نگرشی تحلیلی بر تأثیرپذیری عراق از هنرهای اسلامی ایرانی (موردپژوهی عصر عباسی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تخصصی، گروه معارف، دانشکده علوم انسانی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمانشاه، ایران.

چکیده

حکومت عباسیان از  سال 132 ه.ق تا 656 ه.ق بر جهان اسلام سیطره داشتند. شهر بغداد مرکز خلافت عباسیان در در این دوره، به یکی از مشهورترین شهرهای جهان اسلام گردید. یکی از وجوه بارز این شهر، معماری متمایز آن بود. با توجه به مجاورت این منطقه با ایران و روابط گستردۀ میان این دو، مسئله تأثیرپذیری هنرهای موجود در این سرزمین از ایران، قابل تأمل و تحقیق است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­ های منابع کتابخانه ­ای انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که هنر خاصّ به­ کار رفته در سفالگری، بلورسازی، منسوجات، آلات موسیقی، فلزکاری، از جمله هنرهای تزئینی در بسیاری از موارد تحت تأثیر و با الهام از هنرهای تزئینی ایرانی قرار داشته است. مهم‌ترین دلیل رشد و ترقی هنر و معماری در دوره عباسیان در دوره عباسی وجود ایرانیان در دربار عباسی بوده است. طرح اغلب مساجد، خانه‌ها، کاخ‌ها و غیره توسط طراحان و معماران  ایرانیان کشیده می ­شد. در این دوره از عناصر معماری ایران عصر اشکانی و ساسانی چون سنت طاق­ زنی، گنبدسازی،  شیشه ­کاری و مناره ­ها استفاده می ­شد.

اهداف پژوهش:
1. بررسی هنرهای معماری و تزئینی در عصر عباسی و میزان تأثیر هنر ایرانی – اسلامی بر آن.
2. بررسی مؤلفه­ های هنر ایرانی- اسلامی در هنر دوره عباسی.

سؤالات پژوهش:
1. چه عواملی بر تأثیرگذاری هنر ایرانی- اسلامی بر هنر دوره عباسیان نقش داشت؟
2. چه مؤلفه­ هایی از هنر ایرانی در هنر دوره عباسیان وجود دارد؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analytical Perspective on Iraq's Influence on Islamic-Iranian Arts (Case study: Abbasid era)

نویسنده [English]

  • Gelareh Amiri
PhD, Department of Education, Faculty of Humanities, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran.
چکیده [English]

The Abbasids ruled the Islamic world from 132 AH to 656 AH. The city of Baghdad, the center of the Abbasid caliphate, became one of the most celebrated capitals of the Islamic world during this historical period. One of the salient features of this city was its distinctive architecture. Considering the proximity of this region with Iran and the extensive relations between the two, the issue of the influence of Iranian art can be considered and researched. The present research is accomplished via descriptive and analytical methods and by relying on the data of library resources. The research findings indicate that this exclusive art particularly in the fields of pottery, glassware, textiles, musical instruments, metalwork and decorative arts in many cases have been influenced and inspired by Iranian ornamental arts. The most significant reason for the evolution and progress of art and architecture in the Abbasid period was the existence of Iranians in the Abbasid court. Most mosques, houses and palaces were created by Iranian designers and architects. During this period, Parthian and Sassanid Iranian architectural elements such as the tradition of archery, dome construction, glassmaking and minarets were adapted.
Research aims:

To scrutinize architectural and decorative arts in the Abbasid era and the extent of the impact of Iranian-Islamic art.
To study the components of Iranian-Islamic art in the art of the Abbasid period.

Research questions:

What factors influenced the impact of Iranian-Islamic art on the art of the Abbasid period?
What are the components of Iranian art in the art of the Abbasid period?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abbasid era
  • architecture
  • Islamic-Iranian arts
  • Iraq
ابن­ صایغ، عبدالرحمن بن یوسف. (1997). رساله­ ی فی الخط و بری القلم، به کوشش فاروق سعد، بیروت: شرکه المطبوعات التوزیع والنشر.
ابن ­ندیم، محمد بن اسحاق. (1366). کتاب الفهرست، ترجمه و تحقیق محمدرضا تجدد، تهران: امیرکبیر.
ات‍ی‍ن‍گ‍ه‍اوزن، ری‍چ‍ارد؛ گ‍راب‍ر، ال‍گ‌. (1378). هنر و معماری اسلامی، ترجمه ی‍ع‍ق‍وب‌ آژن‍د، ت‍ه‍ران: س‍ازم‍ان‌ م‍طال‍ع‍ه‌ و ت‍دوی‍ن‌ ک‍ت‍ب‌ ع‍ل‍وم‌ ان‍س‍ان‍ی‌ دان‍ش‍گ‍اه‍ه‍ا (س‍م‍ت‌).
اقبال، امیر. (1380). تاریخچه معماری ایران و کشورهای اسلامی، ت‍ه‍ران‌: پ‍ی‍ش‍گ‍ام‍ان‌ ت‍رب‍ی‍ت‌.
بلخاری، حسن. (1389). سرگذشت هنر در تمدن اسلامی، تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
بیکر، پاتریشیا. (1391). منسوجات اسلامی، ترجمه مهناز شایسته فر، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
رضازاده شفق، صادق. (1335). ایران از نظر خاورشناسان، تهران: شرکت نسبی حاج محمدحسین اقبال و شرکا.
دیکی، جیمز؛ بریج، گای پیتر؛ گروبه، ارنست؛ سیمز، الینور؛ جونز، دالو؛ لیوکاک، رانلد و گرابر، الگ. (1380). معماری جهان اسلام، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشر مولی.
کریمی، فاطمه؛ کیانی؛ محمدیوسف. (1392). هنر سفالگری هنر اسلامی ایران، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
فضایلی، حبیب ­الله. (1350). خط، اصفهان: انجمن آثار ملی.
عکاشه، ثروت. (1380). نگارگری اسلامی، ترجمه سید غلامرضا تهامی، تهران: حوزه هنری.
عفیفی، فوزی سالم. (1400ه.ق). نشأه و تطور الکتابه الخطیه ی العربیه و دورها الثقافی و الاجتماعی، کویت، وکاله المطبوعات.
ماری شمیل، آنه. (1368). خوشنویسی و فرهنگ اسلامی، ترجمه اسدالله آزاد، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
مایل هروی، نجیب. (1372). کتاب­ آرایی در تمدن اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهش­ های اسلامی آستان قدس رضوی.
مکی، محمدکاظم. (1383). تمدن اسلامی در عصر عباسیان، ترجمه محمد سپهری، تهران: سازمان مطالعات و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه(سمت).
ویلسن آلن، جیمز. (1383). سفالگری اسلامی، ترجمه مهناز شایسته‌فر، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
هیلن براند، رابرت. (1386). هنر و معماری اسلامی، ترجمه اردشیر اشراقی، تهران: فرهنگستان هنر.
هاتشتاین، مارکوس؛ دیلیس، پیتر. (1389). اسلام: هنر و معماری، ترجمه نسرین طباطبایی و دیگران، تهران: نشر پیکان.
هواگ، جان؛ م‍ارت‍ن، ه‍ان‍ری‌‌. (1382). سبک­ شناسی هنر معماری در سرزمین ­های اسلامی، ترجمه پ‍روی‍ز ورج‍اون‍د، تهران: ش‍رک‍ت‌ ان‍ت‍ش‍ارات‌ ع‍ل‍م‍ی‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌.
هروی، میرعلی. (1372). مداد الخطوط در: نجیب مایل هروی، کتاب ­آرایی در تمدن اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهش­ های اسلامی آستان قدس رضوی، ص86-101.
Brassiy. (1962). Military art and Science dictioniries, London.
Blair, Sh. (2006). Islamic Calligraphy , Edinburgh, Edinburgh University Press.
Gibb, H. A. R. (1962). Studies on the civilization of Aslam,London.
Kuhnel, E. (1970). Islamic Art and Architecture, Translated by K. Watson, Germany.