زبان نگاره‌ها (بیان استعاری و وجوه نشانه‌ای در لایه‌های معنایی دو نگاره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه تربیت‌دبیر شهید رجایی

چکیده

نگارگری ایرانی، به‌ویژه در دوران اوج خود، از زبان و بیان خاصی برخوردار بوده است. نمونه عالی این مدعا را در نگاره‌های بی‌نظیر نسخه شاهنامه تهماسبی (متعلق به مکتب تبریز صفوی) می‌توان یافت. در این مقاله، زبان و بیان تصویری در دو نگاره از این مجموعه، مورد مداقه و مطالعه قرار گرفته است. در مطالعات تحلیلی و نقد هنری امروز، کاربرد نظریه‌های زبانی و بیانی، که پیش از این تنها در زبان‌شناسی و یا نقد ادبیات مکتوب کاربرد داشته، امری مقبول و چه‌بسا رایج گشته است. مقاله حاضر نیز با کاربرد نظریه‌های رایج نشانه‌شناسی، از جمله: نظریه وجوه نشانه‌ای، شیوه تحلیل ساخت‌گرایانه، لایه‌های معنایی و اصطلاحات علم بدیع ادبی، استعاره و مجاز، به مطالعه و تحلیل ساختار و وجوه نشانه‌ای، لایه‌های معانی صریح و ضمنی‌ و استعارات و مجازهای بصری و معنایی در دو اثر برجسته از تاریخ نگارگری ایران می‌پردازد. بدین‌گونه، به شیوه بیان و زبان تصویری و ساختار نهفته در صورت و معانی پنهان و آشکار این روایات تصویری، دست می‌یابد. در این مطالعه، دو صحنه از دو فراز اصلی روایت سیاوش در شاهنامه (عبور او از آتش و کشته‌شدنش) برگزیده شده‌اند. بنابراین، ابتدا به تعاریف کلی و نظریه‌های بنیادی که اساس تحلیل را تشکیل داده‌اند، اشاره می‌شود؛ سپس بیان تصویری نگاره‌ها بر پایه کاربرد این نظریات، به‌طور مشروح مورد بحث قرار می‌گیرد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که که ساختار روایی تصاویر بر مبنای تقابل پهلوان و غیرپهلوان بوده و از بیان استعاری، مجازی و معنای ضمنی نشانه‌های تصویری، برای القای مفاهیم متن ادبی استفاده شده است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Language of the Paintings -Metaphoric Expression and Semiotic Moods- In the Meaningful Layers of the Paintings of the Tahmasepi Shahnameh

نویسنده [English]

  • Atosa Azam Kasiri
چکیده [English]

Iranian paintings during its glorious years enjoyed a particular and gifted trait in the field of language and expression. An excellent case of this claim can be sought in a number of paintings of the Tahmasepi Shahnameh which belonged to the Safavid Tabriz school. In this article, the visual language and expression of two selected paintings taken from the Tahmasepi Shahname have been studied and analyzed. Today, in analytical and critical studies, linguistic theoretical devises which were once applied merely in literary criticism are becoming common among scholars and experts. In this paper, by using renowned theories of semiotics- sign moods, structural method of analysis, meaning levels, rhetorical terms such as metaphor and metonymy, the structure, form, denotations, connotations, pictorial metaphors and metonymies in two prominent historical artworks in the history of Iranian art will be focused upon. In other words, the expression and visual language and also the implied and visible meaning of these artworks will be revealed. Hence, in this study, two main chapters of the story of Siavash from the Shahnameh will focused upon: “Siavash passes the fire challenge” and the “the death of Siavash”. Initially, the main principals and notions will be focused upon and next the visual expressions of the paintings will be discussed upon based on the mentioned principals. The results of this study indicate that the narrative structure of the pictures is based on the opposition of the protagonist and antagonist and for connotation of the literary text, the metaphoric and allegoric expression and implicational meaning of pictorial signs have been used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • .Iranian paintings
  • Shah Tahmasepi Shahnameh
  • metaphor
  • metonymy
  • structural meaning

مراجع

کتاب
- آلن، گراهام(1385)، رولان بارت، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
- اسکولز، رابرت(1383)، ساخت‌گرایی در ادبیات، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: آگه.
- اکو، اومبرتو و دیگران(1383)، استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی‌آفرینی، ترجمه گروه مترجمان، تهران: سوره مهر.
- ایگلتون، تری(1382)، پیش‌درآمدی بر نظریه ادبی، ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.
- ایوتادیه، ژان(1378)، نقد ادبی در قرن بیستم، ترجمه مهشید نونهالی، تهران: نیلوفر.
- بارت، رولان(1384)، اسطوره، امروز، ترجمه شیرین‌دخت دقیقیان، تهران: مرکز.
- باطنی، محمدرضا(1376)، پیرامون زبان و زبان‌شناسی، تهران:آگاه.
- بورشه. ت و دیگران(1377)، زبان‌شناسی و ادبیات، تاریخچه چند اصطلاح، ترجمه کوروش صفوی، تهران: هرمس.
- پین، مایکل(1382)، بارت، فوکو، آلتوسر، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
- تودوروف، تزوتان(1382)، بوطیقای ساخت‌گرا، ترجمه محمد نبوی، تهران:آگاه.
- تولان، مایکل(1383)، درآمدی نقادانه-زبان‌شناختی بر روایت، ترجمه ابوالفضل حری، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
- چندلر، دانیل(1386)، مبانی نشانه‌شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران: سوره مهر.
- خانلری، پرویز ناتل(1345)، وزن شعر فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- دینه‌سن، آن‌ماری(1380)، درآمدی بر نشانه‌شناسی، ترجمه مظفر قهرمان، تهران: پرسش.
- رضی، هاشم‌(1379)، حکمت خسروانی- حکمت اشراق و عرفان از زرتشت تا سهروردی، تهران: بهجت.
- زرین‌کوب، عبدالحسین‌(1354)، نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.
- زمردی، حمیرا، (1382)، نقد تطبیقی ادیان و اساطیر در شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی و منطق‌الطیر، تهران: زوار.
سجودی، فرزان، (1382)، نشانه‌شناسی کاربردی، تهران: قصه.
- سلدن، رامان، ویدوسون، پیتر، (1384)، راهنمای نظریه ادبی معاصر، تهران، طرح نو.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1385)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگه.
- صفا، ذبیح‌الله، (1384)، حماسه‌سرایی در ایران، تهران: امیر کبیر.
ـــــــــــــــ (1380)، گفتارهایی در زبان‌شناسی، تهران: هرمس.
_______ (1383)، از زبان‌شناسی به ادبیات (جلد اول-نظم)، تهران: سوره مهر.
- فردوسی، ابوالقاسم، (1385)، شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی، بر اساس نسخه 9 جلدی چاپ مسکو، تهران: روزنه.
- فرنبغ‌دادگی، (1369)، بندهشن، ترجمه مهرداد بهار، تهران: بهار.
- کابلی، پل، (1380)، نشانه‌شناسی، ترجمه محمد نبوی، تهران: شیرازه.
- کالر، جاناتان، (1379)، فردینان دوسوسور، ترجمه کوروش صفوی، تهران: هرمس.
- کربن، هانری‌(1382)، روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان، ترجه احمد فردید و عبدالحمید گلشن، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
- کزازی، میر جلال‌الدین‌ (1380)، مازهای راز- جستارهایی در شاهنامه، تهران: مرکز.
- گیرو، پی‌یر‌(1383)، نشانه‌شناسی، ترجمه محمد نبوی، تهران: آگه.
- هارلند، ریچارد‌(1380)، ابر ساخت‌گرایی- فلسفه ساخت‌گرایی و پساساخت‌گرایی، ترجمه فرزان سجودی، تهران: حوزه هنری.
- هاوکس، ترنس‌(1386)، استعاره، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: مرکز.
مقاله
- بودیب، کمال‌(1370)، «طبقه‌بندی استعاره جرجانی با اشاره خاص به طبقه‌بندی استعاره ارسطو»، مقالات ادبی-زبان‌شناختی، تهران: نیلوفر، صص 111-65.
انگلیسی
1-Barthes, R. (1974). S/Z, Cape, London,
2-Barthes, R. (1977). Image-Music-Text, Fontana, London,
3-Barthes, R. (1987). The Semiotic Challenge, trans. Richard Howard, Blackwell, London.
4-Cressant, P. (1990). Levi Strauss, Edition Universitaires,Paris
5-Guiraud, P. (1975). Semiology, Routhledge & Kegan Paul, London,.
6-Hawkes, T. (1975). Structuralism and Semiotics, Routledge, London.
7-Jakobson, R. & Halle,M. (1965). Fundamentals of Language,The Hague, Mouton.
8-Kress, G. & Van Leeuwen, T. (1996). Reading Images,The Grammar of Visual Designs, Routhledge, London.
9-Langer, Susanne K (1951). Philosophy in a New Key:A Study in the Symbolism of Reason, Rite and Art, Mentor, New York
10-Peirce, C. S. (1958). Collected Writings (8 Vols),Ed. Charles Hartshorn , Paul Weiss & Arthur W Burks, Harvard University, MA,Cambridge.
11-Pooke, G. &. Newwal, D. (2008). Art History The Basics, Routledge, london & New York,
12-Saussure, F. (1383). Course in General Linguistics, trans. Roy Harris, Duckworth, London.
13-Scapiro, M. (1369). “On some Problems in Semiotics of Visual Art: Field and Vehicle in Image Signs”, in Theory and Philosophy of Art: style, Artist, and Society, Selected Papers, vol.4, NewYork, Reprinted from Semiotica Ì, no.3, 223-242.
14-Scholes, R. (1974). Structuralism and Literature,Yale University press, USA.
15-Silverman, K. (1983). The Subject of Semiotics, Oxford University Press, NewYork.
16-Voloshinov, V. (1373). Marxism and Philosophy of Language, Seminar Press, NewYork.
17-Welch, S. (1972). A Kings Book of Kings- The Shamnameh of Shah Tahmasp, Thames &Hudson, London.
سایت
-Chandler, Daniel, Semiotics for Beginners (http://www.aber.ac.uk/media/documents/S4B/semiotics.html[2002])

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار