شخصیت زن در سبک فکری نظامی بر اساس دیدگاه سیمون دوبووار (مطالعه موردی: خمسه نظامی طهماسبی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران.

2 دکتری تخصصی، دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران.

3 دکتری تخصصی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران.

10.22034/ias.2021.303813.1714

چکیده

زن به عنوان یکی از اعضای جامعه بشری که نقش مهمی در بقای جوامع داشته است، در آثار ادبی و هنری مختلفی موضوع بحث و بررسی بوده است. یکی از شاعرانی که به این مضمون پرداخته است، نظامی گنجوی است. این اثر بعدها توسط هنرمندان دوره صفوی مصور گردید. بررسی و بازشناسی شخصیت زن در این اثر ادبی و هنری می­ تواند روشنگر نقش و جایگاه زن در این مقطع تاریخی باشد. روش تحقیق به‌صورت کتابخانه ­ای و نوع آن، تحلیلی-توصیفی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در مقایسه با معاصران و مقتضیات زمان، زن در سبک فکری نظامی جایگاهی نسبتاً متعالی و قابل احترام داشته است. این مسئله در برخی زمینه ­ها با دیدگاه سیمون دوبووار قابل مقایسه و در برخی زمینه ­ها نیز کاملا ً با دیدگاه دوبووار متفاوت است؛ نظامی و دوبووار از این نظر که برای زن شخصیتی مستقل و آزاد قائل هستند، دارای اشتراک فکری هستند اما در برخی زمینه­ ها ازجمله بحث تأکید بر جنسیت و بُعد جسمانی و همچنین بُعد معنوی شخصیت زن، تفاوت­های معناداری میان سبک فکری نظامی و دیدگاه سیمون دوبووار وجود دارد. دوبووار در همۀ زمینه ­ها برای زن آزادی مطلق قائل است و در عین حال، نیازهای زن را به بُعد جنسی و جسمی محدود می­ کند اما در سبک فکری ‌نظامی، زن دارای ارج و مقامی والاست که می‌تواند شخصیتی رشدیافته داشته باشد و به والاترین مراتب اجتماعی و عرفانی ارتقا یابد؛ بنابراین در مجموع، نظامی در اثر بهره­ مندی از آموزه­ های اسلام و عرفان اسلامی، برای زن جایگاهی متعالی ­تر از دوبووار قائل است و تقریباً تمامی جنبه­ های شخصیتی زن را مورد توجه قرار داده است؛ اما سیمون دوبووار در اثر تأکید بر حضور صرف زن در جامعه و توجه به بُعد جسمی و جنسی او، صرفاً نیازهای مادّی و دنیوی او را در نظر گرفته است.

اهداف پژوهش
1. واکاوی شخصیت زن در اندیشه نظامی و سیمون دوبووار.
2. بررسی شخصیت زن در خمسه نظامی طهماسبی.

سؤالات پژوهش
1. مهم­ترین مشخصه ­های زن در دیدگاه نظامی و سیمیون دوبووار چیست؟
2‌. مهم­ترین مشخصه ­های زن در خمسه نظامی چیست؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Female Personality in Military Intellectual Style Based on the Views of Simone De Beauvoir (Case Study: Khamseh Nezami Tahmasebi)

نویسندگان [English]

  • Roghayeh Habibi 1
  • Hossein Mansoorian 2
  • Reza Forsati Joybari 3
1 P. H. D., student in Persian language and literature, Ghaemshahr branch, Islamic Azad University, Ghaemshahr, Iran.
2 Ph.D., Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Ghaemshahr Branch, Islamic Azad University, Ghaemshahr, Iran.
3 Ph.D., Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Ghaemshahr Branch, Islamic Azad University, Ghaemshahr, Iran.
چکیده [English]

Women, members of human society who have played a significant role in the survival of societies, have vital roles in various literary and artistic works. One of the poets who has dealt with this subject is Nezami Ganjavi in which his artistic poetry was later illustrated by artists of the Safavid period. The study and recognition of female personality in this literary and artistic work can clarify the role and position of women in this historical period. The research method is based on library research with an analytical-descriptive approach. The results of the research show that in comparison with contemporaries and the requirements of the time, women have a relatively sublime and respectable position in the intellectual style of Nezami; moreover, this is both comparable and in some respects quite different from De Beauvoir outlook. Nezami and De Beauvoir share intellectual differences in that they regard women as independent and free personalities, nonetheless, in some areas, including the discussion of the emphasis on gender and the physical dimension, as well as the spiritual dimension of female personality, there are significant differences between their thinking styles. In the point of view of Simone de Beauvoir; he gives women absolute freedom in all areas and at the same time limits their needs to sexual and physical dimensions, but in the Nezami’s style of thinking, women have a high status and dignity that has the potentiality to become a developed personality and be promoted to the highest social and mystical levels. Thus, in general, Nezami, as a result of benefiting from the teachings of Islam and Islamic mysticism, considers women to have a higher status than the view of de Beauvoir and has considered almost all aspects of female personality, but then again, Simone de Beauvoir, due to his emphasis on the mere presence of a woman in society and the attention to her physical and sexual dimension has merely considered her material and worldly needs.

Research aims:
1. An analysis of female personality in viewpoint of Nezami and Simone de Beauvoir.
2. A study of female personality in Khamseh Nezami Tahmasebi.

Research questions:
1. What are the most important characteristics of a woman from Nezami and Simone de Beauvoir point of view?
2. What are the most important characteristics of a woman in Khamseh Nezami?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nezami
  • Simone De Beauvoir
  • Female Character
  • Khamseh Nezami Tahmasebi
اعوانی، غلام رضا؛ دادبه، اصغر و بادنج، حسن. (1389). «انسان کامل به روایت ابن عربی»، فصلنامه اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز،شماره 34، صص. 160- 135.
حاجی ­نژاد، سارا. (1396). "تحلیل نگاره های خمسه نظامی طهماسبی در بستر تاریخی- هنری مکتب نگارگری تبریز صفوی". چهارمین همایش ملی متن پژوهی ادبی نگاهی تازه به متون تاریخی.
حسن، زکی ­محمد. (1388). هنر ایران در روزگار اسلامی. تهران: صدای معاصر.
حسینی، مریم. (1385). «آرمان­شهر زنان مقایسۀ تطبیقی داستان شهر زنان اسکندرنامه شاهنامه فردوسی و اسکندر نامه نظامی با اسطوره ­های کهن یونانی و داستان ­های اتو پیایی»، پژوهش زنان، شماره 3، صص. 131- 117.
حسینی، مریم. (1387). «بررسی تطبیقی سیمای زن در آثار خاقانی و نظامی»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 23، صص. 110-89.
حیدری نوری، رضا. (1393). «انسان کامل از نگاه نظامی»، پژوهش­ های اعتقادی-کلامی، شماره 13، صص. 98-73.
خطیب، رفعت و سرور یعقوبی، علی. (1399). «بررسی و مقایسۀ جایگاه زنان در روایت­های محمود دولت آبادی، احمد محمود، فریبا وفی سپیده شاملو»، ماهنامۀ تخصصی سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شماره 9(55)، صص. 24-1.
دوبووار، سیمون. (1379). جنس دوم، ترجمه قاسم صنعوی، چاپ دوم، تهران: توس.
رید، ایولین. (1387). مادرسالاری(زن در گسترۀ تاریخ)، ترجمۀ افشنگ مقصودی، تهران: گل آذین.
رهنورد، زهرا. (1392). تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی. کتاب آرایی، تهران: سمت.
زرین کوب، عبدالحسین. (1386). پیر گنجه در جست و جوی ناکجاآباد، چاپ چهارم، تهران: نشرسخن.
زرین کوب، عبدالحسین. (1394). پله پله تا ملاقات خدا، چاپ سی و چهارم، تهران: علمی.
زمانی، کریم. (1386). میناگر عشق (شرح موضوعی مثنوی معنوی)، چاپ پنجم، تهران: نی.
ستاری، جلال. (1375). سیمای زن در فرهنگ ایرانی، چاپ دوم، تهران: مرکز.
سعیدی سیرجانی، علی­اکبر. (1385). سیمای دو زن، چاپ دهم، تهران: پیکان.
سیمپسون، ماریانا شرو. (1380). شعر و نقاشی ایرانی: هفت اورنگ سلطان ابراهیم میرزا. مترجم عبدالعلی براتی، فرزاد کانی، تهران: نسیم دانش..
شایسته­ فر، مهناز. (1386). "جایگاه مضمونی و زیباشناسی شعر در نگاره ­های خمسه شاه طهماسبی". فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره7، صص. 22-7.
شریف­زاده، محمدرضا و تقدس نژاد، زهرا. (1398). "بررسی تطبیق داستان نگاره مجنون در  میان ددان خمسه طهماسبی با نگاره پارچه مضبوط در موزه بوستون به شماره ثبت2، 1928، براساس نظریه بینا متنیت". فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره34، صص. 46-29.
شمس الدین، محمد مهدی. (1376). حدود مشارکت سیاسی زنان در اسلام، ترجمه محسن عابدی، لبنان: بعث.
فتاحی، ذکیه. (1393). «نگاه مشترک ابن عربی و مولوی (درباره منزلت حقیقی زن در خلقت)»، زن و جامعه، شمارۀ دوم، صص. 104-85.
فغفوری، رباب و بلخاری قهی، حسن. (1392). "نمود معماری صفوی در نگارگری مکتب دوم تبریز"، اولین همایش بین ­المللی نوآوری و تحقیق در هنر و علوم انسانی.
مشایخ سنگ تجن، زینت؛ حیدری، فاطمه. (1396). «تحلیل هویت و جایگاه زن در«سووشون» سیمین دانشور و «پرنده من» فریبا ولی»، فصلنامۀ تخصصی تفسیر و تحلیل متون زبان ادبیات فارسی(دهخدا)، شماره 34، صص.177- 157.
کریم­ زاده تبریزی،­ محمدعلی. (1376). احوال و آثار نقاشان قدیم ایران. تهران: مستوفی.
ممیزی، فاطمه و بهمنی مطلق، یدالله. (1392). «خمسه نظامی؛ نردبان صعود زن»، فصلنامۀ علمی پژوهشی زن و فرهنگ، شمارۀ هجدهم، صص. 40- 25.
منصوری میمندی، مهرنوش. (1397). «بررسی سیمای زن در آثار امیرخسرو دهلوی و مقایسۀ آن با روان­شناسی زنان در نظریۀ تونی گرنت»، فصلنامۀ تخصصی سبک­شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، شمارۀ 2(40)، صص. 356- 335.
ناصری، فرشته و فرزاد، عبدالحسین. (1392). «تحلیل جلوه­ های ادبیات غنایی در سه منظومۀ نظامی با تکیه بر نقش زن(خسرو و شیرین، لیلی و مجنون هفت پیکر)»، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)،  شماره 15، صص. 213-185.
نبئی، مینا و فرصتی جویباری، رضا. (1392). «بررسی جایگاه زنان در امثال و حکم فارسی با رویکرد جامعه­شناسی»، فصلنامۀ تخصصی تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 16، صص. 176-145.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1373). گزیدۀ اسکندرنامه، توضیح عبدالمحمد آیتی، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1395). خسرو و شیرین، به تصحیح سعید حمیدیان، چاپ شانزدهم، تهران: قطره.
یزدانی، زینب. (1378). زن در شعر فارسی(دیروز- امروز)، تهران: فردوس.
یزد خواستی، بهجت. (1384). «مروری بر افکار سیمون دوبووار، مطالعات راهبردی زنان- شورای فرهنگی اجتماعی»، زنان و خانواده، شماره 29، صص. 59- 39.