فریب و رنگ برآمیزی از منظرهوّیّت پوشی و دگرچهری در شاهنامۀ فردوسی و ادیسۀ هومر( با تاکید بر شاهنامه محفوظ در بنیاد کورکیان نیویورک)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران.

10.22034/ias.2021.308704.1749

چکیده

دو حماسۀ بزرگ ادبیات جهان یعنی شاهنامه و ادیسه دارای وجوه افتراق و اشتراکات بسیاری است. یکی از مباحث قابل توجّه در این آثار مقولۀ «نیرنگ و رنگ برآمیزی» است. نیرنگ و رنگ برآمیزی یکی از مقوله­ های است که در فرهنگ ­های مختلف جهان وجود داشته و دارد و در داستان­ های این آثار بارها به شکل­ های گوناگون تجلّی پیدا کرده و دستمایۀ نوشتن داستان ­ها شده است. یکی از موارد نیرنگ و رنگ برآمیزی، هوّیّت ­پوشی و دگرچهری است که بسیار زیاد در این آثار مشهود است. پژوهش حاضر به روش تطبیقی و  تحلیلی و با تکیه بر داده­ های منابع کتابخانه­ ای انجام شده است. یافته ­های پژوهش حاکی از این است که  فریب و رنگ برآمیزی از این منظر در شاهنامه از طریق تغییر لباس و چهره، ناشناس شدن، انکارهوّیّت، نقش بازی کردن، پنهان کردن نام، هوّیّت­ پوشی صورت گرفته و در ادیسه این امر، از طریق تغییر لباس و چهره، ناشناس شدن، نقش بازی کردن و هوّیّت پرده پوشی که توسط خدایان صورت می­ گیرد. هر چند شباهت­ های ساختاری این نوع خیلی کم در هر دو اثر دیده می شود امّا از لحاظ نوع بهره ­بری تفاوت­ های زیادی دیده می­شود. نیرنگ و فریب از این منظر در این دو منظومه شباهت ها و تفاوت ­هایی دارد.

اهداف پژوهش:
1. بررسی و تحلیل  فریب و رنگ­ برآمیزی از منظر دگرچهری و هوّیّت ­­پوشی بدون توجّه به تفاوت دورۀ تاریخی، محیط جغرافیایی، ساختار فرهنگی و تاریخی ایران و یونان.
2. تطبیق و قیاس، تشابهات و افتراق فریب و رنگ­برآمیزی از منظر دگرچهری و هوّیّت ­پوشی.

سؤالات پژوهش:
1. انواع فریب و رنگ­ برآمیزی­ ها از منظر دگرچهری و هوّیّت ­پوشی در شاهنامه و ادیسه کدامند؟ چگونگی به ­کارگیری و دلایل استفاده از آنها چیست؟
2. وجه تشابه و افتراق این نوع فریب و رنگ ­برآمیزی در شاهنامه و ادیسه چیست؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Deception and Disguise from the Viewpoint of Ferdowsi's Shahnameh and Homer's Odyssey; (with Emphasis on the Preserved Shahnameh in the Kurkijan Foundation, New York)

نویسندگان [English]

  • Leila Hormozani 1
  • Sima Mansoori 2
  • Masoud Pakdel 2
  • Mansoore Tadayoni 2
1 P. H. D., Student, Department of Persian Language and Literature, Ramhormoz Branch, Islamic Azad University, Ramhormoz, Iran.
2 P. H. D., Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Ramhormoz Branch, Islamic Azad University, Ramhormoz, Iran.
چکیده [English]

The two great epics of world literature, the Shahnameh and the Odyssey, have many differences and commonalities. One of the notable topics is the category of "deceit and painting". Deception and fraud is one of the categories that existed in diverse cultures of the world. In the stories of the mentioned works, this phenomenon has manifested many times in various forms and has become a means for writing stories. Circumstances of trickery and deception, impersonation and disguise are evident in these works. The current research is accomplished via a comparative and analytical method and relies on data from library sources. The findings of the research indicate that from this point of view, deception and disguise in the Shahnameh is completed through changing the clothes and face, becoming anonymous, denying the identity, playing a role, hiding the name and impersonation; meanwhile, in the Odyssey, the phenomenon is carried out by changing the clothes and face, becoming anonymous, role-playing and masking the identity by the gods. Although structural similarities of this type are rarely seen in both works; many differences in terms of the type of exploitation exist. Hence, regarding trickery and deception, there are similarities and differences in the two mentioned literary works.

Research aims:
1. Investigation and analysis of deception and disguise without considering the difference of historical period, geographical environment, cultural and historical structure of Iran and Greece.
2. Comparison and analogy, similarities and differences, deception and scheme from the point of view of disguise.

Research questions:
1. What are the types of deception and disguises in Shahnameh and Odyssey? How are they reflected and applied?
2. What are the similarities and differences between this type of deception and misrepresentation in the Shahnameh and Odyssey?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Trickery
  • Deception
  • Epic
  • Shahnameh
  • Odyssey

مراجع

اجاکه، علی اکبر؛ شمیسا، سیروس و مدرس­زاده، عبدالرضا. (1398). «مضامین نمادین شاهنامه در آثار هنری مازندران». هنر اسلامی, 15(34), صص. 1-28.
بهار، فاطمه؛ شکری، یدالله. (1398). «استعاره و گفت‌وگومندی در رجزهای شاهنامه بر اساس نظریۀ باختین». جستارهای زبانی. ۱۳۹۸; ۱۰ (۲) ، صص. 294-271.
حسن ­زاده میرعلی، عبدالله؛ قنبری عبدالملکی، رضا. (1391).  «تحلیل ریخت شناسی روایت اسطوره‌ای «کتیبه» بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ». جستارهای زبانی; ۳ (۳) ، صص. 100-81.
حق­ پرست، لیلا. (1391). «شیوه‌های تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در داستان بهمن از شاهنامه و بهمن‌نامه (بر اساس مؤلفه‌های جامعه‌شناختی ـ معنایی در تحلیل گفتمان)». جستارهای زبانی. ۱۳۹۱; ۳ (۲) : صص. 27-1.
خسروی شکیب، محمد؛ عزیز محمدی، فاطمه و  قبادی حسینعلی. (1391). «بنیامتنیت دو متن؛ نقد تطبیقی داستان «فریدون» در شاهنامه و «شاه لیر» شکسپیر». جستارهای زبانی; ۳ (۲) : صص. 22-1.
دبیر سیاقی، محمد. (1365). فردوسی زن و تراژدی، مقالات از عبدالحسین زرین­کوب، اسلامی ندوشن، نصرالله فلسفی، دبیرسیاقی، مهین تجدد، رضا براهنی، به کوشش ناصر حریری، تهران: چاپ بابل.
رزمجو، حسین. (1381).  قلمرو ادبیات حماسی ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی..
رفاهی، سمانه. (1400). «مقایسۀ تحمیدیۀ شاهنامه و گرشاسب‌نامه برمبنای فرانقش اندیشگانیِ دستور نظام‌مند ـ نقش‌گرای هلیدی». جستارهای زبانی; ۱۲ (۲) : صص. 480-449.
سرامی، قدمعلی. (1392). از رنگ گل تا رنج خار شکل­شناسی داستان­های شاهنامه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
طاهری، محمد؛ آقاجانی، حمید. (1392). «تبیین کهن الگوی سفر قهرمان براساس آرای یونـگ و کمبـل در هفت خوان رستم»، فصلنامة ادبیات عرفانی و اسـطوره­شـناختی. س 9 . ش 32، صص. 45-35.
فردوسی، ابوالقاسم. (1382). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ اول، تهران: نشر قطره.
غلامپور دهکی، سکینه؛ رضایی، احرام. (1380).  «بررسی و تحلیل سبک فکری و محتوایی سه آیین شاهنامۀ هومر». مجلۀ تاریخ ادبیات شماره 3/80.
غنچه ­ای، علیرضا؛ غفاری، رحمان؛ احمدی، مسعود و احمدیان، محمد مهدی. (1399).  «بررسی سبک‌های مدیریتی در شاهنامه شاه طهماسبی بر پایه نگرش‌های اساطیری، حماسی و تاریخی». هنر اسلامی, 17(39), صص. 264-287. 
قبول، احسان. (1388). «شخصیت ­شناسی شغاد در شاهنامه»، مجله جستارهای ادبی، شماره 164 ، صص. 65-81.
کلینتون، جروم . و (1385)، «مکر و نیرنگ در شاهنامه، ترجمۀ عباس امام»، نامۀ انجمن، شمارۀ 23، صص. 172 ـ 155.
لک، ایران؛ تمیم داری، احمد. (1395). «مطالعة تطبیقی کهن الگوی «سفر» و «بازگشت» قهرمان در شاهنامه و ادیسه»، ادبیات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، شماره 13، صص. 184-161.
مجیدی کرائی، نورمحمّد. (1387). ابر زنان ایران، تهران: انتشارات آرون.
مره­یی، منصور؛ جدیدالاسلامی، حبیب و  رومیانی، بهروز. (1398). «تصویرسازی و تصویرآرایی فریب­کاری در شاهنامه فردوسی و کلیله دمنه نصرالله منشی (مغول و تیموری)». هنر اسلامی، 15(35), صص. 347-367. 
مهدی­پور، محمد. (1394). «رنگ و نیرنگ در حماسه ملی ایران، دو فصلنامۀ ادبیات حماسی، دانشگاه لرستان، شماره 1، صص. 156-127.
نیساری تبریزی، رقیه. (1384). «همسانی­ ها و ناهمسانی­ ها در شاهنامة فردوسی و ایلیاد و ادیسة هـومر، مجلة ادبیات عرفانی و اسطوره­شـناختی. شـمارة 3، صص. 133-117.
هومر. (1385). اودیسه، ترجمه سعید نفیسی، چاپ اول، تهران: انتشارات بهزاد.
یزدانی، زینب. (1378). زن در شعر فارسی، تهران: انتشارات فردوس.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار