تطبیق مضامین اخلاقی و تربیتی در قرآن و شعر در دوران حاکمیت آل بویه و مغولان (اشعار شریف المرتضی و اوحدی مراغه ای)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران.

10.22034/ias.2020.247435.1335

چکیده

در فرهنگ اسلامی، قرآن به عنوان کتاب آسمانی یکی از مهم‌ترین منابع اخلاقی و تربیتی است. به همین دلیل از سوی بسیاری از هنرمندان و شعرا در دوره­ های تاریخی به ­عنوان یک منبع غنی استفاده شده است. از سوی دیگر هنر شعرسرایی نیز در ادوار گذشته و حال به ­مثابۀ ابزاری کارآمد، در اختیار شاعران بوده است. همواره آن را وسیلۀ انتقال افکار و عقاید و اندیشۀ خلاق و هوشمندانۀ خود در رفع مشکلات و موانع و چالش­ های گوناگون می‌دانستند و با توجه به شرایط جامعه و مخاطبین آن، نقاب از رخ اندیشه بر می داشتند و راهکار مناسب را به جامعه هدیه می‌کردند. بر همین اساس پژوهش حاضر به بررسی اشعار تعلیمی و تربیتی دو شاعر بزرگ شریف المرتضی و اوحدی مراغه ­­ای پرداخته است. شعر این شاعران نیز متأثر از دو دوران حاکمیت مغولان و آل­بویه است. در دوران آل بویه و مغولان برای شاعران و اهل علم ارزش خاصی قائل بودند. در دوران اوحدی مراغه ­ای ارزش عرفان و تصوف در ایران به اوج خود رسیده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر داده­ های منابع کتابخانه ­ای به رشتۀ تحریر درآمده است. از نتایج این پژوهش چنین برمی­ آید که اشعار این شاعران دربردارندۀ معانی و مضامین والای اخلاقی و تربیتی و اجتماعی هستند که جوامع امروزی هم می ­توانند از آن­ها الگو بگیرند.

اهداف پژوهش:
1. بازشناسی مضامین اخلاقی و تربیتی در قرآن و شعر در دوران حاکمیت آل­ بویه و مغولان.
2. مطالعه مضامین اخلاقی و تربیتی در آثار شریف مرتضی و اوحدی مراغه ­ای.

سؤالات پژوهش:
1. مضامین اخلاقی و تربیتی چه جایگاهی در قرآن و شعر دورۀ آل­ بویه و مغولان دارند؟
2. مضامین اخلاقی و تربیتی چه جایگاهی در آثار شریف مرتضی و اوحدی مراغه ­ای داشته است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Application of Moral and Educational Themes in the Holy Qur'an and Poetry during the Rule of Al-Buyeh and the Mongols (Poetry of Sharif Al-Mortaza and Ohadi Maraghehi)

نویسندگان [English]

  • Azar Amiri Mijani 1
  • Esmail Eslami 2
  • Hamid Tabasi 2
1 P. H. D., student in Persian language and literature, Jiroft branch, Islamic Azad University, Jiroft, Iran.
2 P. H. D., Assistant Professor of Persian Language and Literature, Jiroft Branch, Islamic Azad University, Jiroft, Iran.
چکیده [English]

In Islamic culture, the Qur'an as a divine book is one of the most significant moral and educational sources. For this reason, it has been widely applied by many artists and poets in historical periods as a rich source. On the other hand, the art of poetry has been at the disposal of poets as an efficient tool of presenting the past and present. They have always considered it as a means of conveying their thoughts and ideas and their creative and intelligent thinking in solving various problems, obstacles and challenges, and according to the conditions of the society and audience, they removed the mask from the face of thought and presented the appropriate solution to society. Based on this, the present research has investigated the educational and informative poems of two great poets: Sharif al-Mortaza and Ohadi Maragheh. The poetry of these poets is also influenced by the two eras of the Mongols and Al-Buyeh rule. During the era of the two mentioned historical periods, poets and scholars were highly valued and during the lifetime of Ohdi Maragheh, the value of mysticism and Sufism reached its peak in Iran. The present research is written in a descriptive and analytical method and based on data extracted from library sources. From the results of this research, it appears that the poems contain high moral, educational and social meanings and themes in which today's societies can practice and learn.

Research aims:
1. Recognizing the moral and educational themes in the holy Qur'an and poetry during the rule of Al-Buyeh and the Mongols.
2. The study of moral and educational themes in the works of Sharif Morteza and Ohadi Maraghehi.

Research questions:
1. What is the place of moral and educational themes in the Qur'an and poetry of the Al-Buyeh and Mongol periods?
2. What is the place of moral and educational themes in the works of Sharif Morteza and Ohadi Maraghehi?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sharif al-Mortaza
  • Ohadi Maraghehi
  • Moral and Educational Themes
  • Al-Buyeh
  • The Mongols
اشرفی، امیراحمد. (1399). دیوان کامل اوحدی مراغه ­ای، تهران: انتشارات پیشرو.
افخمی عقدا، رضا؛ میمندی، وصال و زمانی، محسن. (1393). «بررسی مضامین عاشورایی شعر شریف المرتضی»، فصلنامه لسان مبین، (پژوهش ادب عربی)، شمارة هفدهم، صص. 31-1.
حسنعلیان، سمیه و خوبیان بادی، لیلا. (1392). «بازتاب پیام ­های اخلاقی و تربیتی در آینه اشعار عربی و فارسی شعر شریف المرتضی و حکیم سنایی»، کنفرانس بین ­المللی ادبیات و پژوهش­های تطبیقی در آن، استان گلستان_گرگان.
حقیقت، عبدالرفیع. ( 1388). تاریخ عرفان عارفان ایرانی، چاپ دوم، تهران: انشارات کومش.
دامادی، محمد. (1379).  مضامین مشترک فارسی و عربی، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
دشتی، محمد. (1387). ترجمه نهج ­البلاغه، قم: مؤسسۀ فرهنگی و تحقیقاتی امیرالمؤمنین.
رزمجو، حسین. (1366). شعر کهن فارسی در ترازوی نقد اخلاق اسلامی، ج اول، مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
رحیمی صادق، سعیده. (1379). بررسی و نقد آثار اوحدی مراغه­ای، پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران.
زهادت، عبدالمجید. (1378). تعلیم و تربیت در نهج ­البلاغه، چاپ چهارم. قم: مؤسسه بوستان کتاب، مرکز چاپ و نشر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
سیاوشی، صابره و شکاری میر، مولا. (1392). «شخصیت نمادین امام حسین(ع) در شعر شریف المرتضی، پژوهشگاه علوم انسانی»، ادب عربی، شماره1، صص. 22-1.
صفا، ذبیح ­الله. (1371). تاریخ ادبیات در ایران ج 3، چاپ نهم، تهران: چاپ خانه رامین.
علم ­الهدی، علی بن حسین موسی.  (1396). امالی سید مرتضی، ترجمه و تحقیق حسین صابری، ج1، مشهد: بنیاد پژوهش ­های اسلامی.