مفاهیم غنایی منظومه مجنون و لیلی امیر خسرو دهلوی با تاکید بر جلوه های مادی معشوق در تطبیق با لیلی و مجنون مصور خمسه نظامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

2 دکتری تخصصی، گروه ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

10.22034/ias.2021.309892.1763

چکیده

مفاهیم غنایی در ادبیات شرق به­ویژه ادب فارسی جایگاه ویژه­ای دارد. تا جایی­که هر کس بارقه ­ای از عشق در دلش یافته بی­درنگ سراغ شعر و ادبیات رفته است. امیر خسرو دهلوی و نظامی گنجوی از شعرایی هستند که مفاهیم غنایی یکی از موضوعات اصلی آثارشان است. بن­مایه­ی عشق مجازی از مضامین شعری منظومه ­های امیرخسرو دهلوی بوده است. امیر خسرو  دهلوی و آثارش جایگاه والایی در ادب غنایی فارسی دارد. هر چند در هر دوره­ای از سبک­ های رایج فارسی این بن­مایه­ ها دستخوش تغییرات بوده­اند اما  نگاه دهلوی به عشق ادامه­ ی همان نگاه شاعران سبک عراقی است که با تلفیقی از عشق حقیقی و مجازی است. بررسی مفاهیم غنایی در اشعار امیرخسرو از نقطه نظر وسع آثار غنایی دارای اهمیت بسزایی است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر داده ­های منابع کتابخانه­ای انجام شده است. یافته ­های پژوهش حاکی از این است که مفاهیم غنایی در منظومه­ مجنون و لیلی امیر خسرو دهلوی، پاک و عاری از هر­گونه لاابالی­گری است و بسته به حالات روحی و روانی شاعر گاه با معشوقی مهربان و رئوف و گاهی معشوقی متکبر و بی­توجه به عاشق است. این مفاهیم غنایی را می توان در منظومه لیلی و مجنون نظامی و نگاره­ های موجود در آن نیز مشاهده کرد.

اهداف پژوهش:
1.بررسی مفاهیم متعالی انسانی در آثار منظوم امیرخسرو است.
2. بررسی جلوه ­های مادی معشوق در منظومه لیلی و مجنون امیر خسرو دهلوی و نظامی.

سؤالات پژوهش:
1. مفاهیم غنایی منظومه­ های امیر خسرو با تأکید بر جلوه­ های مادی معشوق چگونه است؟
2. جایگاه جلوه ­های مادی معشوق در منظومه لیلی و مجنون امیرخسرو دهلوی و نظامی چگونه است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Lyrical Concepts of the Poem of Majnoon and Leyli by Amir Khosro Dehlavi with Emphasis on the Wordily Manifestations of the Lover in Comparison with the Illustrated Version of Leyli and Majnoon by Khamseh Nezami.

نویسندگان [English]

  • Parisa Qollamzadeh Nikjoo 1
  • Ayoob Kooshan 2
  • Rostam Amani 2
1 P. H. D., student, Department of Persian Literature, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
2 P. H. D., Department of Persian Literature, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Lyrical concepts have a special place in Eastern literature, especially Persian literature. To the extent that those who have a spark of love in their hearts have instantaneously turned to poetry and literature. Amir Khosro Dehlavi and Nezami Ganjavi are poets whose lyrical concepts are one of the main themes of their works as virtual love has been one of the poetic themes of Amir Khosro Dehlavi's poems. His works have a high place in Persian lyrical literature. However, in each period of common Persian styles, these elements have undergone changes; nonetheless, Dehlavi's interpretation of love is a continuation of the interpretation of Iraqi style poets, that is combination of real and virtual love. Examining lyrical concepts in Amir Khosro's poems is significant regarding the extensiveness of lyrical works. This research is accomplished by a descriptive-analytical method by relying on the data of library sources. The findings of the research indicate that the lyrical concepts in the poem of Majnoon and Leyli by Amir Khosrow Dehlavi are pure and free from any arrogance; also, depending on the emotional state of the poet, he is either kind and generous or arrogant and indifferent towards the lover. These lyrical concepts can also be seen in the poems of Leyli and Majnoon of Nezami and its illustrations.

Research aims:
1. Investigating the concepts of human transcendence in the poems of Amir Khosro;
2. Investigating the worldly manifestations of the lover in the poem of Majnoon and Leyli by Amir Khosrow Dehlavi and Leyli and Majnoon by Nezami.

Research questions:
1. What are the lyrical concepts of Amir Khosrow's poems with emphasis on the worldly manifestations of the beloved?
2. What is the position of worldly manifestations of the beloved in the poem Majnoon and Leyli by Amir Khosro Dehlavi and Leyli and Majnoon by Nezami?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lyrical Concepts
  • Majnoon and Leyli
  • Amir Khosro Dehlavi
  • Khamsa Nezami

مراجع

اصغری بایقوت، یوسف و ذوالفقاری، محسن. (1388). تحلیل عناصر داستانی مثنوی "جمشید و خورشید"، مجله اندیشه ­های ادبی.
احمدی گیوی، حسن و انوری، حسن. (1384). دستور زبان فارسی1، تهران: انتشارات فاطمی.
امیرخسرو، خسرو بن محمود. (1362). خمسه، تهران: نشر شقایق.
پارساپور، زهرا. (1383). مقایسه زبان حماسی و غنایی با تکیه بر خسرو و شیرین و اسکندرنامه نظامی، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
پورجوادی، نصرالله. (1372). «داستان عشق و فصلنامه هستی». شماره مسلسل 1، تهران.
حق ­بین، فریده. (1382 و 1383). بررسی ساخت­ های نامتعدی در زبان فارسی، نشریه علوم انسانی دانشگاه الزهرا، شماره 48 و 49.
دهخدا، علی ­اکبر. (1377). لغت ­نامه دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین، تهران: سازمان لغت­نامه.
دهقانی، محمد. (1378). وسوسه ­ی عاشقی (بررسی تحول مفهوم عشق در فرهنگ و ادبیات ایران). تهران: جوانه رشد.
دیوان کامل امیر خسرو. (1381). با مقدمه مرحوم سعید نفیسی. تهران: بی­نا.
روحانی، حمیدرضا و سخاوت، آزاده. (1395). «معری و بررسی نسخه­ای مصور از دوره ترکمانان متعلق به موزه هنرهای اسلامی کوالالامپور»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 3، صص. 64-53.
زرین­ کوب، عبدالحسین. (1366). دنباله ­ی جستجو در تصوف ایران. چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
ذاکری کیش، امید. (1395). نقد و بررسی نظریه­ ی ادبیات غنایی در ایران (با تکیه بر ادبیات پیش از اسلام، جستارهای ادبی مجله علمی پژوهشی، شماره 194.
سجادی، سید ضیاءالدین. (1388). مقدمه ­ای بر مبانی عرفان و تصوف، تهران: سازمان سمت.
شمسیا، سیروس (1370). سیر غزل در شعر فارسی، چ چهارم، تهران: فردوس.
صفا، ذبیح ­الله. (1370). تاریخ ادبیات در ایران (جلد سوم، بخش دوم)، تهران: نشر چاپخانه تابش.
ضرقام، ادهم و داستان فرزانه. (1395). «پژوهشی پیرامون قدیمی ترین نسخه مصور خمسه نظامی مبتنی بر مقایسه تطبیقی نسخه جلایری»، هنرهای زیبا، شماره1، صص. 60-53.
عبادیان، محمود. (1386). درآمدی به سبک و سبک ­شناسی در ادبیات، تهران: جهاد دانشگاهی.
علوی مقدم، محمد و اشرف زاده، رضا. (1392). معانی و بیان، چاپ دوم. تهران: سمت.
محمدپور، محمد امین؛ بابا صفری، علی اصغر و خانی، نرگس. (1396).  «مقایسه­ ی تحلیلی مناجات­ های خمسه نظامی و امیرخسرو دهلوی»، شماره 23، صص. 20-9.
محمدی، نیلوفر. (1395). «بررسی تطبیقی مجنون و لیلی امیرخسرو دهلوی و لیلی و مجنون نظامی گنجوی»، نامه فرهنگستان، ویژه­نامه شبه قاره، صص. 303-287.
نوروزی، فائزه؛ عرب زاده، جمال و اسکندری، ایرج. (1397). «گونه ­شناسی تطبیقی تشعیر نگاره­ های خمسه شاه طهماسبی»، فصلنامه هنرهای صناعی اسلامی، شماره1، صص. 84-71.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار