ویژگی های بصری و ساختاری ارسی های شهر تاریخی ماسوله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مسئول مکاتبات، دانشجوی دوره دکتری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 عضو هیئت علمی، گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

ارسی‌ها پنجره‌های مشبک بالارونده با شیشه‌های رنگی هستند که می‌توانند نور خورشید را متناسب با ساعات و شدت تابش آن در رنگ‌های متعددی عبور دهند. شهر تاریخی ماسوله نیز ازجمله مناطقی است که در معماری آن از ارسی‌های منحصربه‌فردی استفاده‌شده است. در پژوهش حاضر تلاش گردیده است تا انواع ارسی‌های شهر تاریخی ماسوله دسته‌بندی گردند و همچنین تلاش گردیده است تا ویژگی‌های بصری، ساختاری، عملکردی و میزان نور دریافتی حاصل از هریک از ارسی‌ها را مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرند. جهت دستیابی به این اهداف در تحقیق حاضر از شیوه‌های میدانی و مطالعات توصیفی- تحلیلی استفاده‌شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان‌دهنده آن است که ارسی‌های ماسوله را می‌توان در غالب 6­­گونه از ارسی‌های متفاوتی همچون، ارسی‌های غیرمنفذدار بازار، ارسی‌های 1­درکی دوجداره، ارسی‌های 2درکی، ارسی‌های 3درکی، ارسی‌های 4درکی و ارسی‌های 5درکی دسته‌بندی کرد. همچنین با بررسی و تحلیل‌های صورت گرفته در ویژگی‌های بصری و ساختاری ارسی‌های ماسوله می‌توان عمده‌ترین دلایل در پیدایش انواع مختلف ارسی‌ها را از قبیل، خلق ابعاد انسانی‌تر در ابعاد بازشوها، ایجاد پوشش (حجاب) متناسب برای کاربران در فضاهای داخلی، ایجاد دید بصری متناسب با شرایط دلخواه کاربران (متحرک‌سازی)، افزایش حافظت فیزیکی از کاربران کهن‌سال و خردسال، کاهش مصرف انرژی‌های مصنوعی و با سبک‌سازی در وزن بناها موجب کاهش در برابر تخریب بلایای طبیعی همچون زلزله می گردند دانست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Visual and Structural Features of Sash Windows in Masouleh Historical City

نویسندگان [English]

  • Saeid Hasanpourloumer 1
  • Sahar Toofan 2
چکیده [English]

Sash windows are windows where the glazed panels are opened by sliding vertically with colored glasses that can pass sunlight with different colors in proportion to the hours and intensity of radiation. Masouleh historical city is one of the areas with the most remarkable sash windows in its architecture. In this research, it is tried to categorize various types of sash windows in Masouleh historical city. It is also tried to analyze and evaluate the visual, structural, functional and light features of sash window. The present research has used field method and descriptive-analytic studies to achieve these goals. The results of the research indicate that sash windows in Masouleh can be categorized in 6 different types of diverse sash windows, such as non-porous market sash windows, double glazed one-Daraki sash windows, two-Daraki sash windows, three-Daraki sash windows, four-Daraki sash windows, and five-Daraki sash windows. Also, by reviewing and analyzing the visual and structural features of Masouleh's sash window, the main reasons for the appearance of different types of sash windows are as follows: creating more human dimensions in the dimensions of the openings, creating a suitable covering (Hijab) for users in the interior, creating visual visibility proportional to user-friendly conditions (Animating), increasing physical protection from older users and children, reducing energy consumption, as well as weight reduction in buildings in order to reduce vulnerability to earthquakes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sash window
  • decoration
  • Girih tiles
  • Masouleh historical city
  • energy
کتاب‌ها
امرایی، مهدی (1391)، ارسی، پنجره رو به نور، چاپ سوم، تهران، سمت.
بزرگمهری، زهره و خدادی، آناهیتا (1389)، آمودهای ایرانی (شناخت، آسیب‌شناسی و مرمت)، تهران، سروش دانش.
پیرنیا، محمد کریم (1381)، مصالح ساختمانی (آژند، اندود، آمود)، تألیف و تدوین و تعلیق زهره بزرگمهری، تهران، معاونت حفظ و احیا سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه).
دهخدا علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه دهخدا، جلد دوم، تهران، دانشگاه تهران.
شبان، ذبیح‌الله (1388)، ماسوله نردبان معراج از خاک تا افلاک، رشت، انتشارات نستوه.
معماریان، غلامحسین (1391)، آشنایی با معماری مسکونی ایرانی، گونه شناسی برونگرا، تهران، سروش دانش.
مقالات
اثنی عشری، نفیسه و شایسته‌فر، مهناز (1390)، "بررسی نقوش تزیینی قرآن‌های تیموری و کاشی‌کاری مسجد جامعه گوهرشاد"، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره پانزده، 72 - 53.
اسدی فلسفی زاده، سارا و محمد زاده، مهدی (1392)، "قابلیت‌ها و مزیت‌های هنر ارسی‌سازی در طراحی و ساخت پاروان"، فصلنامه پژوهش هنر، شماره چهار، 91 - 98.
پورعلی، مصطفی (1392)، "درباره ماسوله و تحولات کالبدی؛ دوره زمانی اواخر قاجار، پهلوی اول و پهلوی دوم"، فصلنامه اثر، شماره شصت، 19- 6.
حق‌شناس، محمد. بمانیان، محمدرضا. قیابکلو، زهرا (1395)،"تحلیل معیارهای تابش عبوری از مجموعه شیشه‌های رنگی ارسی‌های دوره صفویه"، نشریه علمی پژوهشی علوم و فناوری رنگ، شماره یک، 64 - 55.
رمضانی گورابی، بهمن و کاظم نژاد، زهرا (1390)، «رابطه بین توسعه پایدار معماری محیطی و طراحی اقلیمی در مناطق کوهستانی مطالعه موردی: شهرک ماسوله»، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره چهارده، 38 - 21.
ستاری ساربانقلی، حسن و حسن‌پور لمر، سعید (1393)، "شناخت تزئینات گره‌چینی در بناهای محله خانه‌بر ماسوله"، فصلنامه هنرهای زیبا- (هنرهای تجسمی)، شماره چهار، 66 - 55.
شایسته‌فر، مهناز (1385)،"اهمیت و لزوم پشتیبانی از صنایع‌دستی با تأکید بر ارائه راهکارها در رونق اقتصادی آن"، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره بیست، 122-107.
شایسته‌فر، مهناز (1386)،"کاربرد نقوش انتزاعی فلزکاری دوران سلاجقه در طراحی مبلمان سبز شهری"، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره هفت، 64-47.
شایسته‌فر، مهناز (1393)،"اهمیت و لزوم پشتیبانی از صنایع‌دستی با تأکید بر ارائه راهکارها در رونق اقتصادی آن"، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره بیستم، 122-107.
شایسته‌فر، مهناز. حجازی، معینه السادات (1391)،"بررسی نقش‌مایه‌های تزیینی در جوراب‌بافی منطقه آلاشت مازندران"، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره شانزدهم، 48-35.
شایسته‌فر، مهناز و کشاورز، عیسی (1392)،"کاربری نقوش پوشاک زنان دوره صفوی در پوشاک زنان امروزی با تأکید بر امنیت، هویت و آرامش"، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره هجده، 86-65.
شریف‌زاده، سید عبدالمجید (1378)،"مبانی هنرهای سنتی"، کتاب ماه هنر، شماره هشت، 5-3.
شفیع پور، آسیه (1385)،"ارسی در معماری سنتی ایران"، فصلنامه هنر، شماره شصت‌وهشت، 164 تا 183.
علیپور، نیلوفر (1390)،"مطالعه طرح ارسی‌های کاخ‌های قاجاری تهران"، فصلنامه نگره، شماره هجده، 21- 5.
غفاری، غلامرضا و مستولی‌زاده، سید علی (1392)"نظام اداری- مدیریتی و توسعه اجتماعی- فرهنگی پایدار در بخش گردشگری ماسوله"، فصلنامه توسعه گردشگری، شماره هفت، 125 - 106.
فلامکی محمد، منصور و پور­علی، مصطفی و طالبیان، محمدحسن و هاشم نژاد، هاشم (1393)،"قلمروهای تفاهمی بررسی موردی: ایجاد تالار پیش در ماسوله"، دو فصلنامه معماری ایرانی، شماره شش، 40 - 25.
کیانمهر، قباد و خزایی، محمد (1385)،"مفاهیم و بیان عددی در هنر گره‌چینی صفوی"، نشریه کتاب ماه هنر، شماره نودویک و نودودو، 39 - 26.
وحدت طلب، مسعود. نیکمرام، امین. (1396)،"بررسی اهمیت فراوانی و پراکنشی رنگ قرمز در ارسی‌های خانه‌های تاریخی ایران، مورد پژوهی 22 تاج ارسی خانه‌های قاجار تبریز"، نشریه علمی پژوهشی معماری و شهرسازی (هنرهای زیبا)، شماره دو، 97 - 87.