آموزه های فقهی، اخلاقی و سیاسی نهج البلاغه در بیان ابعاد امنیت (با تاکید بر ابنیه دارالمنفعه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.

2 استادیار گروه آموزشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران (نویسنده مسئول)

3 دکتری تخصصی، استادیار گروه آموزشی علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم رضوی مشهد، مشهد، ایران.

10.22034/ias.2020.236325.1274

چکیده

نهج ­البلاغه، به حق، فراتر از سخن انسان و فروتر از سخن خدا معرفی می‌شود. تنوع موضوعات نهج البلاغه اعجاب‌برانگیز است، معارف بلند توحیدی، ارزش‌های والای الهی، پند و اندرز و موعظه، بیان و تحلیل حوادث سیاسی و اجتماعی، دستور کار حکمرانان و توبیخ آن ها از جمله مطالب نهج­ البلاغه است. حق امنیت و مصونیت، پس از حق حیات، در صدر فهرست حقوق انسان­ ها قرار می‌گیرد و متون دینی در ابعاد مختلف آن را به رسمیت شناخته و برای تحقق آن ضمانت ه­ای اجرایی تعیین نموده‎‌اند. در پژوهش حاضر، نخست به تبیین مفهوم فقه سیاسی و موضوعات و اهداف آن پرداخته شده، سپس مسئله امنیت و ابعادش که یکی از مصادیق و گزاره‌های فقه سیاسی می‌باشد و ابنیه دار المنفعه، از منظر نهج­ البلاغه، با روش توصیفی- تحلیلی و به شیوه مطالعات کتابخانه‌ای و فیش‌برداری مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است. هدف، معرفی و شناساندن موهبت الهی امنیت و ارائه تصویری روشن از آن با راهکارهای موثر در تحقق و تحکیم و نهادینه کردن امنیت در عرصه های مختلف زندگی بشر، با استناد به آموزه‌های فقهی سیاسی نهج البلاغه است.

اهداف پژوهش:
1. تبیین فقه سیاسی و موضوعات و اهداف آن.
2. بررسی آموزه­های اخلاقی، فقهی، اخلاقی و سیاسی نهج­ البلاغه درباره امنیت با تاکید بر دارالمنفعه.

سؤالات پژوهش:
1. فقه سیاسی دربردارنده چه اهداف و موضوعاتی با محوریت امنیت است؟
2. در نهج ­البلاغه به چه مفاهیمی درخصوص امنیت پرداخته شده است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudence, Moral and Political Doctrines of Nahj al-Balagheh in Expressing Security Dimensions (with Emphasis on Structures of Dar al-Manafa)

نویسندگان [English]

  • Maryam Barahoo Jahanshahi 1
  • Mansour Amirzadeh Jirkoli 2
  • Reza Haghpanah 3
1 P. H. D., Student in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Torbat Heydariyeh Branch, Islamic Azad University, Torbat Heydariyeh, Iran.
2 Assistant Professor of Islamic Law and Jurisprudence Department, Torbat Heydariyeh Branch, Islamic Azad University, Torbat Heydariyeh, Iran (Author in charge)
3 P. H. D., Assistant Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Razavi University of Science, Mashhad, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Nahj al-Balagheh is rightly introduced as beyond the words of man and below the words of God. The variety of topics in Nahj al-Balagheh is remarkable including high monotheistic teachings, superior divine values, advice, preaching, expression and analysis of political and social events, itineraries of rulers and their reproach. The right to security and immunity, after the right to life, is the utmost need of mankind and religious texts in various dimensions have recognized this matter and have determined executive assurances for its comprehension. In the present study, firstly, the concept of political jurisprudence and its topics and goals are explained, then the issue of security and its dimensions, which is one of the examples and propositions of political jurisprudence, and the building of Dar al Manafa from the point of view of Nahj al-Balagheh is analyzed via a descriptive-analytical method following a library research approach. The main objective of this study is to introduce the divine gift of security and to present a clear image with presenting effective solutions in realizing, consolidating and institutionalizing security in various fields of human life as citing the political jurisprudence teachings of Nahj al-Balagheh.

Research aims:
1. Clarifying political jurisprudence and its matters and objectives.
2. Examining the ethical, jurisprudential, ethical and political teachings of Nahj al-Balagheh regarding security with an emphasis on Dar al-Manafe

Research questions:
1. What security-oriented goals and topics are presented in the political jurisprudence?
2. What concepts regarding security have been discussed in Nahj al-Balagheh?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balagheh
  • Dar al- Manafe
  • Security
  • Political Jurisprudence

مراجع

قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ابن ابی الحدید، عزالدین عبدالحمید بن هبه ا... . (۱۳۷۸). شرح نهج البلاغه، به تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، الطبعه الأولى، دار احیاء الکتب العربیة، مصر.
ابوالحسین، احمدبن فارس. (۱۴۰۴ ق.). معجم مقاییس اللغه، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
ابوالحمد، عبدالحمید. (بی­تا). مبانی سیاست، چاپ سوم، تهران: انتشارات توس.
ابی یعلی، محمد بن الحسین الفراء- ماوردی، ابی الحسن علی بن محمدبن حبیب البصری البغدادی. (۱۴۰۶ ق.). الاحکام السلطانیة و الولایات الدینیة، قم: مکتب الاعلام اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۹۱). مفاتیح الحیاه، چاپ دوم، قم: مرکز نشر اسراء.
حر عاملی، محمد بن الحسن. (۱۴۰۹ ق.). وسائل الشیعه الى تحصیل مسائل الشریعه، قم، موسسه آل البیت.
حلی، محمدبن حسن­ بن­ یوسف، (فخرالمحققیق). (۱۳۷۸). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
دهخدا، علی اکبر. (۱۳۳۰). لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد بن مفضل. (۱۴۰۴ ق.). المفردات فی غریب القرآن، چاپ دوم،  قم: دفتر نشر الکتاب.
زبیدی واسطی، سید محمد مرتضی. (۱۴۱۴ ق.). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
سیوری، مقداد بن عبدالله. (۱۴۰۳ق). نضد القواعد الفقهیة على مذهب الامامیه، قم، انتشارات کتابخانه آیت ا... مرعشی.
شاه امیری، زهره؛ صالحی نیا، مجید و پورنادری، حسین. (1394). «مطالعه تطبیقی معماری بزار وکیل شیراز با بازار معاصر خیابان زند»، اولین همایش ملی معماری ایرانی.
شایسته­فر، مهناز؛ خالقی زاده، سعید. (1394). «تحلیل زیباشناختی نقوش تزئینی سردر کاروانسرای گنجعلی­خان»، فصلنامه مدیریت گردشگری، ش29، صص. 122-95.
طوسی، محمدبن حسن. (۱۴۰۹ ق.). التبیان فی تفسیر القران، تحقیق و تصحیح احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت: دارالحیاء التراث العربی.
عاملی، شهید اول، محمد بن مکی. (بی­تا). القواعد و الفوائد، قم: کتابفروشی مفید.
عاملی، شهید ثانی، حسن بن زین الدین. (۱۳۷۴). معالم­الدین و ملاذالمجتهدین، مترجم على شیروانی، قم: انتشارات دارالفکر.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۳ ق.). مختلف الشیعة فی احکام الشریعه، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه طباطبایی، محمد حسین. (۱۳۹۰). برگزیده تفسیر المیزان، برگزیننده عبدالصمد اسلامی، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، تبریز: انتشارت احرار.
علامه جعفری، محمد تقی. (۱۳۵۸). ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، چاپخانه حیدری.
عمید زنجانی، عباسعلی. (۱۳۷۵). مبانی اندیشه اسلامی، تهران، سازمان انتشارات پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی تهران.
عمید زنجانی، عباسعلی. (۱۳۷۹). فقه سیاسی، جلد1، تهران: انتشارات امیرکبیر.
عنایت، حمید. (۱۳۶۲). اندیشه­ های سیاسی در اسلام، ترجمه بهاالدین خرمشاهی، تهران: شرکت سهامی انتشار خوارزمی.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۱۰ ق). العین، چاپ دوم، قم: نشر هجرت.
فیومی، احمد بن محمد. (۱۹۸۷ م.). المصباح المنیر، بیروت: مکتبه لبنان.
قاسمی، محمدحسن. (۱۳۹۷). فقه و نهج البلاغه، مشهد: دانشگاه علوم رضوی.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. (۱۳۷۹). مشهد: شرکت نشر.
گرجی، ابوالقاسم. (۱۳۸۴). تاریخ فقه و فقها، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
لک­زائی، نجف. (۱۳۸۸). «طرح­نامه فقه سیاسی»، مجله علوم سیاسی - شماره ۲۴.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. (۱۴۰۴ ق.). بحارالانوار، جلد ۱۰۲، بیروت: موسسه الوفا.
محمدی، روح­الامین. (۱۳۸۲). قواعدفقه سیاسی، قم: بوستان کتاب.
مدنی، سید جلال. (بی­تا). مبانی و کلیات علوم سیاسی، قم: چاپ اسلامیه.
معین، محمد. (۱۳۷۱). فرهنگ فارسی معین، چاپ هشتم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان. (۱۳۷۰). تفسیر نمونه، چاپ هشتم، قم: ناشر دارالکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۷۹). پیام امام امیرالمومنین، شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
موسوی بجنوردی، سید محمد. (۱۳۸۵). قواعد فقهیه، تهران: مجمع علمی فرهنگی مجد.
موسوی خمینی، سید روح الله. (۱۳۶۲). صحیفه نور، تهران: مرکز مدارک فرهنگ انقلاب اسلامی.
مطالعات هنر اسلامی
دوره 18، شماره 44
اسفند 1400
صفحه 62-76

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار