بررسی سبک ادبی امام خمینی (ره) در بیان حقایق عرفانی با استناد به آیات قرآن کریم و تبیین آن بر آثار هنری معاصر ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری عرفان اسلامی و اندیشه های امام خمینی (ره)، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

2 استادیار گروه عرفان اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

10.22034/ias.2020.253982.1418

چکیده

امام خمینی (ره) به‌عنوان رهبر انقلاب اسلامی ایران و یکی از اندیشمندان معاصر دارای آثار ادبی نیز بودند. یکی از محورهای مهم در آثار ادبی وی تشریح و اثبات حقایق مطروحه در موضوعات علم عرفان اسلامی است. باتوجه‌به اینکه عرفان اسلامی در جامعه معاصر و هنر این دوره نیز نقش پررنگی داشته است، پژوهش حاضر به بررسی سبک‌شناسی آثار ادبی امام ره) و مؤلفه‌های عرفان اسلامی در اندیشه‌های وی می‌پردازد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای به رشتۀ تحریر در آمده است. در این بررسی مشخص شده است که سبک ادبی به‌کار گرفته شده توسط ایشان سبکی استدلالی و فلسفی است و روش نتیجه‌گیری از مباحث مطروحه بر پایه اصول علم منطق پایه‌گذاری شده است؛ یعنی آنکه از علم منطق به‌مثابۀ روش و ابزار پژوهشی موضوع و نتیجه‌گیری عقلانی از گزاره‌های مقدماتی بحث استفاده شده است و کشفیات هر قسمت بحث، مقدمه مباحث بعدی شده است؛ در نهایت، نتایج مستحکمی بر پایه بنیان‌های عقلی ممزوج با آموزه‌های دینی و قرآنی به‌دست آورده است. همچنین روش ادبی مذکور با سبک ادبیات عرفانی سایر عارفان اسلامی نیز مقایسه شده است و آنجا که میسر بوده جهت قوام مباحث مطروحه، آراء و نتایج حاصله  با روش و سبک آیات قرآنی نیز مطابقت داده شده است. این تفکر عرفانی در آثار هنری معاصر نیز به عنوان یک مضمون، مشهود است.
اهداف پژوهش:

بررسی سبک ادبی متون عرفانی امام خمینی پیرامون تشریح و اثبات حقایق مطروحه در موضوعات علم عرفان اسلامی.
تبیین تأثیر عرفان اسلامی بر آثار هنری معاصر ایران.

سؤالات پژوهش:

بررسی سبک ادبی امام خمینی(ره) در متون عرفانی و استناد به آیات قرآنی.
بررسی جایگاه مضامین عرفانی در آثار هنری معاصر.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A study of the literary style of Imam Khomeini (PBUH) in expressing mystical facts by quoting verses and explaining it on contemporary Iranian works of art

نویسندگان [English]

  • Tirdad Allipour 1
  • Maryam Bakhtiyar 2
1 PhD Student in Islamic Mysticism and Imam Khomeini Thoughts, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Islamic Mysticism, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.
چکیده [English]

The present article examines the literary style of the mystical texts of Sayyid Ruhollah al-Musawi al-Khomeini, known as Imam Khomeini, in explaining and proving the facts presented in the subjects of Islamic mysticism. In this study, it has been determined that the literary style used by him is an argumentative and philosophical style and the method of drawing conclusions from the issues raised is based on the principles of logic. That is, the science of logic has been used as a method and tool for researching the subject and rational conclusions from the introductory propositions of the discussion and the discoveries of each part of the discussion have become the introduction of the next discussions and finally strong results based on rational foundations mixed with religious teachings. He has obtained a Quran. Also, the mentioned literary method has been compared with the style of mystical literature of other Islamic mystics, and where possible, the consistency of the issues, opinions and results has been matched with the method and style of Quranic verses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Literary style
  • Islamic mysticism
  • Imam Khomeini
  • reasoning method
  • logic
قرآن مجید.
ابن‌عربی، محیی‌الدین محمد. (1388). مجموعه رسائل عرفانی، تصحیح ابراهیم مهدی، ترجمه: محمد مهدی فولادوندف تهران: جامی.
................................................. (1391). فصوص‌الحکم، پیش‌گفتار از رالف استین، متن عربی از ابوالعلاءعفیفی، ترجمه: حسین مریدی، تهران: جامی.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1392). اسماء و صفات حق. چاپ پنجم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وابسته به اوقاف و امور خیریه.
القیصری، داودبن‌محمود. (1381). رسائل قیصری، تعلیق و تصحیح و مقدمه سید جلال‌الدین آشتیانی، چاپ دوم، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
امام خمینی، سید روح‌الله. (1372). مصباح‌الهدایه الی الخلافه و الولایه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
................................................ (1386). شرح دعای سحر، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
............................................... (1389). آداب‌الصلوه (آداب نماز)، چاپ بیست و دوم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
............................................. (1393). شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، چاپ پنجاه و هفتم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ترمذی، ابوعیسی محمد. (1383). شمائل‌النبی صلی الله علیه و آله. ترجمه و استخراج: احادیث و حواشی از محمود مهدوی دامغانی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
جامی، عبدالرحمن. (1370). نقدالنصوص فی شرح نقش‌الفصوص. با مقدمه و تصحیح و تعلیقات ویلیام چتیک. تهران: نشر مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
جوادی آملی، عبدالله. (1390). تفسیر موضوعی قرآن کریم، سیره رسول اکرم (ص) در قرآن. ج8، تنظیم و نگارش حسین شفیعی، چاپ هشتم، قم : اسراء.
حائری یزدی، مهدی. (1384). علم کلی، مقدمه مصطفی محقق داماد، چاپ پنجم، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
حسن‌زاده آملی، حسن. (1382). دو رساله مثل و مثال، چاپ اول، قم: طوبی.
سنایی، مجدودبن‌آدم. (1387). حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه. تصحیح و تحشیه مدرس رضوی، چاپ هفتم، تهران: دانشگاه تهران.
قنبرزاده محمدی، زهره؛ بختیار، مریم و  پژوهنده، جاسم. (1401). «بررسی مقام عشق و هنر از منظر عرفانی امام خمینی (ره). نشریه مطالعات هنر اسلامی، دوره 19، شماره48، 33-12.
قونوی، صدرالدین محمد. (1388). فکوک، ترجمه و تصحیح محمدخواجوی، چاپ سوم، تهران: مولی.
کاشانی، عزالدین محمود. (1367). مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه. به تصحیح جلال‌الدین همایی، چاپ سوم، تهران: هما.
لاهیجی، شمس‌الدین محمد. (1371). مفاتیح‌الاعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار.
ملکی تبریزی، میرزا جواد آقا. (1392). المراقبات. مترجم: احمد بانپور، چاپ سوم، مشهد: استوار.
میهنی، محمدبن‌منور. (1381). اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، ج1، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ پنجم، تهران: آگاه.
نجم رازی، عبدالله‌بن‌محمد. (1373). مرصادالعباد. به اهتمام محمد امین ریاحی، چاپ پنجم، تهران: علمی و فرهنگی.
نسفی، عزیز‌الدین. (بی‌تا). مقصد اقصی، تصحیح و مقابله: حامد ربانی، تهران: گنجینه.
واحدی، آرمان. (1399). «ماهیت و هستی هنر، بررسی شهود در خلق اثر هنری در دوره معاصر». معماری‌شناسی، دوره3، شماره15، 14-1.