بازتاب سبک سمبولیسم اجتماعی سیاسی در شعر شاعران دهه چهل و تندیس ها و نمادهای خانه مشروطه تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران

10.22034/ias.2021.295699.1662

چکیده

در دورۀ معاصر، به­ویژه از دهه چهل شمسی شاهد رشد سبک سمبولیسم در شعر و هنر در ایران هستیم. شعر اجتماعی، با گرایش سمبولیستی، گسترده‌ترین و معروف‌ترین جریان شعر معاصر است؛ جریانی شاعرانه ـ اندیشمندانه که سهم برجسته‌ای در تاریخ ادبیات معاصر ایران دارد. بارزترین ویژگی این جریان، پیوند معنادارِ شعر با جامعه است. گونه‌ی شعر انتقادی ـ اجتماعی در این مقطع از زمان، نمودی آشکار می‌یابد؛ بر این اساس، حساسیت انسانی و شاعرانه‌ی شاعران از یک‌سو و استبداد حاکم بر جامعه‌ی ایرانی، از دیگر سو، این گروه از شاعران را به سرایش سروده‌هایی اجتماعی ـ سمبلیک سوق می‌دهد؛ اینان با به‌کارگیری این شیوه می‌توانند به صورتی غیرمستقیم، اعتراض خویش را بازتاب دهند؛ اینان با کاربستِ شگردی ادبی: سمبل، که از پوشیدگی ذاتی برخوردار است، به طرح مسائل مورد نظر خویش می‌پردازند. در این جستار، به شیوه‌ی توصیفی ـ تحلیلی، پس از واکاوی سروده‌های نیما، شاملو، اخوان، فرخزاد و شفیعی کدکنی از این منظر، مشخص می‌گردد که سمبولیسم اجتماعی بازتاب گسترده‌ای در سروده‌های این گروه از شاعران یافته و اشعار اجتماعی - اعتراضی شاعران مذکور، در بیداری جامعه‌ی غفلت­زده ایران، نقشی برجسته داشته است. از سوی دیگر در آثار هنری، این دوره چون خانه­ها نیز شاهد کاربست سبک سمبولیسم هستیم.
اهداف پژوهش:

مطالعۀ نمادشناسی و نمادگرایی اجتماعی _ سیاسی در شعر شاعران معاصر.
بررسی سبک سمبولیسم در خانه­های مشروطه تبریز.

سؤالات پژوهش:

سبک سمبوالیسم چه کاربردی در اشعار شاعران دورۀ معاصر داشته است؟
شاعران دورۀ معاصر بیان اعتراضی خویش چه نمادهایی را به کار گرفته و یا آفریده‌اند؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflection of the style of socio-political symbolism in the poetry of the poets of the forties and the statues and symbols of the Constitutional House of Tabriz

نویسندگان [English]

  • Zohreh MortezazadehToori 1
  • Hosein Parsaei 2
  • Soozan Jahanian 2
1 PhD Student, Department of Persian Language and Literature, Ghaemshahr Branch, Islamic Azad University, Ghaemshahr, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Ghaemshahr Branch, Islamic Azad University, Ghaemshahr, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Protest
  • social and political symbolism
  • contemporary poetry
  • social unrest
قرآن کریم. (۱۳۷۴). ترجمه و توضیحات بهاءالدین خرمشاهی. تهران: نیلوفر و جامی.
آشوری، داریوش. (۱۳۸۴). شعر و اندیشه. تهران: مرکز.
اخوان ثالث، مهدی. (۱۳۷۸). آخر شاهنامه. تهران: مروارید.
اخوان ثالث، مهدی. (۱۳۷۹). از این اوستا. تهران: مروارید.
اخوان ثالث، مهدی. (1383). زمستان. تهران: مروارید.
ابراهیم تبار، ابراهیم. (۱۳۹۵). «تحلیل ساختاری "میراث" اخوان ثالث». فصلنامه پژوهش­های ادبی. شماره ۵٣. صص32-9.
امید علی، حجت. (۱۳۹۲). «نمادپردازی در چند شاعر و مقایسه آنها با هم»، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی. شماره ١٩. صص 204-189.
براهنی، رضا. (۱۳۷۱). طلا در مس. ج ١. تهران: نویسنده.
بشردوست، مجتبی. (۱۳۷۹). زندگی و شعر محمدرضا شفیعی کدکنی درجستجوی نیشابور. تهران: ثالث.
بلعمی، ابو علی. (۱۳۸۶). تاریخ بلعمی. تصحیح ملک الشعرای بهار و محمد پروین گنابادی. تهران: هرمس.
پورنامداریان، تقی. (۱۳۸۱). خانه‌ام ابری است. تهران: سروش.
تبریزی، محمد حسین. (۱۳۶۲). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین. تهران: امیرکبیر.
حسین پور چافی، علی. (۱۳۹۰). جریان‌های شعری معاصر فارسی از کودتا انقلاب. تهران: امیرکبیر.
دستغیب، عبدالعلی. (۱۳۷۳). نقد آثار احمد شاملو. تهران: آروین.
دلا شو، م. لوفلر. (۱۳۶۴). زبان رمزی افسانه‌ها. ترجمه جلال ستاری. تهران: طوس.
دهخدا، علی اکبر. (۱۳۸۶). امثال و حکم. تهران: مرکز.
روزبه، محمدرضا. (۱۳۸۹). شعر نو فارسی. تهران: حروفیه.
زرین کوب، عبدالحسین. (۱۳۸۸). آشنایی با نقد ادبی. تهران: سخن.
زمردی، حمیرا. (١٣٨٧). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی. تهران: زوار.
سالمیان، غلامرضا؛ محمد، آرتا و حیدری، دنیا. (۱۳۹۱). «بررسی تطبیقی دلالت معنایی نمادها در ادبیات کلاسیک و اشعار احمد شاملو». فصل نامه زبان و ادبیات پارسی. شماره ٧٣. صص 98-67.
سپهری، سهراب. (۱۳۸۵). هشت کتاب. تهران: طهوری.
ستاری، جلال. (۱۳۷۹). مدخلی بر رمز شناسی عرفانی. تهران: مرکز.
سیاهپوش، حمید. (۱۳۷۶). یادنامه فروغ فرخزاد. زنی تنها. تهران: نگاه.
شاملو، احمد. (۱۳۸۲). مجموعه‌های آثار. تهران: نگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۸۵). آیینه‌ای برای صداها. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. ۱۳۸۶. هزاره دوم آهوی کوهی. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (۱۳۶۶). فرهنگ تلمیحات. تهران: میترا.
شمیسا، سیروس. ١٣٧۶. بیان. تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. ۱۳۷۷. فرهنگ اشارات ادبیات فارسی. تهران: فردوس.
شهیدی، سید جعفر. (۱۳۶۵). «شعر و اثر آن در اجتماع». فصلنامه رشد و ادب فارسی. شماره ٢. صص١٠ـ ۶.
عالی عباس آباد، یوسف. (۱۳۸۹). «تحلیل ساختاری شعر اسطوره‌ای. معراج نامه شفیعی کدکنی». فصلنامه تخصصی پیک نور. شماره ٢. صص 155-132.
عهد جدید. (۱۳۸۷). ترجمه پیروز سیار. تهران: نی.
عهد عتیق. (۱۳۹۷). ترجمه پیروز سیار. تهران: نی و هرمس.
فتوحی، محمود (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
فرخزاد، فروغ. (۱۳۷۹). دیوان اشعار. تهران: مروارید.
فطوره­چی شبستری، اکرم؛ گری سرای، نازیلا. (1395). «نقد و بررسی احیای خانه مشروطه(خانه کوزه کنانی) از دیدگاه مبانی نظری مرمت بناها و بافت­های تاریخی»، چهارمین کنفرانس بین­المللی پژوهش­های نوین در عمران، معماری و شهرسازی.
فیروزی، حسن؛ اسماعیل پور، ابوالقاسم و وفایی، عباسعلی. (١٣٩٨). «تحلیل نمادهای شعر پایداری در اشعار احمد شاملو». دانشگاه شهید باهنر کرمان. شماره ٢٠. صص 154-131.
کسایی مروزی، ابوالحسن. (۱۳۶۸). کسایی مروزی، زندگی، اندیشه و شعر او. تحقیق و تألیف محمد امین ریاحی. تهران: طوس.
کی­نژاد، محمدعلی؛ شیرازی، محمدرضا. (1389). «خانه­های قدیمی تبریز»، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه تألیف و ترجمه نشر آثار هنری.
لنگرودی، شمس. (۱۳۹۰). تاریخ تحلیلی شعر نو. تهران: مرکز.
محمدی آملی، محمد رضا. (١٣٧٩). آواز چگور. تهران: ثالث.
 محمدی، محمد حسین. (۱۳۷۴). فرهنگ تلمیحات شعر معاصر. تهران: میترا.
معمار، داریوش. (۱۳۸۹). «تفریق جمعی تحلیل آثار ۱۳ نو پرداز از نیما تا امروز». تهران: نگاه.
مناجاتی، علیرضا. (۱۳۸۹). اومانیسم در اشعار شاملو و فدریکوگارسیا لورکا. پایان نامه ارشد دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران. به راهنمایی ناصر حسینی.
ناصری، ناصر؛ یوسفی، لعیا. (۱۳۹۶). «جاودانگی و نامیرایی در اسطوره‌های شاملو»، فصلنامه ادبیات عرفانی اسطوره شناختی. شماره ۴١. صص 298-265.
وارنر، رکس. (۱۳۸۹). دانشنامه اساطیر جهان. برگردان ابوالقاسم اسماعیل پور. تهران: اسطوره.
یوشیج، نیما. (۱۳۶۸). درباره شعر و شاعری. گرد آوری و تدوین سیروس طاهباز. تهران: دفترهای زمانه.
یوشیج، نیما. (۱۳۷۱). مجموعه کامل اشعار. تهران: نگاه.