تحلیل فلسفی- عرفانی فضامندی در شعر و نگارگری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ، گروه فلسفه‌ی هنر، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه فلسفه‌ی هنر

3 استادیار، گروه هنر و معماری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی ، کرمان ، ایران

4 استادیار، گروه فلسفه‌ی هنر، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

10.22034/ias.2020.250670.1367

چکیده

نظریه‌های شعرشناختی در دوران معاصر و در پیوند با آن‌ها شعر معاصر، متأثر از زبان‌شناسی ساختاری یا زبان به‌مثابه موضوعِ علم است. رویکردی به زبان ‌که بنیان­اش را در نظریاتِ فردینان دوسوسور باید جُست. او زبان را در چرخه‌ای از دال‌های آوایی و مدلول‌هایی که در تصور ذهنی، محدود می‌مانند تعریف کرد و سرآغاز فضای یکسان‌ساز بوطیقای فرمالیستی و انتزاعی قرن بیستم شد. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­های منابع کتابخانه­ای انجام شده است. این رویکردِ به زبان و نظریه‌ی ادبی، نسبتی ماهوی با سوبژکتیویسم دکارتی دارد که مبتنی بر تفکیک ذهن از عین است و در مقابلِ بداهتِ در-جهان-بودن انسان و هستی شناسیِ زبان نزدِ هایدگر، و همچنین تقاطع انسان و جهان در پدیدارشناسی تن بنیاد مرلوپونتی قرار می‌گیرد. نزدِ هایدگر تنها آنجا که زبان هست، جهان هست و ما همواره خود را در فضایی که زبان می‌گشاید بازمی‌یابیم و به نظر می‌رسد همین فضای پدیداری­ست که می‌تواند در-جهان-بودن انسان از یک‌سو و در-زبان-بودن انسان از سویِ دیگر را، به هم پیوند دهد؛ زیرا زبان و جهان توأمان به ما عرضه می‌شوند و شیوه‌ی هستیِ هر دو فضامند است. بنابراین فضا و تلقی زبان‌ همچون فضا در مقابل تلقی زبان‌ همچون فرم، منشأ شعر و بوطیقای فضاست، نظریه­­ای که در آن شعر را نه با رویکردی زیبایی‌شناختی با فرم و محتوا، بلکه با آشکارگیِ آن نسبت به جهان از یک‌سو و تن یافتگی آن نسبت به انسان از سوی دیگر، باید سنجید. فضامندی در نگارگری نیز مورد توجه هنرمندان قرار گرفته است.
اهداف پژوهش:

بررسی فضامندی در شعر از دیدگاه فلسفی و عرفانی.
برسی فضامندی در نگارگری از دیگاه فلسفی و عرفانی.

سؤالات پژوهش:

از دیدگاه فلسفی و عرفانی چه عواملی در ایجاد فضامندی در شعر تأثیر دارند؟
از دیدگاه فلسفی و عرفانی فضامندی در نگارگری چگونه ایجاد می­شود؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Philosophical-mystical analysis of space in poetry and painting

نویسندگان [English]

  • Majid Rafati 1
  • Parviz Zia Shahabi 2
  • Abbas Masoudi 3
  • Malek Hosseini 4
1 PhD Student, Department of Philosophy of Art, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Philosophy of Art, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Art and Architecture, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran
4 Assistant Professor, Department of Philosophy of Art, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Poetic theories in contemporary times and in connection with them, contemporary poetry is influenced by structural linguistics or language as the subject of science. An approach to language that must be based on the theories of Ferdinand de Saussure. He defined language in a cycle of phonetic signals and meanings that remain limited in the mental imagination, and marked the beginning of the unifying space of twentieth-century formalist and abstract rhetoric. This approach to language and literary theory has an essential relation to Cartesian subjectivism, which is based on the separation of the mind from the object, in contrast to Heidegger's improvisation of man-in-the-world and the ontology of language, as well as the intersection of man and world in Merleau-Ponty's body phenomenology. Placed.
For Heidegger, only where there is language is the world, and we always find ourselves in the space that language opens, and it seems that this is the phenomenal space that can be in the world-being of man on the one hand and in the-language-being of man on the other. To connect; Because language and the world are presented to us simultaneously, and the mode of existence of both is spatial. Thus, space and the perception of language as space, as opposed to the perception language as form, is the origin of poetry and the rhetoric of space, a theory in which poetry is not embodied in an aesthetic approach to form and content, but in its openness to the world. It must be weighed against man,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Subjectivism
  • formalism
  • ontological language
  • phenomenological space
آرنهایم، رودولف. (1382). پویه شناسی صور معماری، مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: فرهنگستان هنر.
احمدی، بابک. (1375). حقیقت و زیبایی، چاپ دوم، تهران: مرکز.
براهنی، رضا. (1364).کیمیا و خاک، تهران: مرغ آمین.
پالاسما، یوهانی. (1395). خیال مجسم، علی‌اکبری، تهران: پرهام نقش.
پرتوی، پروین. (1392). پدیدارشناسی مکان، چاپ دوم، تهران: فرهنگستان هنر.
تودوروف، تزوتان. (1392). بوطیقای ساختارگرا، محمد نبوی، چاپ سوم، تهران: آگه.
راتال، مارک. (1392). چگونه هایدگر بخوانیم؟، مهدی نصر، چاپ دوم، تهران: رخ داد نو.
زرین ­ایل، مهدی؛ جهرمی، کارگر. (1391)، "نگارگری ایران در دوران تیموری (عصر طلایی نگارگری ایران)". تاریخ نو، شماره4، صص177-143.
سردبیر. (1387). "نگارگری ایرانی". کتاب ماه هنر، شماره 126، صص3-1.
سوسور، فردینان. (1388). "مبانی ساخت‌گرایی در زبان‌شناسی"، کورش صفوی (ساخت‌گرایی و پسا­ساخت‌گرایی و مطالعات ادبی)، چاپ دوم،  تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1391). رستاخیز کلمات، چاپ سوم، تهران: سخن.
ضیاء شهابی، پرویز. (1391). درآمدی پدیدارشناسانه به فلسفۀ دکارت، چاپ دوم، تهران: هرمس.
کارمن، تیلور. (1394). مرلوپونتی، مسعود علیا، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
کانت، ایمانوئل. (1395). نقد عقل محض، بهروز نظری، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
کلارک، تیموتی. (1388). مارتین هایدگر، پویا ایمانی، تهران: مرکز.
لودویک،رالف. (1387). راهنمای مطالعه ی سنجش خرد ناب، خسرو ناقد، تهران: مهراندیش.
ماتیوس، اریک. (1387). درآمدی به اندیشه‌های مرلوپونتی، رمضان برخوردار، تهران:گام نو.
مرلوپونتی، موریس. (1394). جهان ادراک، فرزاد جابرالانصار، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
مظفری­خواه، زینب؛ گودرزی، مصطفی. (1391). «بررسی فضا در نگارگری ایرانی با تأکید بر منتخبی از آثار بهزاد»،هنر اسلامی، شماره16، صص20-7.
والری، پُل. (1386). شعر و تفکر تجریدی(ارغنون 14)، هاله لاجوردی، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
هایدگر، مارتین. (1377). ساختن باشیدن اندیشیدن. بابک احمدی و ...(هرمنوتیک مدرن)، تهران: مرکز.
 - (1384). "نامه درباره‌ی انسانگرایی"، عبدالکریم رشیدیان (از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم)، چاپ چهارم، تهران: نی.
 - (1388). هستی و زمان، سیاوش جمادی، چاپ سوم، تهران: ققنوس.
 - (1389). شعر، زبان و اندیشه‌ی رهایی، عباس منوچهری، چاپ دوم، تهران: مولی.
 - (1392). سرآغاز کار هنری، پرویز ضیا شهابی، چاپ پنجم، تهران: هرمس.
هیل، جاناتان. (1396). مرلوپونتی برای معماران، گلناز صالح کریمی، تهران: فکر نو.
DavidsonIan, I. (2007). Ideas of space in contemporary poetry. Palgrave Macmillan.
Merleau–ponty, mu. (1962). Phenomenology of perception.Colin smith, Ruotledge.
Owens, W D. (1987). “Heidegger and the philosophy of language”. Auslegung, Vol, XIV, No.1.