زیبایی آفرینی در سبک های لایه ای و مضامین عاشقانه غزلیات مجد در مقایسه با زیبایی مضمونی و بصری شاهنامه بزرگ مغولی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دورود، دانشگاه آزاد اسلامی، دورود، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دورود، دانشگاه آزاد اسلامی، دورود، ایران.

3 دکتری تخصصی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد دورود، دانشگاه آزاد اسلامی، دورود، ایران.

10.22034/ias.2021.295959.1664

چکیده

مجد همگر از شاعران سدۀ هفتم هجری و از سخن‌وران زبانزد آن روزگار است که در عصر حاضر کمتر مورد توجه قرار گرفته است. پراکندگی نسخه‌ها و نبود تصحیح معتبری از دیوان مجد، یکی از عمده‌ترین دلایل گمنامی اوست. یکی از آثار ادبی مقارن با این دورۀ تاریخی، شاهنامه بزرگ مغولی است که از نظر زیبایی­شناسی از آثار فاخر ادبی و هنری قرن هفتم محسوب می ­شود. بررسی تطبیقی این دو اثر از نظر زیبایی ­شناسی حائز اهمیت بسزایی است. در پژوهش حاضر غزل‌های مجد همگر بر اساس سبک‌شناسی لایه‌ای در پنج لایۀ آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک مورد ارزیابی قرار گرفته و با شاهنامه بزرگ مغولی مقایسه شده است. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­ های منابع کتابخانه ­ای انجام شده است. مطالعۀ سبک ­شناسانۀ سطوح مختلف غزل‌های دیوان مجد همگر نشانگر آن است که او به لایۀ آوایی و بُعد موسیقیایی کلام توجه ویژه ‌داشته است. دستورمندی و دور بودن از هرگونه تعقید، پرهیز از کاربرد واژگان نامتداول و ناهمگن با فضای غزل، تک معنایی بودن ابیات و تکیه بر مضامین عاشقانه از جمله نتایج حاصل از تحقیق حاضر است. نتایجی که پژوهشگر به تبع آن ها توانست به وجود برخی شعرهای نامنسجم در بخش غزلیّات نیز پی‌ببرد. پس از بررسی سبک‌شناسانه و تبیین ممیّزه‌های غزل مجد، شعرهایی که با چشم‌انداز کلّی قالب غزل در دیوان مجد هم‌خوانی ندارند و جایگاهشان در میان سایر غزل‌ها و انتسابشان به مجدهمگر مورد تردید است، معلوم شد. از سوی دیگر زیبایی در غزلیات مجد همگر با زیبایی در شاهنامه بزرگ مغولی همخوانی دارد.

اهداف پژوهش:
1. تحلیل سبک ­شناسی لایه ای اشعار مجد همگر.
2. بررسی تطبیقی از زیبایی در اشعار مجد با زیبایی مضمونی و بصری در شاهنامه بزرگ مغولی.

سؤالات پژوهش:
1. براساس سبک­ شناسی لایه­ای چه لایه های را می­توان برای اشعار مجد برشمرد؟
2. اشعار مجد و شاهنامه بزرگ مغولی از نظر زیبایی ­آفرینی چه مختصاتی دارند؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Generation of Beauty in the Layered Styles and Romantic Themes of Majd's Sonnets Compared to the Thematic and Visual Beauty of the Great Mongolian Shahnameh.

نویسندگان [English]

  • Omid Ali Sheykhi Cancot 1
  • Fahimeh Asadi 2
  • Ali Rezza Fatemi 3
  • Kobra Bahmani 3
1 P. H. D., student, Department of Persian Language and Literature, Durood Branch, Islamic Azad University, Durood, Iran.
2 P. H. D., Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Durood Branch, Islamic Azad University, Durood, Iran.
3 P. H. D., Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Durood Branch, Islamic Azad University, Durood, Iran.
چکیده [English]

Majd Hemgar is one of the poets and renowned speakers of the 7th century AH. and little is studied regarding his literary works in the present time. The dispersion of copies and the lack of an authentic correction of Divan Majd is one of the main reasons for his anonymity. One of the literary works parallel to this historical period is the Great Mongol Shahnameh and in terms of aesthetical values, it is reflected as one of the great literary and artistic works of the 7th century AH. Hence, the comparative study of the mentioned literary works is aesthetically significant. In the present research, Majd Hamgar's sonnets have been evaluated based on layered stylistics in five phonetic, lexical, syntactic, rhetorical and ideological layers and compared with the Great Mongol Shahnameh. The current research is compiled via a descriptive and analytical method by relying on the data of library sources. The stylistic study of different levels of the Majd Hamgar's sonnets shows that the poet deliberated on the phonetic layer and the musical dimensions of the word. Being orderly and discarding obsession, avoiding the use of uncommon and heterogeneous words, concentrating on the single meaning of the verses and relying on romantic themes are among the results of the present research. Results of which the researcher was capable of discovering the existence of incoherent poems in the field of lyric poetry. After the stylistic examination and explanation of the characteristics of Majd's sonnets, it was found that the poems that do not match the general perspective of the format of the sonnets in Majd's court and the doubtful attributions to the poet, were distinguished. On the other hand, it was also concluded that the beauty in Majd Hemgar's sonnets was consistent with the exquisiteness of the great Mongol Shahnameh.

Research aims:
1. Analysis of the layered stylistic analysis of Majd Hemgar's poems.
2. Comparative study of beauty in Majd's poems with thematic and visual beauty in the Great Mongol Shahnameh.

Research questions:
1. Regarding the layered stylistics, what layers can be counted for Majd's poems?
2. How are of Majd's poems and the Great Mongolian Shahnameh compared in terms of aesthetical values?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Layered Stylistics
  • Majd Hamgar
  • Iraqi Style
  • Great Mongolian Shahnameh
  • Ghazal
آذر بیگدلی، لطفعلی ­بیگ. (1378). آتشکدۀ آذر، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
افهمی، رضا؛ جوانی، اصغر و مهرنیا، سید محمد. (1396). «شاهنامه بزرگ، سندی بر گفتمان ایرانی گرایی ایلخانان»، باغ نظر، شمارۀ 54، صص. 64-57.
اعظم کثیری، آتوسا. (1394). «زبان نگاره‌ها (بیان استعاری و وجوه نشانه‌ای در لایه‌های معنایی دو نگاره)». هنر اسلامی، 11(23)، صص. 23-44.
اوحدی بلیانی، تقی‌الدین محمّد. (1388). تذکرۀ عرفات العاشقین و عرصات العارفین، با مقدمه و تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
بلر، شیلا و بلوم، جاناتان. (1381). هنر و معماری اسلامی. ترجمه یعقوب آژند، تهران: سمت.
بویل، ج. آ. (1371). تاریخ ایران از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانیان، ترجمۀ حسن انوشه، ج5، تهران: انتشارات امیرکبیر.
پراندوجی، نعیمه؛ روشن فکر، کبری؛ پروینی، خلیل و میرزایی، فرامرز. (1393). «سبک‌شناسی گفته‌های داستانی در رمان­الصبار سحر خلیفه». جستارهای زبانی. 5(2)، صص. 54-31.
خادمی، روح‌الله , کرمی، محمد حسین. (1391). « بررسی سبک شعر مجد همگر شیرازی از دیدگاه مسائل ادبی»، فصلنامۀ تخصصی نظم و نثر فارسی، (بهار ادب)، شمارۀ 3، صص. 255- 270.
خادمی، روح‌الله و کرمی، محمد حسین. (1393). «جست‌‌وجو در احوال و اشعار مجدالدین همگر»، آیینۀ میراث، شمارۀ 2.
خادمی، روح‌الله و کرمی، محمد حسین. (1393). مجد همگر و نقد شعر، کاوشنامه، شمارۀ 29.
خراسانی، فهیمه؛ غلامحسین زاده، غلامحسین؛ حسینی، مریم و سعیدی مهر، محمد. (1395). «رمزگان و وجه: دو عامل متمایزکننده در سبک­شناسی گفتمانی قصاید ناصرخسرو». جستارهای زبانی، ۷ (۴)، صص. 193-175.
درپر، مریم. (1392). سبک‌شناسی نامه‌های غزالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: نشر علم.
درپر، مریم. (1392). «نقد و بررسی: لایه‌های بلاغی و ایدئولوژیک جایگزینی برای لایه‌های معنی-شناسی و کاربردشناسی در کتاب سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها تألیف محمود فتوحی رودمعجنی». جستارهای زبانی. ۴ (۴)، صص. 280-269.
درپر، مریم. (1392). «بررسی ویژگی‌های سبکی داستان کوتاه «جشن فرخنده» از جلال آل‌احمد با رویکرد سبک‌شناسی انتقادی». جستارهای زبانی. ۴ (۱)، صص. 63-39.
درپر، مریم. (1396). «سبک­ شناسی نشانه معنایی؛ سبک بوشی حضور در داستان کودکانه کلاغ سفید»، جستارهای زبانی. ۸ (۴)، صص. 46-27.
درپر، مریم. (1393). «لایه ­های مورد بررسی در سبک­شناسی انتقادی داستان کوتاه و رمان»، مجله جستارهای زبانی، شماره 21، 94-65.
دولت‌شاه، سمرقندی. (1338). تذکره‌الشعرا، به کوشش محمّدرضا رمضانی، تهران: کلاله خاور.
دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغتنامۀ دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
رازی، امین احمد. (1389). تذکرۀ هفت اقلیم، به تصحیح محمدرضا طاهری، تهران: سروش.
زکریایی کرمانی، ایمان؛ خوشبخت، زهرا و خواجه احمدعطاری، علیرضا. (1397). «سبک‌شناسی تذهیب‌های قرآنی در مکتب شیراز با تأکید بر مؤلفه‌‌ی فرم‌های تزیینی. هنر اسلامی»، 14(29)، صص. 201-228.
سیمپسون، مرینا شریر. (1388). شاهنامه در مقام متن و شاهنامه در مقام تصویر، از مجموعه زبان تصویری شاهنامه، ترجمه داود طبایی، تهران: فرهنگستان هنر.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1391). رستاخیز کلمات (نظریۀ ادبی صورت‌گرایان روس)، تهران: انتشارات سخن.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1377). «جادوی مجاورت»، مجلۀ بخارا، شمارۀ 2، صص. 26-16.
شهراد، الهه. (1393). «خاتون­های شاهنامه بزرگ مغولی (تحلیل نقش و جایگاه زنان در شاهنامه بزرگ مغولی با رویکرد بازتاب)»، زن در فرنگ و هنر، شماره6، صص. 408-391.
صفا، ذبیح اللَّه. (1371). تاریخ ادبیات در ایران، چاپ هشتم، تهران: فردوس.
فتوحی، محمود. (1391). سبب­­شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن.
غیاثی، محمدتقی. (1373). «سیر تحول سبک­شناسی»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 1، صص. 49-68.
غیاثی، محمدتقی. (1374). «روش­ها و هدف­ها در سبک­شناسی»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 2، صص. 145-137.
کنبی، شیلا. (1382). نقاشی ایرانی، ترجمه مهدی حسینی، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
محمّدنژاد، معصومه. (1395). «صورخیال در اشعار مجد همگر یزدی»، همایش ملّی ادبیات غنایی.
مزینانی، ابوالفضل و نصیری، سحر. (1398). «طرح روش تحقیق جهت کاربست نظریۀ استدلال تولمین در سبک شناسی، تحلیل گفتمان، و زبان­شناسی حقوقی». جستارهای زبانی. 10(3)، صص. 89-67.
مشهور، پروین­دخت و فقیری غلام، محمد. (1393). «بررسی انواع زمان در دفتر چهارم، پنجم و ششم «مثنوی» با رویکرد «سبک‌شناسی رایانشی- پیکره‌ای»». جستارهای زبانی. ۵ (۱)، صص. 190-167.
منصف، مصطفی. (1376). تصحیح دیوان مجد همگر، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد: به راهنمایی محمود عابدی، تهران: دانشگاه تربیت معلم (خوارزمی).
مهرابی، معصومه و ذاکر، آرمان. (1395). «تحلیل سبک­شناختی چند حکایت گلستان در پرتو دستور نقشگرای نظام مند هالیدی»، دوماهنامه جستارهای زبانی، ش1(پیاپی 29)، صص. 196-173.
نیکوکار، ساره. (1392). نقد و تحلیل غزلیات مجد همگر، پایان­نامه کارشناسی ارشد: به راهنمایی حسین شهاب رضوی، یزد: دانشگاه آزاد اسلامی یزد.
همگر یزدی، خواجه مجدالدین. (1375). دیوان مجد همگر، به تصحیح احمد کرمی، تهران: انتشارات ما.
یلمه‌ها، احمدرضا. (1391). «بررسی تطبیقی رباعیات مجد همگر با دیگر نسخ خطی و چاپی»، متن­شناسی ادب فارسی، شمارۀ 1.