کهن الگوی سایه در بوستان سعدی: با تاکید بر نسخه مصور بوستان سعدی محفوظ در موزه چستربیتی لندن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحدکاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان،ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

10.22034/ias.2020.253689.1408

چکیده

کهن‌الگوها همان تصاویر باستانی و تجربه‌های کهن بشری است که چون میراثی از گذشتگان در روان هر شخص قرار دارد، محتویات ناخودآگاهی جمعی را تشکیل می‌دهد از مهم‌ترین یافته‌های یونگ می‌باشد. یکی از این کهن‌الگوها، سایه است که در تفرد و تکامل روان، تأثیر به‌سزایی دارد. سایه، بخش تاریک وجودمان و ویژگی­های منفی است که وجود آن‌ها را در خود انکار می‌کنیم و تنها با شناخت و پذیرش آن اولین گام در راه تفرد را برداشته‌ایم. ادبیات یکی از عرصه­های  ناخودآگاهی است که نمایانگر لایه­های پنهان خالق اثر می­باشد. با سیر در آثار سعدی ردپایی از این صور اساطیری و برخی نظریات روان‌شناسی یونگ را می‌توان دید. مسئله اصلی در این جستار تطابق عملکرد سعدی با نظریات یونگ در برخورد با سایه است. این پژوهش بر آن تا با روش تحلیلی و توصیفی به تبیین کهن‌الگوی سایه و بررسی آن در حکایاتی از بوستان بپردازد و نشان دهد که سعدی پیش از یونگ با زبان و تعبیرات منحصربه‌فرد خویش به این جنبه تاریک روان اشاره کرده است. راهکاری را که در رویارویی با سایه ارائه می‌دهد با شیوه روان درمانی یونگ منطبق است؛ گویی کلام سعدی آبشخوری برای اندیشه‌های یونگ است. برخی از این مفاهیم را می‌توان در نگاره‌های موجود در نسخ مصور بوستان سعدی در موزۀ چستر سیتی لندن نیز مشاهده کرد.
اهداف پژوهش:

بررسی کهن‌الگوی سایه در بوستان سعدی با تأکید بر نسخۀ مصور بوستان
بررسی تطبیقی کهن‌الگوی سایه در بوستان سعدی و انطباق آن با آراء یونگو.

سؤالات پژوهش:

کهن‌الگوی سایه چه جایگاهی در زبان و تعبیرات سعدی در کتاب بوستان دارد؟
کهن‌الگوی سایه در آراء یونگ دارای چه وجوه اشتراکی با زبان سعدی در کتاب بوستان است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The shadow archetype in Saadi Park: with emphasis on the illustrated version of Saadi Park preserved in the Chester Beatty Museum in London

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Hossein Hasheminejad 1
  • Saeid Kheyrkhah 2
  • Behrooz Atoni 3
1 PhD student in Persian language and literature, Kashan Branch, Islamic Azad University, Kashan , Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Kashan Branch, Islamic Azad University, Kashan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
چکیده [English]

Archetypes, which are the same ancient images and ancient human experiences that, as a legacy of the past, are present in the psyche of each person, constitute the contents of the collective unconscious, is one of Jung's most important findings. One of these archetypes is the shadow, which has a great effect on individuality and mental development. It is the dark side of our being and the negative traits that we deny in ourselves. And only by recognizing and accepting it have we taken the first step towards individuality. Literature is one of the unconscious realms that shows the hidden layers of the creator of the work. A trace of these mythological forms and some of Jung's theories of psychology can be seen in Saadi's works. The main issue in this paper is the compatibility of Saadi's performance with Jung's theories of dealing with the shadow. We intend to use an analytical and descriptive method to explain the archetype of the shadow and examine it in anecdotes from the garden and show that Saadi before Jung with his unique language and expressions has referred to this dark side of the mind. And the solution he offers in dealing with the shadow is consistent with Jung's method of psychotherapy, as if Saadi's words were a fountain for Jung's thoughts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saadi
  • Jung
  • the collective unconscious
  • the shadow
اتونی، بهروز. (1391). «دبستان نقد اسطوره‌شناختی ژرفا و بنیاد کهن نمونۀ نرینه روان». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب، ش26، صص41-1.
اژه‌ای، تقی؛ عرب جعفری، مهدی. (1396). «مقایسه کهن‌الگوهای یونگ با شیوۀ عرفانی ابوسعید». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب، ش47، صص 97-67.
اسنودن، روث. (1393). مفاهیم کلیدی یونگ. ترجمه: افسانه شیخ‌الاسلام‌زاده، تهران: عطایی.
_________. (1395). خودآموز یونگ. ترجمه: نورالدین رحمانیان، چ6، تهران: آشیان.
اس. هال، کالوین؛ ورنون جی نورد، بای. (1375). مبانی روانشناسی تحلیلی یونگ. ترجمه: محمدحسین مقبل، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم.
بیلسکر، ریچارد. ( 1387). اندیشۀ یونگ. ترجمه: حسین پاینده، چ2، تهران: آشیان.
تلخابی، مهری؛ عقدایی، تورج. (1395). «تفرد در آثار سعدی در پیوند با سایه نقاب و آنیما». فصلنامه تخصصی تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی، ش 25، صص 46-9.
حیدری نسب، لیلا؛ داوودی مقدم، فریده. (1395). «نگاهی به رد پای روان تحلیل‌گری در غزلیات سعدی با تأکید برآنیما». ادب و زبان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش 39، صص 83-59.
رابرتسون، رابین. (1398). یونگ‌شناسی کاربردی. چ7، تهران: بنیاد فرهنگ زندگی.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1392). نقد ادبی. چ9، تهران: سخن.
_______________. (1391). حدیث خوش سعدی. چ5، تهران: سخن.
سعدی، مصلح‌بن‌عبدالله. (1390). کلیات سعدی براساس نسخه تصحیح شده محمد علی فروغی. چ3. تهران: دانش.
_________________. (1387). بوستان. تصحیح و توضیح: غلامحسین یوسفی، چ9، تهران: خوارزمی.
سیاسی، علی‌اکبر. (1374). نظریه‌های شخصیت یا مکاتب روانشناسی. تهران: دانشگاه تهران.
شاملو، سعید. (1390). مکتب‌ها و نظریه‌ها در روانشناسی شخصیت. چ10، تهران: رشد.
 شمیسا، سیروس. (1388). سبک‌شناسی. چ4، تهران: میترا.
___________. (1393). نقد ادبی. چ2، تهران: میترا.
__________. (1387). بیان. چ3، تهران: میترا.
شولتز، دوان. (1383). نظریه‌های شخصیت. چ4، تهران: ارسباران.
فیست، جس؛ گریگوری، جی‌فیست. (1390). نظریه‌های شخصیت. ترجمه یحیی سیدمحمدی، چ6، تهران: نشر روان.
صفا، ذبیح‌الله. (1366). تاریخ ادبیات در ایران. جلد سوم، چ 5، تهران: فردوسی.
فروید، زیگموند. (1350). اصول روانکاوی. ترجمه: هاشم رضی. چ3، تهران: آسیا.
فورد، دبی. (1393). نیمۀ تاریک وجود. ترجمه: فرناز فرود، چ17، تهران: حمیدا.
_______. (1396). راز سایه. ترجمه: فرزام حبیبی اصفهانی، تهران: لیوسا.
فوردهام، فریدا. ( 1356). مقدمه‌ای برروانشناسی یونگ. ترجمه: مسعود میر بها، چ3، تهران: اشرفی.
کاکس، دیوید. (1383). روانکاوی و روانشناسی تحلیلی (مقدمه‌ای بر اثر ک.گ یونگ). ترجمه: سپیده رضوی، تهران: پیک فرهنگ.
کریمی، یوسف. ( 1376). روانشناسی شخصیت. چ3، تهران: نشر ویرایش.
کزازی، میرجلال‌الدین. (1393). رویا، حماسه، اسطوره. چ7، تهران: نشر مرکز.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1378). مثنوی معنوی. به کوشش رینولد نیکلسون. چ6، تهران: طلوع.
مک گوایر، ویلیام و همکاران. (1369). یونگ می‌گوید. ترجمه: سیروس شمیسا، چ3، تهران: قطره.
هاید، مگی و مایکل مگ گینس. (1379). یونگ. ترجمه: نورالدین رحمانیان. تهران: پژوهش و شیرازه.
یاوری، حورا. (1374). روانکاوی و ادبیات. تهران: نشر تاریخ ایران.
یونگ، کارل؛ ویونگ، گوستاو. (1396). نسان و سمبل‌هایش. ترجمه: محمود سلطانیه، جلد11، تهران: جامی.
__________________. (1390). روانشناسی و کیمیاگری. ترجمه: پروین فرامرزی، جلد2، تهران: به نشر.
__________________. (1376). چهار صورت مثالی. ترجمه: پروین فرامرزی، جلد2، مشهد: آستان قدس رضوی.
__________________. (1372). روانشناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمه: محمدعلی امیری، تهران: اندیشه‌های عصر نو.