بررسی تطبیقی داستان نگاره مجنون در میان ددان خمسه طهماسبی با نگارۀ پارچۀ مضبوط در موزه بوستون به شماره ثبت 1928.2، بر اساس نظریه بینامتنیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز

2 کارشناس پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

چکیده

داستان لیلی و مجنون از مشهورترین آثار ادبی است که مورد توجه جمیع هنرها قرار گرفته و آثار آنان را غنا بخشیده است. از میان این هنرمندان نگارگران به خاطر همبستگی ادبیات با نگارگری، روند ساختن نسخه‏های مصور که همانا انتقال اندیشه سخنور بود رونق یافت. در میان ادبیات شاهنامه و خمسه از جایگاه ویژه‏ای برخوردار است. با توجه به اعمال نفوذ نقاشان عهد صفوی در کارگاه‌های سلطنتی و تاثیر هنر نگارگری بر سایر رشته‌های هنری از جمله پارچه بافی، می‏توان تاثیرات ادبیات را در نقوش این بافته‏ها نیز یافت.
هدف اصلی این مقاله شناسایی و خوانش نقاط اشتراک ادبیات با نگاره و نقوش این داستان بر روی پارچه دوره صفوی و شناسایی ارتباط نگارگر با طراحان پارچه این دوره است.
از یافته‌های این مقاله چنین مشخص می‌گردد که مضامین ادبیات غنایی در نقش پارچه‌ و نگاره‏ها تبلور می‏یابد، چرا که این داستان‏ها مشترکات فرهنگی بوده‌اند و با تطبیق محتوایی شعر نظامی در نگارگری و بافندگی در این دوره نگارگران طراح پارچه نیز بوده‏اند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Majnun Image Story Among Wild Beasts of Shah Tahmasp's Khamseh (Five Persian books) with Textile Image Recorded in Boston Museum, Registration number: 1928.2, based on Intertextuality Theory

نویسندگان [English]

  • َMohammadreza Sharifzadeh 1
  • Zahra Taghados Nejhad 2
1
2
چکیده [English]

Story of Layla and Majnun is one of most famous literary works which has attracted all artists and made enrich their works. due to a solidarity of literature with painting, painters among these artists, revived a process of making illustrated works, which were surely transfer of poets thinking. In this regard, the literature of Shahnameh and Khamseh has a special position. Considering influence of the Safavid painters in royal workshops and effect of painting on other arts fields, including weaving, it is possible to find effects of literature on motifs of these woven fabrics.
A main purpose of this paper is to identify and study common points of literature with images and motifs of this story on textiles in Safavid era and to identify a relationship between painters and textile designers.
findings of this paper show that themes of lyric poetry are reflected in motifs of textiles and images. Because these stories have been cultural commonalities, and painters in this period have been fabric designers too, considering a comparison of Nizami poem in painting and textile-weaving.

کلیدواژه‌ها [English]

  • literature
  • Layla and Majnun
  • image
  • textiles motif
  • Intertextuality
کتاب­ها:
پاکباز، روئین.(1379)، دایره المعارف هنر(نقاشی، پیکره سازی و هنر گرافیک). تهران. فرهنگ معاصر.
پوپ، آرتور اپهام .(1378)، سیر و صور نقاشی ایران. ترجمه یعقوب آژند. تهران. انتشارات مولی.
ثروتیان، بهروز. (1385). لیلی و مجنون نظامی گنجه ای. تهران. دفتر پژوهش‏های فرهنگی.
زرین کوب، عبدالحسین.(1372). پیرگنجه در جستجوی ناکجا آباد. تهران. سخن.
سیمپسون، ماریانا شرو،(1380)، شعر و نقاشی ایرانی: هفت اورنگ سلطان ابراهیم میرزا، مترجم : عبدالعلی براتی، فرزاد کیانی. تهران. نسیم دانش.
سیوری، راجر.(1372)، ایران عصر صفوی، ترجمۀ کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز.
شریف زاده، سید عبدالمجید.(1375)، تاریخ نگارگری در ایران. انتشارات تهران. حوزه هنری.
شیخی، مژگان. (1374) داستان لیلی و مجنون. تهران. قدیانی.
قهرمانی، مریم.(1392). ترجمه و تحلیل انتقادی گفتمان. تهران. ناشر ـ مولف.  
کریم زاده تبریزی، محمد علی. (1376) احوال و آثار نقاشان قدیم ایران. تهران. مستوفی.
نظامی، الیاس بن یوسف (1391). کلیات خمسه نظامی. تهران. امیر کبیر.
مقالات:
اتحاد، سوسن.(1379)، "سیمای نماد در نگاره‌های ایرانی". هنر. ش 46. زمستان. از 116 تا 125.
ثروتیان، بهروز.(1379)، "راز عشق لیلی و مجنون در مثنوی لیلی و مجنون نظامی گنجه‌ای"، هنر. زمستان. شماره 46. 10 تا 29.
ذکاء، یحیی.(1341)، "غیاث نقش بند، نقاش توانا، شاعری خوش قریحه و بافنده‌ای چیره‌دست". هنر و مردم . دوره1، شماره1 آبان.
مراثی، محسن(1395). "تحلیل کاربرد رنگ آبی در تصویر سازی شخصیت «مجنون» در نگارگری ایرانی دوره‎های تیموری و صفوی". نگره. ش 37. بهار. 49 ـ 62.
موید، حشمت. (1371) "در مدار نظامی. نقدی بر لیلی و مجنون نظامی".  مجله ایران شناسی، ش 15، س 4.  528 تا 542.
 
منابع تصاویر:
کری‏ولش، استوارت.(1384)،  نقاشی ایرانی نسخه نگاره‏ها صفوی. ترجمه احمد رضا تقاء، فرهنگستان هنر. تهران.
Museum of fine Arts Boston http://www.mfa.org/collections/search?search_api_views_fulltext=%20Safavid&page=8.1392/11/21