شاخص های غلو در مصادر شیعی و انعکاس آن در احادیث و روایات کتیبه های حرم مطهر امام رضا (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران جنوب، دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران

2 استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، تهران، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن وحدیث، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، تهران، ایران

10.22034/ias.2020.248418.1344

چکیده

حرم مطهر رضوی، یکی از مهم­ترین بناهای مربوط به شیعیان است. لذا در می­توان از بررسی آثاری و کتیبه های برجای مانده در این بنای تاریخی به برخی از انگاره­های مذهب شیعه پی برد. غلو در دین، یکی از مهم­ترین آسیب‌هایی تهدیدکننده دین در هر روزگاری، باورهای ناصواب در این حوزه است. ازجمله مهم­ترین باورهای ناصواب دینی، اعتقادات و اندیشه‌های غلوآمیز می‌باشد. این اعتقادات می‌تواند در حوزه‌های مختلف مرتبط با دین، نتایج سوئی به بار آورد. در جهان اسلام، اواسط قرن نخست هجری یعنی دوران خلافت حضرت علی (ع)، مبداء ظهور اندیشه‌های غالیانه یا زیاده روی در باورهای دینی در میان مسلمانان است. این باورها در قرون بعد نه تنها از میان نرفت بلکه آشکارا و نهان به راه خویش ادامه داد، تا اینکه در زمان صادقین (ع) تبدیل به جریان­هایی گردید که به شکلی نظام­مند اقدام به جعل حدیث و ترویج عقاید نمودند. در پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیل و با تکیه بر داده­های منابع کتابخانه­ای انجام شده است. در این پژوهش با گذری بر غلو از دیدگاه قرآن کریم و روایات معصومین که گاه موجب می‌شود روش‌هایی از قبیل بررسی سند و اعتماد به اقوال و کتب مشهور در تشخیص آن‌ها ناکارآمد باشد، بیان می‌گردد. آنگاه با بررسی و تحلیل سه نمونه از احادیث مهمی که تاکنون مستمسکی برای اندیشه­های غالیانه بوده، شیوه کشف باورهای غلوآمیز، با تکیه بر روشی که مورد تأکید امامان (ع) بوده است، تبیین و مردود بودن این اندیشه­ها آشکار می‌گردد. از سوی دیگر در کتیبه­های حرم امام رضا(ع) نیز برخی شاخص­های غلو  و مقابله با آن مشهود است.
اهداف پژوهش:
1.بازناشناسی شاخصه­های غلو در دین اسلام و علل پیدایش آن.
2.بررسی مسئله غلو در احادیث و روایات کتیبه­های حرم مطهر امام رضا(ع).
سؤالات پژوهش:
1.علل بروز اندیشه­های غلو در جامعه اسلامی چیست؟
2.آیا در احادیث و روایات کتیبه­های حرم امام رضا (ع) به مسئله غلو اشاره شده است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Indices of exaggeration in Shiite sources and its reflection in the hadiths and narrations of the inscriptions of the holy shrine of Imam Reza (AS)

نویسندگان [English]

  • Ali Sargazi 1
  • Mahin Sharifi Esfahani 2
  • Mohamad Hadi Amin Naji 3
1 PhD student in Quran, Quran and Hadith, South Tehran Branch, Payame Noor University of Tehran, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Quran and Hadith Sciences, Payame Noor University of South Tehran, Tehran Iran
3 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Payame Noor University, South Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the main factors that cause the devil to interfere in human thoughts and actions and affect it is exaggeration in religion. One of the most important threats to religion in every day is misconceptions in this area. One of the most important religious misconceptions is exaggerated beliefs and thoughts. These beliefs can have adverse consequences in various areas related to religion, including a kind of baseless conflict between religion and reason or religion and science that arises from some exaggerated beliefs. In Islam, the middle of the first century AH, ie the period of the caliphate of Imam Ali (as), is the origin of the emergence of exaggerated ideas or excesses in religious beliefs among Muslims. Not only did these beliefs not disappear in the following centuries, but they continued on their way, openly and secretly, until in the time of Sadeghin (AS), they became currents that systematically tried to fabricate hadith and promote beliefs. In the present study, by passing an exaggeration from the point of view of the Imams and the books of the Ahl al-Bayt, which sometimes causes methods such as examining the document and trusting the famous sayings and books in recognizing them, are ineffective. Then, by examining and analyzing examples of important hadiths that have been a refuge for exaggerated thoughts so far, the method of discovering exaggerated beliefs, relying on the method that has been emphasized by the Imams (AS), reveals the explanation and rejection of these ideas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exaggerated thought
  • religious beliefs
  • beliefs
  • exaggeration
آقابزرگ تهرانی، محمدحسن. (١٤٠٣ق). الذریعه الی تصانیف الشیعه. چاپ سوم، بیروت: دارالاضواء.
ابن بابویه، محمد بن علی. (١٣٦٢). الخصال. به تحقیق غفاری. قم: جامعه مدرسین.
ابن فارس، احمد بن فارس. (١٤٠٤). معجم مقاییس اللغۀ. به تحقیق و تصحیح هارون. قم: مکتب الاعلام الاسلامی،
استرآبادی، علی. (1409ق). تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العرة الطاهرة. به تحقیق و تصحیح استاد ولی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
اشعریقمی، سعد بن عبدالله. (١٣٦١). المقالات و الفرق. به تصحیح محمد جواد مشکور، چاپ دوم، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
اصفهانی، راغب. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن، دمشق: بیروت.
بحرانی، سیدهاشم بن سلیمان. (١٣٧٤). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسه بعثه.
جعفریان، رسول. (١٣٩٣). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی. چاپ ششم، تهران: علم.
خویی، سیدابوالقاسم. (١٣٧٢). معجم الرجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة. قم: مرکز نشر الثقافۀ الاسلامیۀ فی العالم.
دلبری، سیدعلی. (١٣٩١). آسیب­شناسی فهم حدیث. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
سلوم سامرائی ، عبداله. (1392). الغلو والفرق الغالیه فی الحضاره الاسلامیه، بغداد: دارالحریه الصاعه.
شریف الرضی، محمد بن حسین. (١٤١٤ق). نهج البلاغه. به تحقیق و تصحیح صبحی صالح. قم: هجرت.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. (٣٦٨ ق). الملل و النحل، به تحقیق أحمد فهمی محمد. بیروت: دارالسرور.
شیخ بهایی، محمد بن حسین. (١٣٨٤). منهاج النجاح فی ترجمه مفتاح الفلاح، بـه تحقیق و تصحیح حسن زاده آملی. چاپ ششم، تهران: حکمت.
شیخ مفید. (١٤١٤ق). تصحیح الاعتقادات الامامیۀ. تحقیق حسین درگاهی، چاپ دوم، بیروت: دارالمفید.
صفار، محمد بن حسن. (١٤٠٤ق). بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد صلی الله علیهم. به تحقیق و تصحیح کوچه باغی. چاپ دوم،  قم: مکتبه آیۀ الله مرعشی نجفی.
صالحی نجف­آبادی، نعمت الله. (١٣٨٥). غلو (درآمدی بر افکار و عقاید غالیان در دین). چاپ سوم، تهران: کویر.
صدوق، محمد بن علی. (1371).  الاعتقادات، ترجمه محمد علی حسنی، تهران: اسلامیه.
کشی، محمد بن عمر. (١٤٠٩ق). رجال الکشی ـ اختیار معرفۀ الرجال. تحقیق حسن مصطفوی. مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
کلینی، محمد بن یعقوب. (١٤٠٧ق). الکافی. به تحقیق علی اکبر غفاری. چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (١٤٠٣ق). بحارالانوار. به تحقیق جمعی از محققان، چاپ دوم، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمد تقی. (بی­تا). روضه المتقین، قم: مؤسسه فرهنگی کوشا نیوز.
نجاشی، احمد بن علی. (١٣٦٥). رجال النجاشی. چاپ ششم، قم: مؤسسه نشر اسلامی.