جایگاه اقتصادی زنان ترکمن شمال خراسان در دورۀ قاجاریه با تأکید بر نمونه موردی فرش ترکمنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری تاریخ، واحدبجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی ، بجنورد، ایران

2 استاد یارگروه تاریخ ،واحد بجنورد،دانشگاه آزاد اسلامی ،بجنورد،ایران.

3 استاد یار گروه تاریخ،واحد بجنورد،دانشگاه آزاد اسلامی ،بجنورد،ایران

10.22034/ias.2020.252962.1397

چکیده

قبایل ترکمن شمال خراسان، در شمال‌ و شمال‌غرب بجنورد در مناطقی چون جرگلان، مانه و سملقان سکونت داشتند. از میان این قبایل (تکه، یموت و گوکلان)، گوکلان‌ها خیلی پیش‌تر از بقیۀ ترکمانان به یکجانشینی و زراعت روی آوردند اما بقیۀ آن‌ها به‌تدریج و براساس یکسری مقتضیات، سبک زندگی خویش را تغییر دادند. در میان قبایل ترکمن، عمدۀ فعالیت‌های مردان، محدود به امور جنگی، شکار، تفریح و پرورش اسب بود؛ درحالی‌که فعالیت‌های مربوط به خانه و دام، در کنار کارهایی چون قالی‌بافی، نمدبافی و ... برعهدۀ زنان بود و مردان هیچ مشارکتی در این امور نداشتند. فرش‌های ترکمنی از مهم‌ترین کالاهایی بود که توسط زنان ترکمن با نقش و نگار جذاب و زیبا بافته و برای فروش به بازار عرضه می‌شد. سؤال اصلی این است که زنان ترکمن، چه فعالیت‌های اقتصادی را انجام می‌دادند و از چه جایگاه اقتصادی در میان قبایل ترکمن برخوردار بودند؟ پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای به رشتۀ تحریر درآمده است. یافته‌های پژوهش حاکی از نقش محوری زنان ترکمن دورۀ قاجار در اقتصاد به ویژه فرش‌بافی بوده است.
اهداف پژوهش:

بررسی نقش زنان ترکمن در اقتصاد شمال خراسان در دوره قاجاریه.
بررسی نقش زنان در فرش‌بافی ترکمن.

سؤالات پژوهش:

زنان ترکمن چه نقشی در اقتصاد شمال خراسان در دوره قاجار داشتند؟
زنان ترکمن چه نقشی در صنعت فرش‌بافی داشته‌اند؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Economic status of Turkmen women in North Khorasan during the Qajar period with emphasis on the case study of Turkmen carpets

نویسندگان [English]

  • Umm al-Banin Rahimi 1
  • Amir Akbari 2
  • Omid Sepehri rad 3
1 PhD Student in History, Bojnourd Branch, Islamic Azad University, Bojnourd, Iran
2 Professor of History Department, Bojnourd Branch, Islamic Azad University, Bojnourd, Iran.
3 Assistant Professor of History, Bojnourd Branch, Islamic Azad University, Bojnourd, Iran
چکیده [English]

Objectives The present study pursues two objectives: 1 to study the economic activity of Turkmen women in North Khorasan during the Qajar period and 2 to identify the economic status of Turkmen women in North Khorasan during the Qajar period. The Turkmen tribes of northern Khorasan, in the north and northwest of Bojnourd lived in areas such as Jirgalan, Maneh and Samolghan. Of these tribes (Teke, Yamut, and Goklan), the Goklans converted to monogamy and agriculture long before the rest of the Turkmen, but the rest gradually changed their way of life based on a number of requirements. Among the Turkmen tribes, the main activities of men were limited to war, hunting, recreation, and horse breeding, while activities related to home and livestock, along with activities such as carpet weaving, felt weaving, etc., were the responsibility of women, and men had no participation in They did not have these things. Turkmen carpets were one of the most important goods woven by Turkmen women with attractive and beautiful patterns and were sold for sale. The main question is: 1. What economic activities did Turkmen women carry out, and 2. What was their economic status among the Turkmen tribes?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic status of women
  • Turkmen tribes
  • North Khorasan
  • Qajar period
ابن‌خلدون، عبدالرحمن. (1388). مقدمه، ترجمۀ محمدپروین گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی.
اسمیت، آدام. (1357). ثروت ملل، ترجمۀ سیروس ابراهیم‌زاده، تهران: پیام.
اعظمی‌راد، گنبد دردی. (1382). نگاهی به فرهنگ مادی و معنوی ترکمن‌ها، مشهد: مؤلف.
امین‌لشگر، میرزا قهرمان. (1374). روزنامۀ سفر خراسان به همراهی ناصرالدین‌شاه، تهران: اساطیر.
بارنز، آلکس. (1395). سفرنامۀ آلکس بارنز، ترجمۀ حسن سلطانی‌فر، مشهد: به‌نشر.
بنجامین، ساموئل گرین. (1391). ایران و ایرانیان در عصر ناصرالدین شاه، ترجمۀ محمد‌حسین کردبچه، تهران: اطلاعات.
بوگولیوف. (1356). فرش‌های ترکمنی، ترجمۀ ناز دیبا، تهران: موزه فرش ایران.
بیگدلی، محمدرضا. (1369). ترکمن‌های ایران، تهران: پاسارگاد.
ترکمان، اسکندر‌بیگ (1390)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، تهران: نگاه. 
توحّدی، کلیم‌الله. (1359). حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، مشهد: بی‌نا.
جوادی پور، محمود. (1382). نمدهای ایران؛ پژوهشی در زمینه نمدهای منطقه گرگان و دشت، تهران: فرهنگستان هنر و سازمان میراث فرهنگی.
ذبیحی، مسیح. (1363). گرگان‌نامه، تهران: بابک.
روملو، حسن‌بیگ. (1357). احسن‌التواریخ، تهران: بابک.
سارلی، اراز محمد. (1383). تاریخ ترکمنستان، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل وزارت امور خارجه.
سیدمحمدی، خدیجه. (1402). «نگرشی تطبیقی بر طرح‌های قالی ترکمن و سوزن دوزی زنان بلوچ». اولکامیز.
شاکری، رمضانعلی. (1365). اترکنامه؛ تاریخ جامع قوچان، تهران: امیرکبیر.
شریف کمالی، محمد و عسگری خانقاه، اصغر. (1374). ایرانیان ترکمن، تهران: اساطیر.
شیل، مری. (1362). خاطرات لیدی شیل، ترجمۀ حسین ابوترابیان، تهران: نشر نو.
صلواتی، مرجان. (1390). «تجلی نقوش جانوری در فرش ترکمن». همایش ملی هنر، فرهنگ و تاریخ تولید فرش دستباف ایران و جهان.
غفاری، زهرا. (1390). «بررسی نقوش فرش ترکمن». فرهنگ مردم ایران، شماره 25، 154-143.
فروغی، محمدعلی. (1377). اصول علم ثروت ملل، تهران: فرزان روز.
فریزر، جیمز بیلی. (1364). سفرنامۀ فریزر، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران: توس.
کارلاسرنا. (1363). سفرنامۀ کارلاسرنا؛ مردم و دیدنیهای ایران، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.
کرزن، جورج ناتانیل. (1387). ایران و قضیۀ ایران، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: علمی و فرهنگی.کریمی بابااحمدی و همکاران. (1393). «تحلیل ساختاری و محتوای قالی ترکمن بررسی موردی یک
نمونه قالی «چووال گل»». نقش‌مایه. دوره8، شماره 19، 37-27.
گلی، امین‌الله. (1366). سیری در تاریخ سیاسی اجتماعی ترکمن‌ها، تهران: علم.
محتشم دولتشاهی، طهماسب. (1383). مبانی علم اقتصاد، تهران: خجسته.
معطوفی، اسدالله. (1383). تاریخ، فرهنگ و هنر ترکمان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ملگونوف، گریگوری. (1376). کرانه‌های جنوبی دریای خزر، ترجمۀ امیرهوشنگ امینی، تهران: کتاب‌سرا.
موزر، هنری. (1356). سفرنامۀ ایران و ترکستان( گذری در آسیای مرکزی)، تهران: سحر.
میرزا سراج‌الدین. (1369). سفرنامه‌ی تحف بخارا، تهران: بوعلی.
میرنیا، سیدعلی. (1366). طوایف ترکمان در دشت گرگان و خراسان، مشهد: اطلس.
وامبری، آرمینیوس. (1365). سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه، ترجمۀ فتحعلی خواجه نوریان، تهران: علمی و فرهنگی.
ویشارد، جان. (1363). بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا، بی‌جا: انتشاراتی نوین.
همایون کاتوزیان، محمدعلی. (1374). اقتصادی سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسلۀ پهلوی، ترجمۀ محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
ییت، چارلز ادوارد. (1365). خراسان و سیستان؛ سفرنامه کلنل بیت به ایران و افغانستان، ترجمۀ قدرت‌الله روشنی و مهرداد رهبری، تهران: یزدان.