بررسی مکتب نوشناخته استرآبادی اواسط دوره صفوی با مطالعه نگاره‌های شاهنامه استرآبادی موجود در موزه ملک تهران با رویکرد تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد، گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد، گروه پژوهش هنر، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

4 استاد، گروه نمایش، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22034/ias.2023.393881.2187

چکیده

مطالعه 15 نگاره منحصربه‌فرد و ناشناخته شاهنامه استرآبادی موجود در موزه ملک تهران به دلیل نداشتن پیشینه، تاریخ و امضای نگارگران و نیز فقدان اطلاعات جامع از دیگر نگاره‌های پراکنده در سایر کشورها به‌خصوص موزه‌های بریتانیا، می‌تواند در شناسایی یک کارگاه مستقل ایالتی در اواسط دوره صفوی در ایالت استرآباد بسیار راهگشا باشد. تاکنون در مورد این ۱۵ نگاره که تنها نسخه منسوب به استرآبادی موجود در ایران است، تحقیق جامعی صورت نگرفته است. دو پرسش اصلی این پژوهش پس از تحلیل شرایط تاریخی، فرهنگی و اجتماعی این نگاره‌ها، ابتدا تعیین اصالت آنها به کارگاه استرآباد در اواسط دوره صفوی است و سپس منحصربه‌فرد بودن سبکی این نگاره‌ها از مکتب‌های هنری هم‌عصر خود است. روش مطالعه به شیوه توصیفی و تحلیلی با رویکرد تاریخی است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می‌دهد که نگارگران این نسخه از الگوهای پیشین و معاصر خود به‌خصوص مکتب قزوین، مشهد، مکتب دوم تبریز و هرات تأثیر گرفته‌اند. در مطالعه سبک نقاشی نگاره‌ها، می‌توان استنباط کرد که شاهنامه استرآبادی دارای خصایص یک سبک ایالتی مستقل از مکاتب هم‌عصر خود است. با دریافت این الگوی ثابت در بررسی نگاره‌ها، احتمال وجود کارگاه یا کارگاه‌های ایالتی استرآباد در اواسط دوره صفوی را محتمل می‌سازد.
اهداف پژوهش:

شناسایی اصالت کمی و کیفی ۱۵ نگاره شاهنامه استرآبادی موزه ملک تهران.
بررسی تأثیرپذیری نگاره‌های شاهنامه استرآبادی از مکاتب هم‌عصر خود.

سؤالات پژوهش:

ویژگی‌های کمی و کیفی نگاره‌های شاهنامه استرآبادی موزه ملک تهران چگونه است؟
نگاره‌های شاهنامه استرآبادی از مکاتب هم‌عصر خود چه تأثیری پذیرفته است؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigation of the newly known Estrabadi school in the middle of the Safavid period By studying the illustrations of the Shahnameh of Estrabadi in the Malek Museum of Tehran with a historical approach

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Sakhtemangar 1
  • Mohammadreza Sharifzadeh 2
  • Abolfazl Davodi RoknAbadi 3
  • Mohammad Aref 4
1 PhD student of comparative and analytical history of Islamic art, Department of Art Research, Faculty of Arts, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor, Art Research Department, Faculty of Art, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Professor, Art Research Department, Yazd Branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran
4 Professor, Theater Department, Faculty of Arts, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Statement of the problem: the study of 15 unique and unknown illustrations of the Shahnameh of Estrabadi in the Malek Museum of Tehran, due to the lack of background, date and signatures of the painters, as well as the lack of comprehensive information from other illustrations scattered in other countries, especially British museums, can identify an independent state workshop in the middle Safavid period in Estrabad state is very helpful. So far, no comprehensive research has been done on this 15 paintings, which is the only version attributed to Astrabadi available in Iran, and which provides the possibility for the researcher to examine it closely. The two main questions of this research, after analyzing the historical, cultural and social conditions of these paintings, are first to determine their authenticity to the Estrabad workshop in the middle of the Safavid period, and then the uniqueness of the style of these paintings from contemporary art schools.
Objective: To identify the quantitative and qualitative authenticity of 15 illustrations of the Estrabadi Shahnameh of the Malek Museum of Tehran to the Estrabad state workshop in the middle of the Safavid era, and also to receive the effects of these illustrations from contemporary schools, despite having unique elements.
Research method: The study method is descriptive and analytical with a historical approach.
Findings: The results of the research show that the illustrators of this version were influenced by their previous and contemporary models, especially the Qazvin, Mashhad, Tabriz 2 and Herat schools.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid period
  • painting
  • Malek National Library and Museum
  • Shahnameh Estrabadi

مراجع

ابوالفدا، اسماعیل‌بن‌علی. (1840). تقویم‌البلدان، به کوشش رنو و دوسلان، پاریس.
استرآبادی، میرزا محمدمهدی. (1341). جهانگشای نادری، به کوشش عبدالله انوار، تهران:  انجمن آثار ملی اشرفی، م.م (۱۳۶۷)، همگامی نقاشی با ادبیات، ترجمه: رویین پاکباز، تهران: نگاه.
بهاری، عباداله. (1390). بهزاد استاد نقاشی ایران، ترجمه احمد بهجت، شبستر: دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر.
بیرونی، ابوریحان. (1955). قانون مسعودی، حیدرآباد: دکن.
بینیون، ویلکینسون، و گری، بازل. ( 1387). سیر تاریخ نقاشی ایران. ترجمه: محمد ایرانمنش. تهران: امیرکبیر.
بیهقی، ابوالفضل. (1368). تاریخ، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: نشر مهتاب.
پاکباز، رویین. (1392). نقاشی ایرانی از دیرباز تا امروز، چاپ یازدهم، تهران، انتشارات زرین و سیمین.
تاورنیه، ژان باتیست، سفرنامه. (1382). ترجمه: حمید ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.
جعفری دهکردی، ناهید و قاضی‌زاده، خشایار. (1397). «سلاح‌هایی از نور و فرّ: بررسی موردی ستاره‌های هشت‌ضلعی آئینه‌ای در نگاره‎های شاهنامه صفوی والترز». مجله هنرهای تجسمی هنرهای زیبا. شماره 23، 54-47.
حدود العالم. (1340). به کوشش منوچهر ستوده، تهران: دانشگاه تهران.
حکیم، محمدتقی. (1366). گنج دانش، جغرافیای تاریخی شهرهای ایران، به کوشش محمدعلی صوتی و دیگران، تهران: زرین.
خواندمیر، غیاث‌الدین. (1353). حبیب‌السیر، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: کتاب‌فروشی خیام.
رابینسون، ب.و. (1390). تاریخ هنر ایران (11) هنر نگارگری ایران، ترجمه: یعقوب آژند، چاپ سوم، تهران: انتشارات مولی.
شیروانی، زین‌العابدین. (1315).  بستان السیاحه، تهران:  مؤسسه فرهنگی و هنری دیباگران.
صفا، ذبیح‌الله. (۱۳۷۹). حماسه‌سرایی در ایران: از قدیمی‌ترین عهد تاریخی تا قرن چهاردهم هجری، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
صدری، احمد و عصمتی، حسین. (۱۳۹۴). «معرفی نگاره کشته‌شدن دیو سفید به دست رستم در سه شاهنامه بایسنقری، تهماسبی و استرآبادی». آستان هنر، شماره ۱۳، 103-98.
عالم‌آرای شاه اسماعیل (1349). به کوشش اصغر منتظر صاحب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
عالم‌آرای شاه‌طهماسب. (1370). به کوشش ایرج افشار، تهران: دنیای کتاب.
علی‌پور، رضا و شیخ‌زاده، مرجان (۱۳۹۵)، «نمادشناسی نگاره‌ی رستم خفته و نبرد رخش و شیر از منظر خرد و اسطوره»، دوفصلنامه پیکره، دوره 5، شماره 10، 1.
فدوی، منصوره. (۱۳۹۰). استرآباد، کانون کتاب‌آرایی بومی دوره صفوی (نیمه دوم قرن ۱۰ و نیمه اول قرن ۱۱ هـ.ق)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: یعقوب آژند، تبریز: دانشگاه هنر اسلامی.
فرهنگ فارسی معین
کنبی، شیلا. (۱۳۸۷). «عصر طلایی هنر ایران»، ترجمه: حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
مرعشی، ظهیرالدین. (1363). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش برنارد دارن، تهران: گستره.
منشی، اسکندربیک. (1350). عالم‌آرای عباسی، تهران: امیرکبیر.
B.W. Robinson, Persian Miniature Painting from the collections in the British Isles, London, 1967, p. 114. 
Robinson, B.W. A Descriptive Catalogue of the Persian Paintings in the Bodleian Library.  Clarendon Press. Oxford, p. 171
http://shahnama.caret.com.ac.uk
Canby, Sheila(2008), “The shanama of shah Tahmasp”, London, Yale University
Hillenbrand, R(2000), “Persian Painting: from the Mongols to the Qajar”, London: I.B.Touris.
Harvard Art Museum.org/collections

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار