تحلیل ساختاری نگاره‌های هفت‌اورنگ جامی در کارستان هنری سلطان ابراهیم میرزا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد صنایع‌دستی دانشگاه هنر اصفهان

2 استادیار دانشگاه هنر اصفهان

3 استادیار دانشگاه هنر اصفهان.

4 مربی دانشگاه هنر اصفهان.

چکیده

     نگارگری ایران، در طول اعصار از جلوه‌های بارز تمدن ایرانی و اسلامی بوده است. از ویژگی‌های نگارگری ایران در سده‌های پس از اسلام، پیوستگی‌اش با ادبیات فارسی است. نسخه‌های خطی بسیار زیادی برگرفته از اشعار شاعران گوناگون در دوران هنری مختلف مصورسازی شده‌اند، موضوع پژوهش حاضر نیز بررسی نگاره‌های یکی از این نسخه‌ای زیبا است، و آن نسخه هفت‌اورنگ جامی موزه فریر واشنگتن است. این نسخه برجسته در کارگاه ابراهیم میرزا مصور گردیده است. کتاب هفت‌اورنگ جامی را باید واپسین نسخه مصور ممتاز با معیارهای سلطنتی به شمار آورد. مطالب این مقاله به شیوه کتابخانه‌ای گردآوری شده و تدوین آن‌ها به شیوه توصیفی است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که نگارگران هفت‌اورنگ جامی از آزادی عمل بیشتری در اجرای نگاره‌ها برخوردار بوده‌اند و در اغلب نگاره‌ها گرایشی نو به چشم می‌خورد. برخی نگاره‌ها دارای ویژگی‌هایی از قبیل تأکیدهای رنگی و ریتم متنوع خطوط می‌باشند که حالتی پرتحرک به صحنه داده است. استفاده از این موارد و همچنین مجموعه عوامل از قبیل ساختار باز و گسترده و کاربرد عناصر تازه منجر به پویایی طرح شده است. نسخه مصور هفت‌اورنگ جامی از مهم‌ترین نسخ و معرف سبک نقاشی مشهد در دوره صفوی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Structural Analysis of Jami’s Haft Awrang Figures in Sultan Ibrahim Mirza Art Workplace

نویسندگان [English]

  • Maryam Aziminezhad 1
  • Alireza Khaje Ahmad Attari 2
  • Samad Najarpour Jabbari 3
  • Bahareh Taghvanejad 4
1 M.A student of Handicrafts at Isfahan University of Art.
2 Assistant professor at Isfahan University of Art
3 Assistant professor at Isfahan University of Art
4 Instructor at Isfahan University of Art
چکیده [English]

Throughout the ages, the Iranian miniature has been considered as one of the prominent manifestations of the Iranian and Islamic civilization. One of the significant features of the Iranian miniature during the Islamic centuries is its association with the Persian literature. Abundant manuscripts derived from poems of various poets have been painted during different art periods. The present paper aims at investigating the figures of one of these beautiful manuscripts, i.e. Jami’s Haft Awrang version preserved at Freer Museum in Washington. This prominent version has been painted at Ibrahim Mirza workshop. Jami’s Haft Awrang book should be considered as the last outstanding illustrated version with royal criteria. Data of the present paper have been collected using a library method and they have been compiled based on a descriptive approach. Results of this study indicate that painters of Jami’s Haft Awrang have had more freedom of action in performing the figures and a novel trend is seen in most of the figures. Some figures have features like colorful emphases and diverse rhythm of the lines that have given a dynamic state to the scenes. Application of these features and also a set of factors such as the open structure and use of new elements have caused the design to be a dynamic one. The illustrated version of Jami’s Haft Awrang is among the most important editions representing the painting style of Mashhad during the Safavid period.

  • کتاب­ها:

    • آژند، یعقوب. (1392). دوازده رخ. تهران: نشر مولی.
    • آژند، یعقوب.(1384). مکتب نگارگری تبریز و قزوین و مشهد. تهران: فرهنگستان هنر.
    • پاکباز، روئین.(1379). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. تهران: انتشارات زرین و سیمین.
    • سیمپسون، ماریانا.ش.(1382). شعر و نقاشی ایرانی، حمایت از هنر ایران. ترجمه عبدالعلی براتی و فرزاد کیانی. تهران: انتشارات نسیم دانش.
    • شریف‌زاده، سید عبدالمجید.(1375). تاریخ نگارگری در ایران. تهران: انتشارات حوزه هنری.
    • کورکیان، ا.م.(1377). باغ خیال. ترجمه پرویز مرزبان. تهران: نشر فرزان.
    • گری،بازیل.(1376).سیر تاریخ نقاشی ایرانی.ترجمه محمدایرانمنش.تهران: نشر امیرکبیر.
    • ولش، استوارت گری.(1374). نقاشی ایران- نگاره‌های عهد صفوی. ترجمه احمدرضا تقاه. تهران: فرهنگستان هنر.
    • نصر، سید حسین.(1375). معنویت و هنر اسلامی. تهران: نشر حکمت.

    مقالات و پایان‌نامه‌ها‌:

    • افراسیاب‌پور، علی‌اکبر.(1391). تمثیل حیوانات در مثنوی هفت‌اورنگ. عرفانیات در ادب فارسی. شماره 103.
    • حسینی، مهدی.(1385). هفت‌اورنگ جامی به روایت تصویر. کتاب ماه هنر. بهمن و اسفند. ص19-6.
    • شعبانی، احمد.(1382). شرح احوال شاهزاده ابوالفتح سلطان ابراهیم میرزا و بررسی تاریخی کتابخانه وی، مجله ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، پاییز و زمستان، شماره 35-34. ص 248-237.
    • دستمردی، امیر.(1389). مقایسه پیکرنگاری در شاهنامه تهماسبی و هفت‌اورنگ جامی. تهران: پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شاهد.
    • غفاری شهری، زهرا سادات و کریمی، علی‌رضا(1394). مطالعه تطبیقی تصویرگری میرزاعلی در نگاره‌های خمسه تهماسبی و هفت‌اورنگ جامی. همایش ملی نقش خراسان در شکوفایی هنر اسلامی.
    • لونی، مهدی؛ رجبی، محمدعلی و آیت‌اللهی، حبیب‌الله(1393). مطالعه تطبیقی اشعار جامی بر تصویرگری نگاره نجات یوسف از چاه در هفت‌اورنگ جامی، فصلنامه پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، شماره 2. ص 163-190.
    • صادقی، حبیب‌الله و محمدی، مینا.(1394). ویژگی‌های تصویری نگاره‌های هفت‌اورنگ جامی. مشهد: همایش ملی نقش خراسان در شکوفایی هنر اسلامی.
    • میر محمدصادق، سید سعید.(1385). سلطان ابراهیم میرزا؛ سیاست پیشینه هنرور. مجله آیینه میراث. شماره دوم سال چهارم. ص108-85.
    • نائب پور، صفورا و اسفندیاری، زهرا (1394). بررسی نمادین موقعیت و ساختار پیکره حضرت یوسف در نگاره‌های هفت‌اورنگ جامی کنفرانس بین‌المللی معماری و شهرسازی؛ افق آینده و چالش‌ها. تهران: انستیتو هنر و معماری.

    ندرلو، مصطفی.(1386). مقدمه‌ای بر هنر تشعیر در نقاشی ایرانی. هنرهای تجسمی. شماره 26.

    منابع انگلیسی:

    • Simpson, Marianna Shreve(1997). Sultan Ibrahim Mirza's Haft Awrang: a Pricely Manuscript from Sixteen Century Iran, Yale University Press.
    • Soudavar, Abolala (1992). Art of Persian Courts, New York: Rizzoli.
    • Grabar, Oleg; Natif, Mika (2001). Two Safavid Paintings: An Essay in Interpretation, Muqarnas, Vol. 18, pp. 173-202.