بررسی مؤلفه ها و عناصر رئالیسم جادویی در رساله قشیریه و ترتیب السلوک و انعکاس آن در فرهنگ و هنر ایران قرن پنجم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران.

10.22034/ias.2021.302826.1710

چکیده

رئالیسم جادویی به‌نوعی شیوه روایی اشاره می‌کند که برای درهم‌آمیختن امر غیرممکن و باورناپذیر با دنیای روزمره است. از بهترین نویسندگان این سبک می ­توان به گابریل گارسیا مارکز از آمریکای لاتین اشاره کرد. در حوزه ادبیات عرفانی، رئالیسم جادویی خود را به گونه ­های مختلف نشان داده است. کتاب­ های تذکرۀ­الاولیا، اسرارالتوحید و رساله قشیریه، گونه ­های بی ­نظیری از رئالیسم جادویی را در خود جای داده ­اند. بررسی عناصر رئالیسم در این آثار و انعکاس آن در فرهنگ و هنر این دوره روشنگر ماهیت رئالیسم در این دوره تاریخی است. پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر داده ­های منابع کتابخانه ­ای انجام شده است. جامعة موردمطالعه کتاب ­های رساله قشیریه و ترتیب السلوک اثر ابوالقاسم قشیری است و  زمان مورد پژوهش قرن پنجم هجری، زمان اوج تصوف و عرفان اسلامی در ایران است. نتایج حاصل از این پژوهش مبین این نکته است که حوادث فراواقعی و واقعی در رساله قشیریه و ترتیب­السلوک طوری به انتخاب نویسنده در کنار هم قرار گرفته ­اند که با وجود خارق­ العاده بودن، برای خواننده، غیرعادی نمی‌نماید. در هر دو اثر مواردی از عناصر رئالیسم جادویی چون ارتباط با عالم غیب، ارتباط با مردگان، آشنا‌زدایی و .... دیده می‌شود. امتداد این ویژگی ادبی را می ­توان در فرهنگ و هنر قرن پنجم نیز مشاهده کرد.

اهداف پژوهش
1. بررسی عناصر رئالیسم جادویی در رساله قشیریه و ترتیب­السلوک
2. بررسی نمونه ­های رئالیسم در فرهنگ و هنر قرن پنجم هجری.

سؤالات پژوهش
1. عناصر رئالیسم جادویی در رساله قشیریه و ترتیب ­السلوک تا چه حد نمود داشته است؟
2. آیا عناصر رئالیسم رد فرهنگ و هنر قرن پنجم نمود داشته است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring the Components and Elements of Magical Realism in Qashiriyeh's Treatise and the Order of Al-Suluk and its Reflection in the Iranian Art and Culture of the Fifth-Century AD.

نویسندگان [English]

  • Keyhan Kohandel 1
  • Samira Rostami 2
  • Seyed Mohsen Sajedi Rad 2
1 P.H. D., student, Department of Persian Language and Literature, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran.
2 P. H. D., Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran.
چکیده [English]

Magical realism refers to a narrative style that seeks to blend the impossible and the unbelievable with the everyday world. One of the best writers of this style is Gabriel García Márquez from Latin America. In the field of mystical literature, magical realism has shown itself in different ways. The books of Tazkira-al-Awliya, Asrar al-Towheed and Qoshiriyyeh treatise contain unique types of magical realism. Examining the elements of realism in these works and its reflection in the culture and art of this period sheds light on the nature of realism in this historical period. The present research has been carried out by descriptive-analytical method and relying on data from library sources. The studied community is the books of Qoshiriyyeh treatise and the order of al-Saluk by Abul Qasim Qoshiri, and the time under study is the fifth century of Hijri, the peak time of Sufism and Islamic mysticism in Iran. The results of this research show that the surreal and real events in Qoshiriyeh's treatise and the order of conduct have been put together in such a way that, despite being extraordinary, it does not seem unusual to the reader. In both works, elements of magical realism such as communication with the unseen world, communication with the dead and de-familiarization can be seen. The extension of this literary feature can be seen in the culture and art of the fifth-century AD.

Research aims:
1. Investigating the elements of magical realism in Qoshiriyyeh's treatise and the order of behavior
2. Examining the examples of realism in the culture and art of the fifth-century Hijra.

Research questions:
1. To what extent did the elements of magical realism appear in Qoshiriyeh's treatise and the order of behavior?
2. Have the elements of realism rejected the culture and art of the 5th century?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Magical Realism
  • Ghoshairiyeh Treatise
  • Tartib – Al Soluk
  • Mysticism

مراجع

اتو، رودلف. (1380). مفهوم امر قدسی، ترجمه همایون همتی، تهران: نقش جهان.
ثروت، منصور. (1389). «کشف کرامات و خوارق عادات»، فصل­نامه تاریخ ادبیات، شماره 2، صص 27-23.
حاتمی، امیرحسین. (1379). «کرامات در اندیشه اسلامی و نقد معتزله بر آن». فصل­نامه تاریخ و تمدن اسلام، شماره 27، صص. 96-67.
حسینی، سیدرضا. (1384). مکتب های ادبی، جلد اول، تهران: آگاه.
خزاعی­ فر، علی. (1384). «رئالیسم جادویی در تذکره الاولیاء»، نامه فرهنگستان، شماره 25، صص. 21-2.
رضایی هفتادر، غلامعباس؛ نامداری، ابراهیم و احمدی، علی اکبر. (1392). «آشنایی ­زدایی و نقش آن در خلق شعر»، نشریه ادب عربی، شماره2، صص. 88-69.
شاهرودی، محمود؛ ملایی، احمد. (1398). «رئالیسم جادویی در اسرارالتوحید»، دو فصل­نامه ادبیات عرفان تطبیقی، شماره 5، صص. 34-1.
شریف­زاده، محمدرضا؛ عقیلی، عالیه. (1398). «اخلاق در رساله قشیریه»، همایش ملی پیشرفت نوین در عرصة علم و فرا علم.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1391). «آشنایی­زدایی»، فصل­نامه بخارا، شماره 89، صص. 45-21.
شمیسا، سیروس. (1388). نقد ادبی، ویرایش دوم، تهران: میترا.
صالحی، پرویز. (1398). «پژوهشی در صد سال تنهایی»، تهران: بهمن برنا.
صحابی، حکیمه؛ داداشی، حسین. (1398). «شیوه ­های شخصیت­پردازی در حکایات فراواقعی رسالأ قشیریه»، فصل­نامه پژوهش­های ادبی و سبک­شناسی، شماره 38، صص. 140-119.
صفری، جهانگیر؛ ایمانیان، حسین و شمسی، حسین. (1390). «پیوند متون عرفانی با رئالیسم جادویی»، فصل­نامة مطالعات عرفانی دانشگاه کاشان، شماره 14، صص. 122-105.
عباسی، صدیقه؛ عباسی، محمود و اویسی کهخا، عبدالعلی. (1397). «تحلیل کارکرد مفهوم انسان مذهبی میرچاالیاده در حکایت کرامات فارسی با تکیه بر اسرارالتوحید»، فصل­نامه ادبیات عرفانی و اسطوره ­شناسی، شماره 50، صص. 265-237.
علیمی، ماندانا؛ جاوید مظفری، سارا. (1398). «بررسی تطبیقی رئالیسم جادویی در آثار داستانی منیرو روانی­پور و رضا امیرخانی»، فصل­نامه جستارهای ادبی تطبیقی، شماره 8، صص. 12-1.
قشیری، ابوالقاسم. (1391). رساله قشیریه، ترجمه ابوعلی حسن بن احمد عثمانی، چاپ 11، تهران: علمی و  فرهنگی.
قشیری، ابوالقاسم. (1397). ترتیب ­السلوک، ترجمه محمود رضا افتخار زاده، چاپ دوم، تهران: جامی.
فرضی، حمیدرضا؛ حسین­پور، آرزو. (1395). «رساله قشیریه و مینی مالیسم»، فصل­نامة پژوهش­ های نقد ادبی و سبک­شناسی، شماره 23، صص. 155-133.
کارآموز، فتحیه؛ اشرف­زاده، رضا و تقوی، مجید. (1398) «بررسی و تحلیل و مقایسه کرامات در کشف المحجوب و رساله قشیریه» فصل نامة جستارهای ادبیات تطیقی، شماره 10، صص. 29-10.
کافی، غلامرضا؛ جعفری، مرضیه. (1396). «شگردهای آشنایی­زدایی در رمان بیوتن رضا امیرخانی». نشریه زیبایی شناسی ادبی، شماره 3، صص. 28-9.
کربلایی محمد، پروین. (1398). «بررسی کرامات شیخ ابوسعید ابی­الخیر در اسرارالتوحید» فصل­نامه تاریخ ادبیات، شماره 82، صص. 156-133.
گراس، گونتر. (1379). طبل حلبی، ترجمه عبدالرحمن صدریه، تهران: نشر نو قلم.
موسوی­لر، اشرف ­السادات؛ نماز علیزاده، سهیلا. (1391). «چهره ­نگاری سلجوقی؛ تداوم فرهنگ بصری مانوی»، مطالعات تاریخ فرهنگی، شماره13، صص. 105-88.
مارکز، گابریل گارسیا. (1388). صد سال تنهایی، ترجمه بینا حکمی، تهران: پارسه.
میرصادقی، جمال. (1382). داستان­ نویسان نام آور معاصر ایران، تهران: اشاره.
نصر، سید حسین. (1380). معرفت و امر قدسی، ترجمه فرزاد حاجی بابایی، چاپ اول، تهران: فروزان.
نصر، سید حسین. (1385). در جستجوی امر قدسی، ترجمه سید مصطفی شهر آیینی، چاپ اول، تهران: نی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار