تطبیق بن مایه های اسطوره ای بینایی و دانایی در مصر و ایران با تاکید بر شاهنامه محفوظ در بنیاد کورکیان نیویورک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکتری، رشته زبان و ادبیات فارسی،واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

10.22034/ias.2022.323119.1849

چکیده

اسطوره، داستان­هایی با توجه به تاریخ و اعتقادات و باورهای مذهبی روزگار قدیم ملت­ها و بیانگر تمدّن و فرهنگ آنان است. شاهنامه فردوسی، حماسه­ای اساطیری، پهلوانی و تاریخی است. حوادث غیر عادی و موجودات غیر طبیعی درحماسه با اسطوره درآمیخته شده است. فردوسی داستان­های شاهنامه را با زیبایی و هنرمندی به تصویرکشیده که هرکدام با توجه به موضوع خود، مضامینی چون حکمت و شجاعت و ...  را به مخاطب منتقل می­کنند. پژوهش­هایی که تاکنون در رابطه با اسطوره و شاهنامه انجام شده، به­طور متفرقه با مواردی چون کهن­الگو با بن­مایه اساطیری یا نمادهای اسطوره­ای و مواردی مشابه، تا حدی به مبحث اساطیر در شاهنامه پرداخته­اند؛ اما اساطیری با عنوان بینایی و دانایی در شاهنامه مورد توجه قرار نگرفته و از منظرهایی نزدیک به موضوع چون دین و خردورزدی در این زمینه بررسی شده است. در پژوهش حاضر بن­مایه­های بینایی و دانایی در شاهنامه بررسی شده و به این پرسش پاسخ داده شده که بن­مایه­های اسطوره­ای بینایی و دانایی در مصر و ایران (در شاهنامه فردوسی) چیست؟ نتایج نشان می­دهد که اساطیر ایران در شاهنامه فردوسی، جلوه یافته و در ارتباط با بن­مایه بینایی و دانایی باید به وجود برخی شخصیت­های تاریخی درشاهنامه اشاره نمود که با اساطیر مصر نیز مشابهت­هایی دارند.
اهداف پژوهش:

بررسی بینایی و دانایی از منظر اسطوره­های شاهنامه و مصر باستان.
تطبیق و قیاس، تشابهات و افتراق بینایی و دانایی از منظر اسطوره­های شاهنامه و مصر باستان.

سؤالات پژوهش:

بینایی و دانایی چه جایگاهی در اسطوره­های شاهنامه و مصر باستان دارد؟
وجه تشابه و افتراق بینایی و دانایی در شاهنامه و اسطوره­های مصری چیست؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Matching the mythical themes of vision and wisdom in Egypt and Iran with emphasis on the Shahnameh preserved in the Korkian Foundation of New York

نویسندگان [English]

  • Amir Saedi 1
  • Sima Mansoori 2
  • Masoud Pakdel 2
1 PhD Student, Persian Language and Literature, Ramhormoz Branch, Islamic Azad University, Ramhormoz, Iran
2 Department of Persian Language and Literature, Literature, Islamic Azad University, Ramhormoz, Iran
چکیده [English]

Myths are stories based on the history, religious beliefs and beliefs of ancient nations and express their civilization and culture. Ferdowsi's Shahnameh is a mythical, heroic and historical epic. Unusual events and unnatural beings are mixed with myth in the epic. Ferdowsi depicts the stories of Shahnameh with beauty and artistry, each of which conveys themes such as wisdom, courage, etc. to the audience according to their subject. Research shows that some researches related to myth and Shahnameh have dealt with the subject of mythology in Shahnameh to some extent with various issues such as archetype with mythological theme or mythical symbols and similar cases; But myths with the title of vision and wisdom have not been considered in Shahnameh and have been studied from perspectives close to the subject such as religion and wisdom in this field. In the present study, according to the themes of vision and wisdom in Shahnameh, the question has been answered and the question has been answered that what are the mythical themes of vision and wisdom in Egypt and Iran (in Ferdowsi's Shahnameh)? The results show that Iranian mythology is reflected in Ferdowsi's Shahnameh, and in connection with the theme of vision and wisdom, it should be noted that there are some historical figures in the Shahnameh who have similarities with Egyptian mythology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "myth"
  • "vision"
  • "wisdom"
  • "Ferdowsi Shahnameh"
  • "Egyptian mythology"

مراجع

آموزگار، ژاله. (1374). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.
ایونس، ورونیکا. (1375)، اساطیر مصر. ترجمه باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1372). داستان داستان­ها، تهران: نشر آثار.
اسماعیل­پور، ابوالقاسم. (1382). زیر آسمانه­های نور، تهران: افکار.
اجاکه، علی­اکبر؛ شمیسا، سیروس و مدرس­زاده، عبدالرضا. (1398). «مضامین نمادین شاهنامه در آثار هنری مازندران. هنر اسلامی، 15(34)، 1-28. doi: 10.22034/ias.2019.93925.
بهار فاطمه، شکری یدالله. (1398). «استعاره و گفت‌وگومندی در رجزهای شاهنامه براساس نظریۀ باختین»، جستارهای زبانی، ۱۰ (۲) :۲94-271.
باقری، مهری. (1387). دین­های ایران باستان، تهران: قطره.
بویس، مری. (1374). تاریخ کیش زرتشت، ترجمه همایون صنعتی­زاده، تهران: توس.
بیرلین، ج.ف. (1386). اسطوره­های موازی. ترجمه: عباس مخبر، تهران: انتشارات مرکز.  
پورداود، ابراهیم و فره وشی، بهرام. (1347). یشت­ها، چاپ دوم، تهران: طهوری.
پورداود، ابراهیم. (1387). اوستا، تهران: دنیای کتاب.
جوانشیر، ف. م. (1380). حماسة داد، تهران: نشر جامی.
حجازی، بهجت­السادات. (1388). «بازآفرینی اسطوره­های سیمرغ و ققنوس»، مطالعات عرفانی، شماره 10، ص148-119.
حسن­زاده میرعلی، عبدالله؛ قنبری عبدالملکی، رضا. (1391)، «تحلیل ریخت­شناسی روایت اسطوره‌ای «کتیبه» بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ». جستارهای زبانی; ۳ (۳) :100-81.
حق پرست، لیلا. (1391). «شیوه‌های تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در داستان بهمن از شاهنامه و بهمن‌نامه (بر اساس مؤلفه‌های جامعه‌شناختی ـ معنایی در تحلیل گفتمان)»، جستارهای زبانی. ۱۳۹۱; ۳ (۲) :27-1.
خسروی شکیب، محمد؛ عزیز محمدی، فاطمه و  قبادی، حسینعلی. (1391). «بنیامتنیت دو متن؛ نقد تطبیقی داستان «فریدون» در شاهنامه و «شاه لیر» شکسپیر». جستارهای زبانی; ۳ (۲) ، 22-1.
دوستخواه، جلیل. (1370). اوستا: کهن­ترین سروده­ها و متن­های ایرانیان، تهران: نشر مروارید.
دوستی، مینا. (1392). «تجلی روایت اسطورهای حقیقت در سیمرغ و ایکاروس با روش اسطوره سنجی با تکیه بر نگارگری­های سیمرغ در دورهی ایلخانی»، پایانامه کارشناسی ارشد، هنر اسلامی تبریز، پژوهش هنر.
دهخدا، علی­اکبر. (1341). لغتنامه دهخدا، تهران: سروش.
رضا، فضل­الله. (1374). پژوهشی در اندیشه­هـای فردوسـی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
رفاهی، سمانه. (1400). «مقایسۀ تحمیدیۀ شاهنامه و گرشاسب‌نامه برمبنای فرانقش اندیشگانیِ دستور نظام‌مند ـ نقش‌گرای هلیدی». جستارهای زبانی; ۱۲ (۲) :480-449.
شایگانفر، حمیدرضا. (1380). نقد ادبی، تهران: دستان.
غنچه­ای، علیرضا؛ غفاری و همکاران. (1399). «بررسی سبک‌های مدیریتی در شاهنامه شاه طهماسبی بر پایه نگرش‌های اساطیری، حماسی و تاریخی». هنر اسلامی, 17(39), 264-287. doi: 10.22034/ias.2020.254546.1426.
قبول، احسان. (1388). «شخصیت­شناسی شغاد در شاهنامه»، مجله جستارهای ادبی، شماره 164، 81-65.
فردوسی، ابوالقاسم. (1374). شاهنامه، به کوشش دکتر سعید حمیدیان، تهران: دفتر نشر داد.
گویری، سوزان. (1379). آناهیتا در اسطورهای ایرانی، تهـران: انتـشارات جمال‌الحق.
کزازی، میرجلال‌الدین. (۱۳۶۸). از گونه‌ای دیگر. تهران: انتشارات مرکز.
کوپر، جی.سـی. (1380).  فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، تهران: نشر فرشاد.
کویاجی، جهانگیر کوروجی. (1362). آیین­ها و افسانه­های ایران و چین باستان، ترجمه: جلیل دوستخواه، تهران: نشر شرکت سـهامی کتاب­های جیبی و فرانکلین.
مره­یی، منصور؛ جدیدالاسلامی، حبیب و  رومیانی، بهروز. (1398). «تصویرسازی و تصویرآرایی فریب­کاری در شاهنامه فردوسی و کلیله دمنه نصرالله منشی (مغول و تیموری)». هنر اسلامی، 15(35)، 347-367. doi: 10.22034/ias.2019.101891.
مزداپور، کتایون. (1383). اسطوره نو آیین کیخسرو، داغ گل سرخ و چهـارده گفتـار دیگر دربارة اسطوره، کتایون مزداپور، تهران: انتشارات اساطیر.
موسوی، سید رسول. (1388). «تصاویر بلاغی خورشید در شاهنامه و بازتاب اسطورة مهر در آن»،  شناختی فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب، س5 ،ش14.
مهاجرانی، عطاالله. (1372). حماسه فردوسی، تهران: نشر مؤسسه اطلاعات.
محجوب، محمدجعفر. (1383). مرغان افسانه­ای، ادبیات عامیانه ایران، تهران: چشمه.
ناس، جان. (1372). تاریخ جامع ادیان، ترجمه علیاصغر حکمت، چاپ سوم، تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
ورمازرن، مارتن. (1345). آیین میترا، مترجم بزرگ نادرزاد، تهران: کتابفروشی دهخدا.
ویو، ژ. (1381). اساطیر مصر، ترجمه: ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: نشر کاروان.
هارت، جورج. (1383). اسطوره­های مصری، ترجمه هباس مخبر، تهران: مرکز.
واحددوست، مهوش. (1387)، نهادینه‌های اساطیری در شاهنامه‌ی فردوسی، تهران: سروش.
ولی، وهاب؛ بصیری، میترا. (1379). ادیان جهان باستان، جلد سوم(ایران)، تهران: نشر پژوهشگاه علـوم انسـانی و مطالعـات فرهنگی.
یاحقی، محمدجعفر. (1369). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: مؤسسه مطالعات و تقیقات فرهنگی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار