات دارد، مسئله شخصیت­پردازی در الهی­ نامه و انطباق آن با داستان ­ها­ی مصور مطرح می ­گردد. این پژوهش با بر روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های کتابخانه ­ای انجام شده است. یافته ­های پژوهش حاکی از این است که شخصیت، عنصر حادثه و سرعت رخداد آن، از عناصر مهم داستان و داستان­ نویسی می­ باشد در حکایات عطار وجود دارند. هر چند اثر مذکور جنبه زهد و اخلاق­ گرایی دارد اما چیدمان و سرعت حوادث داستان عامل محرّک و پیش­برندۀ هر یک از داستان­ های آن محسوب می ­شود و در نهایت به طور کلّی می ­توان گفت که در حکایت و داستان و رمان نمی­ توان با یک دیدگاه حرکت کرد و یا نتیجه کلی گرفت که عناصر داستان، شالوده­ ی اصلی حکایت­ ها و داستان ­ها را می­ سازند یا داستان و حکایت­­ ها به عناصر داستان بها و معنا می­ دهند. توانمندی عطار در توصیف دقیق حکایات، منجر به تصویرسازی ملموس از حکایات گردیده است.

اهداف پژوهش:
1. واکاوی چگونگی عناصر حکایات در الهی ­نامه­ ی عطار.
2. بررسی شخصیت ­پردازی در حکایات الهی ­نامه ­ی عطار.

سؤالات پژوهش:
1. حکایات موجود در الهی ­نامه­ ی عطار دارای چه مختصاتی است؟
2. شخصیت ­پردازی چه جایگاهی در حکایات الهی ­نامه دارد؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study on the Characterization of Attar Neyshabouri's “Elahi Nameh”

نویسندگان [English]

  • Mehdi Nosrati 1
  • Habiballah Jadidoleslami 2
  • Ahmadreza Keikhafarzaneh 2
1 PhD Student, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
2 PhD, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
چکیده [English]

Attar is one of the utmost theological poets of the sixth and early seventh century AH, who took use of stories and anecdotes to express his deep spiritual meanings since mankind was his distinctive addressee. “Elahi Nameh” is one of Attar's outstanding works in which the poet has succeeded in creating amiable and profound anecdotes. Given the key role that characterization plays in the creation of stories and anecdotes, the issue of characterization is raised in theological concepts and its adaptation to illustrated stories. This research has been done based on descriptive and analytical methods and relying on library data. Findings of the research indicate that the character, the element of the incident and the speed of its occurrence are central elements in the realm of story and storytelling in Attar's anecdotes. Even though the mentioned work has the aspect of asceticism and moralism, the sequence and speed of the events of the story is the motivating and is considered as the driving factor of each tale. At the end, it can be generally stated that in the anecdotes, tales and novels; one cannot move with a single outlook or it can be concluded that the elements of the story shape the main feature of the stories or anecdotes or that they add meaning and value to the features of the story. Attar's ability to accurately describe anecdotes has led to a tangible depiction of such narrations.
Research aims:
1. An analysis of the elements of anecdotes in Attar's theology.
2. A study of characterization in Attar's theological anecdotes.
Research questions:
 1. What are the characteristics of anecdotes in Attar's theology?
2- What is the role of characterization in the stories of “Elahi Nameh” by Attar?

کلیدواژه‌ها [English]

  • characterization
  • anecdotes
  • Elahi Nameh
  • Attar
  • illustrated stories

مراجع

اسماعیل لو، صدیقه. (1384). چگونه داستان بنویسم. تهران: نگاه.
افضلی، زهرا؛ خیری زاده، مهری. (1390). "بررسی و تحلیل عنصر درون مایه در رمان«الطریق الطویل» اثر  نجیب الکیلانی". «مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی»، شماره 23، صص149-173.
امامی، فاطمه. (1392). "ساختار معنایی الهی نامه عطار".  فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناسی، شماره3، 38-11.
بتلاب اکبرآبادی، محسن؛ ورضی، احمد. (1392). «کارکرد روایی نشانه ­ها در حکایت رابعه از الهی­ نامه عطار». متن شناسی ادب فارسی، شماره 1، 28- 13.
بی ­نیاز، فتح ­الله. (1387). درآمدی بر داستان نویسی و روایت ­شناسی با اشاره­ای موجز به آسیب­ شناسی رمان و داستان کوتاه ایران. تهران: افراز.
الجرجانی، سیدشریف. (1424).  التعریفات، الطبعه الثانیه، بیروت: دارالکتب.
خدیو، هادی؛ داهیم، ربابه. (1392). "نمادانگاری در منظومه ­های عطار". عرفانیات در ادب فارسی، شماره17، 64-47.
خوشحال دستجردی، طاهره؛  شمعی، میلاد. (1388). "تحلیل عنصر حادثه در رمان جای خالی سلوچ اثر محمود دولت آبادی". پژوهش­نامه فرهنگ و ادب فارسی، شماره8، 148-134.
روشنفکر، کبری؛ ذوالفقاری، کبری. (1390). "بررسی تطبیقی ژرف­اندیشی در شعر محمود درویش و قیصر امین پور". فصنامه نقد و ادبیات تطبیقی، شماره 2، 130-99.
ساجدی، علی. (1390). «دو روایت از یک حکایت در شعر عطار و مولانا»، پژوهش ­های نقد ادبی و سبک­ شناسی، شماره 1، 83-69.
شکاری، زهرا؛ حبیبی ­فر، علی اصغر. (1393). بررسی عنصرحادثه در رمان«بین القصرین» نجیب محفوظ و«سووشون» سیمین دانشور". فصلنامه ادبیات تطبیقی دانشگاه کرمانشاه، شماره 15، 129-105.
فاضلی، قادر. (1374). اندیشه عطار؛ تحلیل افق اندیشه ­ی شیخ فریدالدین عطار. تهران: طلایه.
فروزانفر، بدیع ­الزمان. (1353).  شرح احوال و نقد آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، چاپ دوم، تهران: دهخدا.
گلی ­زاده، پروین؛ ویاری، علی. (1388). "بررسی قابلیت ­های نمایشی داستان حسنک وزیر در تاریخ بیهقی". جستارهای ادبی»، شماره 166،  86-69.
عبیدی­ نیا، محمدامیر؛ دلایی میلان، علی. (1391). "شخصیت و شخصیت ­پردازی در حدیقه سنایی". پژوهش ­های ادب عرفانی «گوهر گویا»،  شماره22،  216-195.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1359). الهی ­نامه. تهران: توس.
قاسمی، شهین. (1394). "وجود متن روایی و پایگاه  روایت شنو در الهی­ نامه عطار". همایش پژوهش های زبان و ادبیات فارسی، دوره8، 1631-1618.
معینی، فرزانه. (1389). "بررسی برخی عناصر داستانی در داستان ضحاک (پی­رنگ، شخصیت، شخصیت ­پردازی، زاویه دید، صحنه و صحنه پردازی". نامه­ ی پارسی، شماره 52، 46-25.
موسوی، سیدکاظم؛ فخری زارعی، فخری. (1387). "بررسی عنصر کشمکش در داستان سیاوش". نقد ادبی، شماره 3، 192-165.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار