عین القضات همدانی و پسا ساختارگرایی (با تاکید بر مفاهیم قرآنی و عرفانی در آثار هنری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه ادیان و عرفان، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران.

2 دکتری تخصصی، گروه ادیان و عرفان، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران.

3 دکتری تخصصی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.

10.22034/ias.2021.308766.1752

چکیده

عین ­القضات همدانی، عارف برجسته ایرانی (قرن ششم ه.ق) در همدان متولد شد و در همان شهر در (۵۲۵ ه.ق) به جرم ارتداد به قتل رسید. عین القضات، اندیشمندی بلندمرتبه و بی ­باک بود که مورد رشک و حسد دشمنان قرار گرفت. یکی از آثار برجستۀ او تمهیدات است که اندیشه­ های ژرفش در آن منعکس شده است. امروزه یکی از نظریات برجسته، پسا ساختارگرایی است. نقد شالوده­ شکنانة دریدا در تقابل با فلسفه­ های غالب غرب معنا می­ شود. دریدا نفی متافیزیک حضور و نفی تقابل­ های دوگانه، نفی لوگوس محوری و مرکزمحوری را در تعریف اصلی شالوده­ شکنی قرار می ­دهد. در این دیدگاه، اگرچه دریدا از نفی کلام ­محوری در مقابل نوشتار، غیاب در تقابل با حضور، حقیقت در تقابل با مجاز و ... سخن می­ گوید، اما هدف او این نیست که نوشتار را بر گفتار، مجاز را بر حقیقت یا غیاب را بر حضور ترجیح دهد؛ بلکه معتقد است که متن می ­تواند با نفی مؤلفه­ های متافیزیکی به معانی تازه و متعددی دست یابد. در این پژوهش، براساس روش توصیفی- تحلیلی، برخی از این خصیصه ­های شالوده ­شکنی مانند نفی تعریف واحد حقیقت و نفی حقیقت در مقابل مجاز، مرگ مؤلف، ایدئولوژی غالب متن از طریق نفی تقابل­ ها و ارزش ­ها مانند نفی تقابل ابلیس در مقابل حضرت محمد(ص)، نفی کفر در مقابل ایمان... را بررسی کرده‌ایم. این مفاهیم قرآنی در آثار هنری نیز منعکس شده است.

اهداف پژوهش:
1. بازشناسی اندیشه ­های عین ­القضات همدانی و پساساختارگرایی؛
2. مطالعۀ تطبیقی اندیشه ­های عین ­القضات همدانی و پساساختارگرایی با تأکید بر مفاهیم عرفانی در آثار هنری.

سؤالات پژوهش:
1. مختصات اندیشۀ عین ­القضات همدانی و دریدا چیست؟
2. مختصات اندیشۀ عین ­القضات همدانی و پساساختارگرایی با تأکید بر مفاهیم عرفانی در آثار هنری چگونه است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ayn al-Quzat Hamadani and Post-Structuralism with Emphasis on Quranic and Mystical Concepts in Artworks

نویسندگان [English]

  • Kourosh Amraei 1
  • Ali Fathollahi 2
  • Ghasem Sahraei 3
1 P. H. D. student, Department of Religions and Mysticism, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran.
2 P. H. D., Department of Religions and Mysticism, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran.
3 P. H. D., Department of Persian Language and Literature, Lorestan University, Lorestan, Iran.
چکیده [English]

Ayn al-Quzat Hamadani, a prominent Iranian mystic (sixth-century AH) was born in Hamadan and executed in the same city in (525 AH) for the crime of apostasy. Ayn al-Quzat was a high-ranking and fearless intellectual who was envied by his enemies. One of his prominent works is Tahidadat, a book reflecting his thoughts. Today, one of the prominent theories is post-structuralism. Derrida's ground breaking criticism is understood in opposition to the dominant philosophies of the West. Derrida puts the metaphysical negation of presence and negation of dual oppositions, the negation of central and dominant logos in the main definition of breaking the foundation. In this view, although Derrida talks about the negation of speech-centeredness in front of writing, absence in opposition to presence, truth in opposition to permission and other features, nevertheless, his goal is not to place writing over speech, permission over truth. or prefer absence over presence; rather, he believes that the text can achieve new and multiple meanings by negating the metaphysical components. In this research, based on the descriptive-analytical method, foundation-breaking characteristics such as the negation of the single definition of truth and the negation of the truth versus the permissible, the death of the author, the dominant ideology of the text through the negation of contrasts and values, such as the negation of contrasts Iblis in front of Prophet Muhammad (PBUH), negation of disbelief in front of faith are analyzed. Furthermore, the reflection of Quranic concepts reflected in works of art is also studied.

Research aims:
1. Recognizing the ideas of Ayn al-Quzat Hamadani and post-structuralism.
2. A comparative study of the ideas of Ayn al-Quzat Hamadani and post-structuralism with an emphasis on mystical concepts in works of art.

Research questions:
1. What are the coordinates of the thoughts and outlooks of Ayn al-Quzat Hamadani and Derrida?
2. What are the coordinates of Ayn al-Quzat Hamadani’s idealism and post-structuralism with emphasis on mystical concepts in works of art?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ayn al-Quzat Hamadani
  • Quranic Concepts
  • Artwork
  • Post-Structuralism
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1399). عقل مست: تمهیدات عین­القضات همدانی، به اهتمام احسان ابراهیمی دینانی، اصفهان: میراث کهن.
احمدی، بابک. (1372). ساختار و تأویل متن، ج دوم، تهران: مرکز.
اسداللهی، خدابخش. (1388). اندیشه ­های عرفانی عین ­القضات در باب ابلیس، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره ­شناختی، ش 14، صص. 10-25.
بلخاری قهی، حسن. (1395). «تمایز میان نور و نار در قرآن و عرفان اسلامی و تأثیر آن بر مفهوم و کارکرد رنگ در نگارگری اسلامی- ایرانی»، پژوهشنامه عرفان، شماره17، صص. 105-87.
پاینده، حسین. (1385). «مرگ مؤلف در نظریه­ های ادبی جدید»، نامة فرهنگستان، صص. 26-44.
سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر. (1377). راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، تهران: قصه.
ضمیران، محمد. (1386). ژاک دریدا و متافیزیک حضور، تهران: انتشارات هرمس.
راهنما، آذر. ( 1394). «تأملی در مفهوم هنر و زیبایی در اندیشه دینی و عرفان اسلامی»، دومین کنگره بین ­المللی تفکر و پزوهش دینی.
شفیعی، فاطمه؛ فاضلی، علیرضا و آزادی، محمد جواد. (1393). «بررسی تجلی رمز نور در معماری اسلامی»، نگارینه هنر اسلامی، شماره3، صص. 42-24.
عین­ القضات، عبدالله بن محمد. (1377). تمهیدات، با مقدمه و تصحیح و تحشیه و تعلیق عفیف عسیرا، چ 5، تهران: منوچهری.
فدوی، صبا؛ حمزئیان، عظیم و خیاطیان، قدرات اله. (1398). «مبانی هستی­ شناسی عین­ القضات همدانی»، نشریه علمی پژوهشی پژوهش­های ادب عرفانی گوهر گویا، شماره دوم، پیاپی 41، صص. 23-44.
کالر، جاناتان. (1382). نظریه ادبی، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: مرکز.
مکاریک، ایرنا ریما. (1385).  دانشنامة نظریه ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه. 
مدرسی، فاطمه؛ همتی، مونا، و عرب، مریم. (1390). «شطحیات عین ­القضات»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره ­شناختی، ش 25، صص. 167- 192. 
میرزایی، نرجس خاتون. (1397). «تأویل آیات قرآن در تمهیدات»، فصلنامه عرفانی و اسطوره­ شناختی، ش 53، صص. 321-354.
نوریس، کریستوفر. (1397)، شالوده ­شکنی، ترجمه پیام یزدانجو، چ سوم، تهران: نشر مرکز.
Abrams, M. H. (1999). A Glossary of Literary Terms, 7th ed. Fort Worth: Harcourt Brace College pub.
Schleiermacher, F. (1989). Hermeneotiqe, Translated by. C.berner, Paris, cerf.
Tyson, l. (1999). Critical Theory Today: A User – Frindly Guid. New york & London Garland Publishing, Inc.
Wilson, B. (1990). Hermeneutical Studies, Lewiston: The Edwin Mellen Press.