بررسی تطبیقی آیین های پیمان در سه نسخه اسطوره ای شاهنامه، ایلیاد و ادیسه (با تاکید بر تصاویر آیین در نسخ)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه ازاد اسلامی، نیشابور، ایران

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران

10.22034/ias.2020.253027.1396

چکیده

آثار ادبی کهن در جوامع مختلف نموداری از مجموعه داشته‌های فرهنگی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از نکات فرهنگی و اجتماعی موجود در این آثار به هم شباهت‌هایی دارد. در ایران، کتاب شاهنامه و در یونان، کتاب ایلیاد و ادیسه از منابع کهن ادبی هستند. بررسی تطبیقی آیین‌های پیمان و آگاهی از وجود شباهت و تفاوت در این آثار، مسئله‌ای است که این پژوهش دنبال می‌کند. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که پیمان و لزوم پایبندی به آن از اهمیت فراوانی در شاهنامه و ایلیاد و اودیسه برخوردار بوده است. از جملۀ این عناصر مشترک، وجوب عقوبت تلخ پیمان‌شکنان در روز رستاخیز، حضور شاهد و گواه در هر پیمان، دادن نوعی «نشانه» به یکدیگر است که بر متعهد و وفادار بودن دو طرف پیمان دلالت دارد، گاهی انسانی به‌عنوان گروگان و در مواقعی سلاح و ابزار جنگی و یا یک حلقۀ (گل) یا انگشتر این نقش را بر عهده دارند. همچنین آیین‌هایی نظیر قربانی کردن و دست دادن در هنگام پیمان بستن در میان این اقوام رایج و مشترک است. البته نحوه انعقاد پیمان و همچنین اشکال آن در این دو اثر دقیقاً مطابق همدیگر نبوده است؛ از جمله، جرعه‌افشانی یکی از آدابی است که در ایلیاد و اودیسه به آن اشاره شده اما در شاهنامه هیچ نشانه‌ای از آن دیده نمی‌شود.
اهداف پژوهش:

تطبیق آیین‌های پیمان در شاهنامه و ایلیاد و ادیسه.
بررسی تصاویر مربوط به آیین پیمان در نسخ مصور.

سؤالات پژوهش:

آیین‌های پیمان چه جایگاهی در نسخ شاهنامه و ایلیاد و ادیسه دارد؟
آیین پیمان چگونه در نسخ مصور ادبی بازتاب یافته است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative study of covenant rituals in three mythical versions of Shahnameh, Iliad and Idris (with emphasis on images of rituals in the manuscript)

نویسندگان [English]

  • Abasali Abdolahzade 1
  • Farzad Abasi 2
  • Batol Faker Eslam 3
  • Mahbobeh Zeyeh Kodadayan 2
1 Ph.D. student of Persian language and literature, Neishabor branch, Islamic Azad University, Neishabor, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Neyshabor branch, Islamic Azad University, Neyshabor, Iran
3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Neishabour Branch, Islamic Azad University, Neishabour, Iran
چکیده [English]

Abstract
In this article, we have made a comparative study of treaty and contract management in Ferdowsi's Shahnameh and Homer's Iliad and Odyssey. The results show that the treaty and the need to adhere to it has been of great importance in the Shahnameh, the Iliad and the Odyssey. Among these common elements is the necessity of the bitter punishment of the transgressors on the Day of Judgment. Another common feature is the presence of witnesses and witnesses in any contract that strengthens and increases its validity. Another common etiquette is to give a kind of "sign" to each other, which indicates the commitment and loyalty of both parties to the treaty, sometimes as a hostage and sometimes as a weapon and weapon of war, or a ring (flower) or ring to play this role. Are in charge. Rituals such as sacrifice and shaking hands when making a pact are also common among these tribes. Of course, the method of concluding the treaty and also its forms in these two works were not exactly consistent with each other, for example, sprinkling is one of the etiquettes mentioned in the Iliad and the Odyssey, but there is no sign of it in the Shahnameh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Covenant and Covenant Management
  • Ferdowsi's Shahnameh
  • Homer's Iliad and Odyssey
  • Oath
  • Elements of Nature
آموزگار، ژاله. (1386). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1393). اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.
اسماعیل‌نیا گنجی، حجت‌الله؛ فرصتی جویباری، رضا و پاشا پاسندی، حسینعلی. (1396). «بررسی تطبیقی سوگند و نیایش در شاهنامه فردوسی و ایلیاد و ادیسه هومر». فصل‌نامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شماره12، صص 22-12.
الیاده، میرچا. (1386). چشم‌اندازهای اسطوره، ترجمه: جلال ستاری، تهران: توس.
باقری، مهری. (1393). دین‌های ایران باستان. تهران: قطره.
برن، لوسیلا. (1392). اسطوره‌های یونانی. ترجمه: عباس مخبر، تهران: مرکز.
بنونیست، امیل. (1377). دین ایرانی بر پایه متن‌های معتبر یونانی. ترجمه: بهمن سرکاراتی، تهران: قطره.
بویس، مری. (1374). تاریخ کیش زردشت. ترجمه: همایون صنعتی‌زاده، تهران: توس.
بهار، مهرداد. (1352). اساطیر ایران، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
پادشاه، محمد (شاد). (1335). فرهنگ آنندراج. زیر نظر: محمد دبیر سیاقی، جلد یکم، تهران: کتابخانه خیام.
پورداود، ابراهیم. (1377). یشت‌ها. ج1 و ج2، تهران: اساطیر.
پورخالقی، مهدخت و دیگران. (1391). «بررسی نقش پادافره پیمان‌شکنی در ماجرای اسفندیار». ادب‌پژوهی، ش19، صص120-105.
جلالی، حسین. (1394). «پژواک فرهنگ پیمان و پیمان‌داری در شاهنامه و متون اوستایی و پهلوی». فصل‌نامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شماره 6، صص196-181.
جمالی، کامران. (1368). فردوسى و هومر. تهران: انتشارات اسپرک.
حاجیوند، مرضیه. (1397). پیمان‌شکنی در شاهنامه فردوسی. تهران: ناشر نیوشه.
حسام‌پور، سعید و دیگران. (1387). «بررسی تحلیلی گونه‌های پیمان و سوگند در شاهنامه فردوسی». پژوهش‌نامه ادب غنایی، ش11، صص66-37.
حیدری، دریا. (1392). «سوگند در شاهنامه و ارتباط اساطیری آن با آب و آتش». پژوهش‌نامه ادب حماسی، ش16، صص 66-35.
رحیمی، سیدمهدی و پناهی، نعمت‌الله. (1386). «پیمان و پیمانداری در شاهنامه فردوسی». نشریه کهن‌نامه ادب پارسی، جلد12.
رضی، هاشم. (1381). فرهنگ اعلام اوستا. چاپ سوم، تهران: انتشارات فروهر.
دشتی، نصرالله؛ رضایی، مهدی. (1396). «بررسی ساختار پیمان‌ها در آثار حماسی و پیوند آن با باورهای اسطورهای و دینی». پژوهشنامه ادب حماسی، ش1(27)، صص147-119.
دوستخواه، جلیل. (1392). گزارشی از اوستا. ج1 و ج2، تهران: مروارید.
دومزیل، ژرژ. (1383). سرنوشت شهریار. ترجمه: شیرین مختاریان و مهدی باقی، تهران: قصه.
غلامپور دهکی، سکینه؛ رضایی، احترام. (1395). «بررسی و تحلیل سبک فکری و محتوایی سه آیین فردوسی آیین شاهنامۀ با ایلیاد و ادیسه هومر». تاریخ ادبیات، ش80، صص160-131.
فردوسی، ابوالقاسم. (1368). شاهنامه. به تصحیح ژول مول، ج1 تا 4، چ5، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
گرین، ویلفرد و همکاران. (1392). مبانی نقد ادبی. ترجمه: فرزانه طاهری، تهران: نشر نیلوفر.
هومر. (1386). ادیسه. ترجمه: سعید نفیسی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات علمى و فرهنگی.
محمدعلی. ندوشن. (بی‌تا). شاهنامه و هومر، تهران: روزنامه اطلاعات.
ناشناس. (1390). زبان. فرهنگ، اسطوره، تهران: معین.
ناشناس. (1389). رساله در تاریخ ادیان. ترجمه: جلال ستاری، تهران: سروش.
ناشناس. (1362). پژوهشى در اساطیر ایرانی. تهران: انتشارات توس.
ناشناس. (1389). ایلیاد. ترجمه: سعید نفیسی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات علمى و فرهنگی.
ناشناس. (1321). «سوگند». مجله مهر، ش75 - 76، صص292-281.
ناشناس. (1368). اسطوره، بیانى فلسفى یا استدلالى تمثیلی. مجله ادبستان، شماره 2.