مطالعه تطبیقی تناسبات فضاهای اصلی قالی‌های صفوی با قالی های دوره معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 کارشناسی ارشد هنرهای سنتی، عضو هیات علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

مهم ترین مسئله این نوشتار، دست یابی به میزان تطابقات ساختار نظام فضاسازی طرح لچک ترنج درآثار قالی‌های عصر صفوی با قالی‌های معاصر(نمونه موردی شهرهای تبریز و اصفهان) از طریق تناسبات مشترک انواع فضاهای اصلی؛ متن، حاشیه، لچک،ترنج وزمینه است. این نوشتار بنا بر این پیش فرض که طراحی قالی‌های دوره صفوی در تطابق هر چه بیشتر با ساختار فضاسازی در نظام طراحی سنتی است، فرضیه اصلی آن هماهنگی ساختار فضاسازی قالی‌های صفوی با قالی‌های امروز تبریز و اصفهان است.
فرآیند انجام پژوهش، شامل استخراج اندازه های هفت گانه؛ پهنای فرش‌ پهنای متن‌ پهنای حاشیه و طول و عرض ترنج و لچک و سپس انجام محاسبات فضاهای پنج گانه اصلی؛ نسبت پهنای اثر به پهنای حاشیه‌ نسبت پهنای متن به پهنای ترنج نسبت نصف پهنای متن به عرض لچک‌ نسبت طول ترنج به عرض ترنج و نسبت طول لچک به عرض لچک در یکایک آثار منتخب قالی صفوی و نیز قالی دوره معاصر است.
از مهمترین یافته‌های این پژوهش، حاکمیت کم و بیش نسبی ساختار نظام فضاسازی همسان در آثار قالی دوره صفوی و آثار قالی معاصر اصفهان و تا حدودی قالی معاصر تبریز است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و تطبیقی و جامعه آماری آن شامل گروه آثار صفوی؛ 10قالی و گروه آثار معاصر؛ 10 قالی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying the Proportions of the Main Spaces of Safavid Rugs and Contemporary Rugs

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Akbari 1
  • Javad Hasan Pour Nami 2
  • Rahim Charkhi 2
1
2
چکیده [English]

One of the most significant issues regarding this paper is studying the spacing of lachak and toranj in the Safavid carpets in comparison with that of contemporary samples of the cities of Isfahan and Tabriz. The carpets will be analyzed according to the main spacing, texts, borders, lachaks, toranj (medallions), and background. Furthermore, this study focuses on the hypothesis that the Safavid carpets mostly follow a traditional spacing; hence, contemporary carpets also follow the same pace. The overall phase of this paper includes extracting the seven sizes consisting of: the width of the carpet, text and border; also, the length of toranj, lachak and also calculating the ratio of the width of the carpet to the width of the border; the ratio of the width of the text to the width of the toranj; the ratio of half the width of the text to the length of the lachak; the ratio of the length of the toranj to the width of the toranj and the ratio of the length of lachak to the width of the lachak of all the Safavid and contemporary carpets. The findings of this study suggest that there appears to be commonality between the Safavid carpets and the contemporary Isfahan carpets and to some extent with the Tabriz carpets. The methodology of this paper follows a descriptive, analytical and comparative framework and a number of 10 Safavid carpets and 10 contemporary carpets are studied.

کلیدواژه‌ها [English]

  • lachak
  • toranj
  • carpets
  • Safavid era
  • Isfahan
  • Tabriz
  • proportions
کتاب
- اشنبرنر، اریک‌ (1374)، قالی‌ها و قالیچه‌های ایران، ترجمه مهشید تولایی و محمدرضا نصیری، تهران: فرهنگسرا.
- اکبری، فاطمه (1394)، بازشناسی طراحی اصیل فرش تبریز به منظور اصلاح تولیدات معاصر، تهران: صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور.
- به‌آذین، م. ا‌ (1334)، قالی ایران، تهران: فرانکلین.
- پوپ، آرتورآبهام و فیلیس اکرمن‌ (1387)، سیری در هنر ایران، ترجمه سیروس پرهام. تهران: ‌علمی و فرهنگی.
- تاورنیه، ژان باتیست‌ (1382)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه حمید ارباب شیرانی، تهران: ‌نیلوفر.
- ژوله، تورج‌ (1381)، پژوهشی در فرش ایران، تهران: یساولی.
- سیف، هادی‌ (1373)، مجنونی‌ها، تهران: سروش.
- سیوری، راجر‌(1394)، ایران عصر صفوی، تهران: ‌مرکز.
- شاردن، ژان‌ (1372)، سفرنامه شاردن، تهران: توس.
- صمیمی اول، محمد‌ (1383)، اصول و مبانی طراحی قالی ایران، تهران:‌ عابد.
- صیرفیان، محمد‌ (1382)، قالی صیرفیان (نگاهی به قالی ایران) اصفهان: نقش مانا.
- فرزان، هوشنگ‌ (1378)، طراحی سنتی قالی 1، تهران: ‌شقایق روستا.
- محمدی اکبری، مجید‌ (1378)، طراحی نقشه قالی 12، تهران: ‌شقایق روستا.
- نصیری، محمدجواد (1389)، افسانه جاویدان فرش ایران، تهران: فرهنگسرای میردشتی.
- هانگلدین، آرمن‌ (1375)، قالی‌های ایرانی، ترجمه اصغر کریمی، تهران: ‌فرهنگسرا.
مقاله
- چوبک،حمیده؛ قاسمی، مریم، (1386)، نقوش قالی دوره صفویه با تاکید بر نقش‌های ابداعی و اقتباسی، دوفصلنامه مطالعات هنراسلامی، شماره ششم، صص 110-93.
- دریایی، نازیلا، (1385) زیبایی در قالی دستباف ایران، نشریه گلجام شماره‌های چهارم و پنجم ،صص 36-25.
- شایسته‌فر، مهناز، (1384)، کاربرد مفاهیم مذهبی در خط نگاره‌های قالی‌های صفوی، دوفصلنامه مطالعات هنراسلامی، شماره سوم، صص:38-25.
انگلیسی

1-Day,Susan, (1996), Great Carpets of the World, London,Thames & Hudson.
2-N.Fokker, (1973), Persian and Other Oriental Carpets for Today, London, George Allen & Unwin Ltd.