تحلیل فلسفی- عرفانی فضامندی در شعر و نگارگری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ، گروه فلسفه‌ی هنر، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه فلسفه‌ی هنر

3 استادیار، گروه هنر و معماری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی ، کرمان ، ایران

4 استادیار، گروه فلسفه‌ی هنر، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

10.22034/ias.2020.250670.1367

چکیده

نظریه‌های شعرشناختی در دوران معاصر و در پیوند با آن‌ها شعر معاصر، متأثر از زبان‌شناسی ساختاری یا زبان به‌مثابه موضوعِ علم است. رویکردی به زبان ‌که بنیان­اش را در نظریاتِ فردینان دوسوسور باید جُست. او زبان را در چرخه‌ای از دال‌های آوایی و مدلول‌هایی که در تصور ذهنی، محدود می‌مانند تعریف کرد و سرآغاز فضای یکسان‌ساز بوطیقای فرمالیستی و انتزاعی قرن بیستم شد. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­های منابع کتابخانه­ای انجام شده است. این رویکردِ به زبان و نظریه‌ی ادبی، نسبتی ماهوی با سوبژکتیویسم دکارتی دارد که مبتنی بر تفکیک ذهن از عین است و در مقابلِ بداهتِ در-جهان-بودن انسان و هستی شناسیِ زبان نزدِ هایدگر، و همچنین تقاطع انسان و جهان در پدیدارشناسی تن بنیاد مرلوپونتی قرار می‌گیرد. نزدِ هایدگر تنها آنجا که زبان هست، جهان هست و ما همواره خود را در فضایی که زبان می‌گشاید بازمی‌یابیم و به نظر می‌رسد همین فضای پدیداری­ست که می‌تواند در-جهان-بودن انسان از یک‌سو و در-زبان-بودن انسان از سویِ دیگر را، به هم پیوند دهد؛ زیرا زبان و جهان توأمان به ما عرضه می‌شوند و شیوه‌ی هستیِ هر دو فضامند است. بنابراین فضا و تلقی زبان‌ همچون فضا در مقابل تلقی زبان‌ همچون فرم، منشأ شعر و بوطیقای فضاست، نظریه­­ای که در آن شعر را نه با رویکردی زیبایی‌شناختی با فرم و محتوا، بلکه با آشکارگیِ آن نسبت به جهان از یک‌سو و تن یافتگی آن نسبت به انسان از سوی دیگر، باید سنجید. فضامندی در نگارگری نیز مورد توجه هنرمندان قرار گرفته است.
اهداف پژوهش:

بررسی فضامندی در شعر از دیدگاه فلسفی و عرفانی.
برسی فضامندی در نگارگری از دیگاه فلسفی و عرفانی.

سؤالات پژوهش:

از دیدگاه فلسفی و عرفانی چه عواملی در ایجاد فضامندی در شعر تأثیر دارند؟
از دیدگاه فلسفی و عرفانی فضامندی در نگارگری چگونه ایجاد می­شود؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Philosophical-Mystical Analysis of Space in Poetry and Painting

نویسندگان [English]

  • Majid Rafati 1
  • Parviz Zia Shahabi 2
  • Abbas Masoudi 3
  • Malek Hosseini 4
1 PhD Student, Department of Philosophy of Art, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Philosophy of Art, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Art and Architecture, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran
4 Assistant Professor, Department of Philosophy of Art, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Poetical theories in the contemporary era and in connection with them contemporary poetry is influenced by structural linguistics or language as a subject of science. An approach to language whose foundation should be found in the ideas of Ferdinand de Saussure. He defined language in a cycle of phonetic signifiers that remain limited in the mental imagination and it was the beginning of the homogenizing atmosphere of the formalist and abstract boutiques of the 20th century. The present research has been carried out in a descriptive and analytical way whilst relying on the data of library sources. This approach to language and literary theory has a substantial relationship with Cartesian subjectivism, which is based on the separation of the mind from the object and against the spontaneity of human being in the world and the ontology of language according to Heidegger, as well as the intersection of man and the world in the phenomenology of Merleau-Ponty's body. According to Heidegger, the world is only where language is; thus, we always find ourselves in the space that language opens and it seems that this is the phenomenal space that human beings in both in the world and language can connect together; for the reason that language and the world are offered to us together; moreover, the mode of existence of both is spatial. Therefore, the space and the perception of language as space, in contrast to the perception of language as form, is the origin of poetry and space, a theory in which poetry is found not with an aesthetic approach to form and content, but with its openness to the world. On the other hand, it should be measured in relation to humans. In this regard, space in painting has also been noticed by artists.
Research aims:

An examination of space in poetry from a philosophical and mystical point of view.
An inspection of space in painting from a philosophical and mystical point of view.

Research questions:

From a philosophical and mystical point of view, what factors have an effect on creating atmosphere in poetry?
From a philosophical and mystical point of view, how is spatiality created in painting?

کلیدواژه‌ها [English]

  • subjectivism
  • formalism
  • ontological language
  • phenomenal space
آرنهایم، رودولف. (1382). پویه شناسی صور معماری، مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: فرهنگستان هنر.
احمدی، بابک. (1375). حقیقت و زیبایی، چاپ دوم، تهران: مرکز.
براهنی، رضا. (1364).کیمیا و خاک، تهران: مرغ آمین.
پالاسما، یوهانی. (1395). خیال مجسم، علی‌اکبری، تهران: پرهام نقش.
پرتوی، پروین. (1392). پدیدارشناسی مکان، چاپ دوم، تهران: فرهنگستان هنر.
تودوروف، تزوتان. (1392). بوطیقای ساختارگرا، محمد نبوی، چاپ سوم، تهران: آگه.
راتال، مارک. (1392). چگونه هایدگر بخوانیم؟، مهدی نصر، چاپ دوم، تهران: رخ داد نو.
زرین ­ایل، مهدی؛ جهرمی، کارگر. (1391)، "نگارگری ایران در دوران تیموری (عصر طلایی نگارگری ایران)". تاریخ نو، شماره4، صص177-143.
سردبیر. (1387). "نگارگری ایرانی". کتاب ماه هنر، شماره 126، صص3-1.
سوسور، فردینان. (1388). "مبانی ساخت‌گرایی در زبان‌شناسی"، کورش صفوی (ساخت‌گرایی و پسا­ساخت‌گرایی و مطالعات ادبی)، چاپ دوم،  تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1391). رستاخیز کلمات، چاپ سوم، تهران: سخن.
ضیاء شهابی، پرویز. (1391). درآمدی پدیدارشناسانه به فلسفۀ دکارت، چاپ دوم، تهران: هرمس.
کارمن، تیلور. (1394). مرلوپونتی، مسعود علیا، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
کانت، ایمانوئل. (1395). نقد عقل محض، بهروز نظری، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
کلارک، تیموتی. (1388). مارتین هایدگر، پویا ایمانی، تهران: مرکز.
لودویک،رالف. (1387). راهنمای مطالعه ی سنجش خرد ناب، خسرو ناقد، تهران: مهراندیش.
ماتیوس، اریک. (1387). درآمدی به اندیشه‌های مرلوپونتی، رمضان برخوردار، تهران:گام نو.
مرلوپونتی، موریس. (1394). جهان ادراک، فرزاد جابرالانصار، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
مظفری­خواه، زینب؛ گودرزی، مصطفی. (1391). «بررسی فضا در نگارگری ایرانی با تأکید بر منتخبی از آثار بهزاد»،هنر اسلامی، شماره16، صص20-7.
والری، پُل. (1386). شعر و تفکر تجریدی(ارغنون 14)، هاله لاجوردی، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
هایدگر، مارتین. (1377). ساختن باشیدن اندیشیدن. بابک احمدی و ...(هرمنوتیک مدرن)، تهران: مرکز.
 - (1384). "نامه درباره‌ی انسانگرایی"، عبدالکریم رشیدیان (از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم)، چاپ چهارم، تهران: نی.
 - (1388). هستی و زمان، سیاوش جمادی، چاپ سوم، تهران: ققنوس.
 - (1389). شعر، زبان و اندیشه‌ی رهایی، عباس منوچهری، چاپ دوم، تهران: مولی.
 - (1392). سرآغاز کار هنری، پرویز ضیا شهابی، چاپ پنجم، تهران: هرمس.
هیل، جاناتان. (1396). مرلوپونتی برای معماران، گلناز صالح کریمی، تهران: فکر نو.
DavidsonIan, I. (2007). Ideas of space in contemporary poetry. Palgrave Macmillan.
Merleau–ponty, mu. (1962). Phenomenology of perception.Colin smith, Ruotledge.
Owens, W D. (1987). “Heidegger and the philosophy of language”. Auslegung, Vol, XIV, No.1.