نقش حضرت خدیجه (س) در تبیین انفاق در صدر اسلام و انعکاس آن در عملکرد بانوان ابنیه ساز صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی تاریخ اسلام دانشگاه آزاد اسلامی، واحد محلات، محلات، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیار تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد محلات، محلات، ایران.

3 دکتری تخصصی، استادیار تاریخ دانشگاه پیام نور، قم، ایران.

10.22034/ias.2020.237106.1285

چکیده

شناخت اهمیت انفاق در قرآن و روایات و نقش‌آفرینی خدیجه (س) در آستانه ظهور اسلام یکی از مسائل مهم در بازشناسی مسئله انفاق در جامعه اسلامی است. زیرا این مسئله به عنوان یکی از رویکردهای مثبت در جامعه اقتصادی در جهان اسلام  مطرح بوده است و در ادوار مختلف تاریخ  در عملکرد حکومت ها و افراد بازتاب داشته است. این پژوهش با روش کتابخانه ‌ای به شیوه تحلیلی- توصیفی، انجام شده است. خدیجه (س) با انفاق تمامی دارایش درراه گسترش اسلام بدون منت گذاشتن و چشم‌داشت از دیگران، هنر انفاق کردن و ایثار را در میان زنان ابنیه ساز عصر صفوی به ودیعه گذاشت. یافته ­های پژوهش حاکی از این است که حضرت خدیجه (س) با حمایت ‌های مادی و معنوی خویش از محمد (ص) نقش مهمی را در تثبیت و گسترش اسلام ایفا نمود. به همین جهت، ایشان از انفاق کننده ترین افراد در زمان خود شناخته ‌شده است. وی خانه و ابنیه خود را وقفِ فقرا، مستمندان نمود و برخی از زنان دوره صفوی نیز به تأسی از ایشان، ابنیه‌ی ارزشمندی را برای منفعت عمومی وقف نمودند. خدیجه (س) به‌عنوان اولین زن مسلمان تمام ابنیه وسیع و زیبای خود را با تمام دارایش را درراه خدا بخشید و با این کار مهم توانست هنر انفاق کردن را در به همه زنان در همه عصرها به زیبایی بیاموزد، بنابراین، کار نیک ایشان در تاریخ ماندگار شد. در این پژوهش به چند سؤال از قبیل، هنر خدیجه (س) در انفاق درراه خدا و گسترش اسلام و همچنین تأثیر آن در میان زنان ابنیه ساز دوره صفوی می ‌پردازد.

اهداف پژوهش:
1. بازشناسی مسئله انفاق در رفتار حضرت خدیجه(س).
2. بررسی مسئله انفاق و ابینه­سازی در عملکرد زنان دوره صفوی.

سؤالات پژوهش:
1. رویکرد حضرت خدیجه(س) چه تأثیری بر اهمیت مسئله انفاق در جامعه اسلامی داشت؟
2. عملکرد زنان در دوره صفوی در ابینه سازی چگونه بود؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Hazrat-e Khadija in Defining Almsgiving in Early Islamic Ages and its Reflection on the Functionality of Safavid Women Building Creators

نویسندگان [English]

  • esmaeil sakha 1
  • AmirTeymour Rafiei 2
  • Keivan Loloie 2
  • Seyed Hassan Qureshi Crane 3
1 PhD student of Islamic History, Islamic Azad University, Mahalat Branch, Mahalat , Iran.
2 Ph.D., Assistant Professor of History, Islamic Azad University, Mahalat Branch, Mahalat,, Iran.
3 PhD, Assistant Professor of History, Payam Noor University, Qom, Iran.
چکیده [English]

Recognizing the importance of contributions in the Qur'an, hadiths and the role of Hazrat-e Khadijah (PBUH) on the eve of the advent of Islam is one of the imperative issues in recognizing the subject of aid in Islamic society since it has been considered as one of the positive approaches in the economic society in the Islamic world and has been reflected in the performance of governments and individuals in diverse periods of history. This research is accomplished via a library method in an analytical-descriptive framework. Khadijeh (PBUH) deposited all her wealth in the path of Islamic growth without relying on others and deposited the art of charity and self-sacrifice among the women builders of the Safavid era. The findings of the research indicate that Hazrat Khadijeh (PBUH) with her material and spiritual support of Muhammad (PBUH) played an important role in the establishment and advancement of Islam. For this reason, she is acknowledged as one of the most generous people of her time. She dedicated her house and properties to the poor and needy, and in the same path, a number of Safavid women by following her steps donated valuable buildings for the public good. Khadijah (PBUH) as the first Muslim woman gave all her vast and beautiful buildings along with her wealth for God and by this act, she preached the act of giving and benevolence to women of all ages and her generosity lasted throughout history. In this research, the generosity of Hazrat-e Khadija and its impact on women constructers of the Safavid period is studied.

Research aims:
1. Recognizing the issue of charity in the generous acts of Hazrat-e Khadijeh (PBUH).
2. Investigating the issue of almsgiving in the performance of Safavid women in building makings.

Research questions:
1. What effect did the approach of Hazrat Khadijeh (PBUH) have on the importance of the issue of charity in the Islamic society?
2. What was the performance of women in the Safavid period in housing?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khadijeh (PBUH)
  • Charity
  • Benevolence
  • Early Islam
  • Safavid Women
آنه، کلود. (1368). اوراق ایرانی، ترجمه ایرج پروشانی، تهران: معین.
ابن اثیر، علی بن محمد. (1409). اسد الغابة، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود و دیگران، بیروت: دارالکتب العلمیة.
اصفهانی، راغب. (1430). مفردات الفاظ قرآن کریم، دمشق: دارالقلم.
بلاغی، عبدالحجه. (1369). تاریخ انساب خاندان‌های مردم نائین، تهران: سپهر.
ترکمان، اسکندربیک. (1382). تاریخ عالم‌آرای عباسی، به کوشش ایرج افشار، ایران، تهران: امیرکبیر.
تمیمی آمدى، عبدالواحد. (1366). غررالحکم و درر الکلم، ایران، قم: دفتر تبلیغات.
رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم. (1352). آثار ملی اصفهان، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
ریاحی، محمدحسین. (1385). ره‌آورد ایام (مجموعه مقالات اصفهان شناسی)،  اصفهان: مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل.
ریاحی، محمدحسین. (1385). روضه رضوان (مشاهیر مدفون در تکیه کازرونی تخت فولاد اصفهان)، اصفهان: کانون پژوهش.
ریاحی، محمدحسین. (1375). مجموعه ارباب معرفت (زندگی‌نامه حکیم متأله حاج‌آقا رحیم ارباب)، اصفهان: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ریاحی، محمدحسین. (1375). مشاهیر زنان اصفهان، اصفهان: اداره کل ارشاد اسلامی اصفهان.
جابری انصاری، حسن. (1321). تاریخ اصفهان و ری، تهران: ناشر عماد زاده.
جعفری، جعفر بن محمد. (۱۳۴۳). تاریخ یزد، ج ۱، تهران: موقوفات ایرج افشار.
جعفریان، رسول. (1375). میراث اسلامی ایران، قم: کتابخانه آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی.
حرانی، ابن شعبه حسن بن علی. (1374). تحف العقول، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
حر عاملی، محمد بن حسن. ( 1308).  وسایل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت.
حسینی بهشتی، سید محمد. (1390).  بانکداری، ربا در اسلام، تهران: بنیاد نشر آثار شهید دکتر بهشتى.
دشتی، محمد. (1385). ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، تهران: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیر المومنین (ع).
دلاّواله، پیترو. (1384). سفرنامۀ پیترو دلاّواله، ترجمه شعاع الدین، شفا، ایران، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
سیوری، راجر. (1363). ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: انتشارات سحر.
شاردن، سرجان. (1336). سیاحت‌نامه شاردن، ترجمه محمد عباسی، ج 4، تهران: امیرکبیر.
شیخ الإسلامی، السید حسین. (1428). هدایه العلم، مؤسسه انصاریان للطباعة و النشر، قم: افق.
صدوق، محمد بن علی. (1378). ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ایران، قم: اخلاق.
صدوق، محمد بن علی. (1362). خصال، ایران، قم: جامعه مدرسین.
صدوق، محمد بن علی. (1404). عیون اخبارالرضا (ع)، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
طالقانی، سید محمود. (1342). پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبائی، محمدحسین. (1360). تفسیر المیزان، قم: مؤسسه دارالعلم.
طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع‌البیان، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
عطاردی قوچانی، عزیز الله. (1406). مسند الامام رضا (علیه‌السلام)، مشهد: آستان قدس الرضوی.
فیگوئروا، دن گارسیا. (1363). سفرنامه دن گارسیا فیگوئر وا، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.
قرشى، سید علی‌اکبر. (1374). احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت، مرکز چاپ و نشر.
قرشی بنابی، علی‌اکبر. (1307).  قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
قمی، عباس.  (1402). سفینه البحار، تهران: فراهانی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1365). الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامی.
مجلسی، محمدباقر. (1404). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، دارالتعارف للمطبوعات، مؤسسه الوفا.
مهدی پور، علی‌اکبر. (1386). سرچشمه کوثر ام‌المؤمنین خدیجه‌ی کبری، ایران، کرج: راه وداد.
نصرآبادی، میرزا طاهر. (بی‌تا). تذکره، تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: کتاب‌فروشی فروغی.
هنرفر، لطف‌الله. (1372). آشنایی با شهر تاریخی اصفهان، اصفهان: چاپ گل‌ها.
هنرفر، لطف‌الله. (1350). گنجینه آثار تاریخی اصفهان، چاپ دوم، اصفهان: چاپ ثقفی.