تحلیل تطبیقی عوامل فرهنگی اقوام کرمانج و ترکمن در شکل گیری معماری سکونت گاه های شهرستان بجنورد از استان خراسان شمالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه زابل، زابل، ایران.

3 استادیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

10.22034/ias.2020.229022.1238

چکیده

اقوام کرمانج و ترکمن دو قومیت بزرگ در جغرافیایِ ایران هستند. با توجه به گستره پراکندگی این اقوام در مناطق جغرافیایی دارای فرهنگ و عناصر فرهنگی خاص خود هستند. مسکن این اقوام نیز دارای مختصاتی و ویژگی ­هایی است. از آنجا که ساختن یک مسکن  و کالبد و نظم فضایی آن شدیداً متأثر از محیط و فرهنگی است که به آن تعلق دارد، خوانش و تحلیل ساختار و کالبد معماری منازل بر اساس نیازها و فرهنگ مردمان بومی تشکیل ­دهنده آن جامعه می­تواند طراحان و برنامه ­ریزان را در رسیدن به الگوی ساختار مسکن در آن مرز و اقلیم یاری رساند این تحقیق از نظر نوع هدف کاربردی نظری و از جهت روش ﺗﺤﻘﯿﻖ، ترکیبی(ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ، ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ) می ­باشد. یافته های پژوهش حاکی از این است که در خانه ­های قدیمی اقوام کرمانج، نقش محرمیت و ویژگی­ های جنسیتی در  تفکیک ­پذیری فضاها و مرزبندی­ها نمود بیشتری نسبت به خانه­ های اقوام ترکمن دارد. ویژگی ­هایی همچون محرمیت، نقش ­های جنسیتی، ساختار روابط در خانواده و روابط اجتماعی و شیوه معیشت از جمله ویژگی­ های فرهنگی هستند که در شکل­گیری  کالبد سکونت­گاه ­ها در اقوام کرمانج و ترکمن نقش بسزایی داشته ­اند.

اهداف پژوهش:
1.بررسی تطبیقی عوامل فرهنگی اقوام کرمانج و ترکمن در شکل ­گیری معماری سکونت­گاه های شهرستان بجنورد از استان خراسان شمالی.
2.شناخت اولویت در عناصر کالبدی و فضایی در معماری اقوام کرمانج و ترکمن.

سوالات پژوهش:
1.کدام عوامل فرهنگی در اقوام کرمانج و ترکمن در شکل­ گیری معماری سکونت­گاه ­های شهرستان بجنورد از استان خراسان شمالی تأثیرگذار می ­باشند؟
2.کدام عوامل فرهنگی در اقوام کرمانج و ترکمن بیشترین تأثیر را به ترتیب اولویت در عناصر کالبدی و فضایی منازل در این دو قوم و در این خطه دارد؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Analysis of Cultural Factors of Kormanj and Turkmen Ethnic Groups in the Formation of the Architecture of Settlements in Bojnourd City of the North Khorasan Province

نویسندگان [English]

  • mojtaba Emami 1
  • Faramarz Hassan Pour 2
  • Hossein Mehrpouya 3
1 PhD student of Architecture, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
2 Assistant Professor,. Department of Architecture, University of Zabol, Zabol, Iran.
3 Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran.
چکیده [English]

Kormanj and Turkmen are two major ethnic groups in the geography of Iran. Due to the distribution of these tribes in geographical areas, they behold their own culture and cultural elements. The housing of these communities bestows specific coordinates and features. Subsequently, the construction of a house and its body and spatial order is strongly influenced by the environment and culture to which it belongs, reading and analyzing the structure and body of the architecture of houses based on the needs and culture of the indigenous people that construct that community can aid designers and assisted planners in achieving the pattern of housing structure in that border and climate. This research is theoretically applied in terms of type of purpose and in terms of method combined with a descriptive and analytic outlook. Results indicate that in the old houses of Kormanj tribes, the role of privacy and gender characteristics in the separation of spaces and boundaries are more noticeable than the houses of Turkmen tribes. Features such as privacy, gender roles, the structure of family relationships and social relations and lifestyle are among the cultural features that have played a significant role in the formation of settlements in Kormanj and Turkmen.

Research aims:
Comparative study of cultural factors of Kormanj and Turkmen ethnic groups in shaping the architecture of settlements in Bojnourd city of North Khorasan province.
Recognizing the priority in physical and spatial elements in the architecture of Kormanj and Turkmen ethnic groups.

Research questions:
Which cultural factors in Kormanj and Turkmen ethnic groups are influential in shaping the architecture of settlements in Bojnourd city of North Khorasan province?
Which cultural factors in Kormanj and Turkmen ethnic groups have the greatest impact on the physical and spatial elements of houses in these two ethnic groups and in this region, respectively?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kormanj and Turkmen Tribes
  • Architecture of Settlements
  • Bojnourd City
  • North Khorasan
  • Culture and Tradition
انصاری مود، محمدحسین و معصومی، سعید. (1389). «در جستجوی هویت شهری بجنورد، گونه­ شناسی خانه ­های مسکونی در بجنورد»، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان خراسان شمالی، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری ایران.
خاکپور، مژگان؛ انصاری، مجتبی؛ شیخ مهدی، علی و طاووسی، محمود. (1394). «ویژگی­ های اجتماعی- فرهنگی مسکن بومی؛ مسکن و محیط روستا». شماره 149، صص. 14-3.
خاکپور، مژگان و عشقی صنعتی، حسام. (1392). «بررسی اثرگذاری عوامل اجتماعی و فرهنگی بر بافت کالبدی روستای گیلان»، فصلنامه مسکن و محیط روستا، ش 148، صص. 22-3.
رستم­زاده، یاور و ایلکا، شهاب. (1391). «اﻗﻠﻴﻢ، ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﻣﻌﻤﺎری ﻣﺴﻜﻦ: ﭘﮋوﻫﺸﻲ در ﻧﺤﻮه ﺳﺎﺧﺖ و اﺟﺮای ﻣﺴﻜﻦ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺗﺮﻛﻤﻦ ﺑﺎ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺗﺎمﻫﺎی ﺗﺮﻛﻤﻨﻲ ﮔﻤﻴﺸﺎن»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، ش 2، صص. 133-146.
سیفیان، محمدکاظم و محمودی، محمدرضا. (1386). «محرمیت در معماری سنتی ایران»، نشریه هویت شهر، شماره1، صص. 15-3.
گروت، ل؛ د .وانگ. (1384). روش ­های تحقیق در معماری، تهران: سروش دانش.
للحج، رفیعه و موسوی، میرسعید. (1393). «نگرش روانشناختی به نقش جنسیت در قابلیت های ادراک فضای معماری»، نگرش روانشناختی به نقش جنسیت در قابلیت های ادراک فضای معماری، ش 2، صص. 92-85.
مداحی، سید مهدی؛ عابدی، محمد حسین و باوفا، عبدالباسط. (1395). «ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﺶ اﯾﻮان در ﻣﻌﻤﺎری ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ روﺳﺘﺎﯾﯽ (ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردی ﻣﺴﮑﻦ ﺗﺮﮐﻤﻦ ﻫﺎی ﺧﺮاﺳﺎن ﺷﻤﺎﻟﯽ)»، مقاله مستخرج از پایان نامه کارشناسی ارشد، ش 1، صص. 10-1.
معماریان، غلامحسین. (1385). سیری در مبانی نظری معماری، تهران: انتشارات سروش دانش.
معماریان، غلامحسین؛ هاشمی طغرالجردی، سید مجید و کمالی پور، حسام. (1389)، «تأثیر فرهنگ دینی بر شکل­ گیری خانه: مقایسة تطبیقی خانه در محلة مسلمانان، زرتشتیان و یهودیان کرمان»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، شماره2 ، صص. 10- 33.