تبیین زیبایی شناسی مقامات عرفانی از دیدگاه امام خمینی و امام محمد غزالی و انعکاس ان در ویژگی های بصری و مفهومی تصاویر پیامبر اکرم (ص)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری عرفان اسلامی و اندیشه های امام خمینی (ره)، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیار گروه عرفان اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

3 دکتری تخصصی، استادیار گروه عرفان اسلامی، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران.

10.22034/ias.2020.248294.1342

چکیده

یکی از مسائل مهم در بحث عرفان، بررسی مقامات عرفانی و تشریح درجات مختلف آن­ ها‌ست که به‌کرّات مورد توجّه عارفان قرار گرفته و هر یک دیدگاه ­ها و برداشت­ های خود را پیرامون آن ­ها بیان کرده ­اند. بدون شک پیامبر اکرم(ص) یکی از عارفان بزرگ محسوب می ­شود و در تصاویری که از ایشان برجای مانده است، می ­توان جلوه­ هایی از زیبایی ­شناسی عرفانی را مشاهده کرد. در پژوهش پیش­رو محوریّت اصلی کار، بررسی رویکرد عرفانی امام خمینی (ره) و امام محمد غزالی در ارتباط با مقامات عرفانی با تکیه بر سه مقام توبه، رضا و توکّل است. پژوهش حاضر با رهیافت توصیفی - تحلیلی و استناد به منابع کتابخانه ­ای به ­ویژه منابع مربوط به دیدگاه­ ها امام خمینی (ره) و امام محمّد غزالی نگاشته شده. مهم­ترین نتایج آن بدین قرار است که این دو شخصیت عارف­ مسلک و بزرگ به ­رغم توافق نظر در برخی از مسائل، گاه دیدگاه­ های متفاوتی نیز مطرح کرده ­اند تا جایی که گاه امام خمینی (ره) به نقد نظرات امام محمّد غزالی نیز پرداخته است. همچنین امام خمینی (ره) به بیان درجات هریک از مقامات مذکور پرداخته و با تأمّل و دقّت بسیار بالایی آن ­ها را تعریف و تبیین کرده، درحالی­که امام محمّد غزالی بیشتر به توصیف کلّی این مقامات مبادرت ورزیده است. به نظر می­ رسد که با توجه به فاصلۀ زمانی طولانی بین دورۀ زمانی حیات امام خمینی (ره) و امام محمد غزالی و نیز به دلیل استمرار و توسعۀ رویکردهای عرفانی توسط دیگر عارفان و بهره ­مندی و توسعۀ دیدگاه­ های عرفانی امام خمینی تحت تأثیر آنان، ایشان توانسته است دیدگاه ­های جامع‌تری نسبت به عارفان قبل از خود پیرامون این مقامات عرفانی ارائه دهد.

اهداف پژوهش:
1. واکاوی زیبایی­ شناسی عرفانی در آثار امام محمد غزالی و امام خمینی(ره)؛
2. بررسی ویژگی­ های بصری و مفهومی عرفان در تصاویر پیامبر(ص).

سؤالات پژوهش:
1. زیبایی­شناسی عرفانی در اندیشه غزالی و امام خمینی (ره) چه نمودی یافته است؟
2. ویژگی­ های بصری و مفهومی عرفان چه بازتابی در تصاویر پیامبر(ص) داشته است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the Aesthetics of Mystical Authorities from the Perspective of Imam Khomeini and Imam Mohammad Ghazali and Reflecting it in the Visual and Conceptual Features of the Images of the Holy Prophet

نویسندگان [English]

  • Jamal Salehzadeh 1
  • Seyed Jasem Pazhuhandeh 2
  • Aliyar Hosseini 3
1 P. H. D., student of Islamic mysticism and thoughts of Imam Khomeini (RA), Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.
2 P. H. D., Assistant Professor, Department of Islamic Mysticism, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.
3 P. H. D., Assistant Professor, Department of Islamic Mysticism, Masjed Soleiman Branch, Islamic Azad University, Masjed Soleiman, Iran.
چکیده [English]

One of the important issues in the discussion of mysticism is the study of mystical authorities and the description of their various degrees, which have been repeatedly considered by mystics, and each of them has expressed their views and perceptions about them. In the present study, the main focus of the work is to study the mystical approach of Imam Khomeini and Imam Mohammad Ghazali in relation to mystical authorities based on the three positions of repentance, rejection and trust. The present study has been written with a descriptive-analytical approach and citing library sources, especially sources related to the views of Imam Khomeini and Imam Mohammad Ghazali, and the most important results are that these two personalities are mystics.And the elders, despite agreeing on some issues, have sometimes expressed different views, so much so that sometimes Imam Khomeini has also criticized the views of Imam Mohammad Ghazali. Also, Imam Khomeini has expressed the ranks of each of the above-mentioned officials and has defined and explained them with great reflection and accuracy, while Imam Mohammad Ghazali has tried to give a general description of these officials. It seems that due to the long time interval between the life of Imam Khomeini and Imam Mohammad Ghazali and also due to the continuation and development of mystical approaches by other mystics and the benefit and development of perspective. Under the influence of Imam Khomeini's mystical teachings, he was able to offer a more comprehensive view of these mystical authorities than mystics before him.

Research aims:
1. Analyzing mystical aesthetics in the works of Imam Mohammad Ghazali and Imam Khomeini (RA);
2. Investigating the visual and conceptual characteristics of mysticism in the images of the Prophet (PBUH).

Research questions:
1. What is the manifestation of mystical aesthetics in the thought of Ghazali and Imam Khomeini (RA)?
2. What are the visual and conceptual features of mysticism reflected in the images of the Prophet (PBUH)?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mystical Authorities
  • Imam Khomeini
  • Imam Mohammad Ghazali
  • The Holy Prophet

مراجع

قرآن کریم          
ابوالقاسم، محمد. (1389). ماهیت اخلاقی غزالی، ترجمه، امیر یوسفی، در مجموعه مقالات غزالی پژوهشی، به کوشش سید هدایت جلیلی، تهران: خانه کتاب.
پورجوادی، نصرالله. (1381). دو مجدد (پژوهش­ هایی درباره محمد غزالی و فخر رازی) تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
خمینی، سید­روح الله. (1420). تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، قم: مؤسسه پاسدار اسلام، دفتر تبلیغات اسلامی.
خمینی، سید­روح ­الله. (1378). آداب الصلاه، تهران: موسسه تنظیم و نشر.
خمینی، سید­روح ­الله. (1359). شرح دعای سحر، ترجمه سید احمد فهریی، تهران: نهضت زنان مسلمان
خمینی، سید­روح ­الله. (1385). شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤلف.
خمینی، سید­روح ­الله. (بی ­تا). چهل حدیث، اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه ­ای قائمیه.
راشدی­نیا، اکبر. (1391). «مقامات عرفانی»، معارف عقلی، سال هفتم، شماره­ی سوم، صص. 86-53.               
ساداتی، سیامک. (1398). «بررسی اندیشه و عرفان عین­القضات همدانی»، فصلنامه­ی تاریخ و ایده، شماره ششم، صص963-938.            
سجادی، علی­ محمّد و جمعه، معصومه. (1394). «سیر تطور احوال و مقامات عرفانی تا قرن ششم هجری»، فصلنامه­ ی علمی-پژوهشی عرفانیات در ادب فارسی، شماره­ی 6، صص. 163-140. 
سراج طوسی، ابونصر. (1914). اللمع فى التصوف، مصحح: رینولد آلین نیکلسون، لیدن: مطبعۀ بریل.
طباطبایی، فاطمه. (1387). مراتب و درجات رضا از منظر امام خمینی، تهران: مؤسسه­ی تنظیم و نشر امام خمینی.
فیض کاشانی، محمّد بن مرتضی. (1378). الحقایق فی محاسن الاخلاق بضمیمه قره العیون و مصباح الانظار، تصحیح و تحقیق سید ابراهیم میانجی، تهران: مکتبه الاسلامیه.
غزالی، ابوحامد محمد. (1386). کیمیای سعادت، به تصحیح حسن خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
غزالی، ابوحامد محمد. (بی‌تا الف). إحیاء علوم­الدین. جلد 1، 3، 8، 13 و 14. بیروت: دار الکتاب العربى.
کربن، هانری. (1371). تاریخ فلسفه اسلامی. ترجمه: اسدالله مبشری. تهران: امیرکبیر.
مبلّغ، سید­مرتضی. (1387). «ویژگی­ های نظریه ­ی سلوکی امام خمینی (ره)»، پژوهشنامه­ ی متین، شماره40، صص. 152-132.     
محمدی، محمدحسن؛ افراسیاب پور، علی اکبر؛ جوان آراسته، امیر و خسروی، حسین. (1399). «عرفان امام خمینی(ره) و نقد اشو»، فصلنامه علمی عرفان اسلامی، شماره 63.
نصر، سید حسین. (1382). صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه. ترجمه حسین سوزنچی. تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
مطالعات هنر اسلامی
دوره 18، شماره 44
اسفند 1400
صفحه 323-341

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار