رموز به‌کار رفته در مجلس نگارگری کشته‌شدن سهراب به دست رستم(نمونه موردی شاهنامه 1028ق موزه والترز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 دانشگاه هنر اصفهان دانشکده پژوهش های عالی هنر و کارآفرینی

3 عضو هیئت علمی گروه هنر، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22034/ias.2020.251775.1376

چکیده

نمادگرایی به‌عنوان یکی از ابزارهای بیان تصویری انتقال مفاهیم، توانسته بسیاری از آثار نگارگری ایرانی را در صورت و معنا به‌هم نزدیک کند. از این رو، بررسی جایگاه نمادها و چگونگی کاربرد آن‌ها در موضوعات مختلف کتب ادبی به‌ویژه شاهنامه فردوسی، نکته‌ای تأمل‌برانگیز است. یافته‌های حاصل از مطالعات کتابخانه‌ای گویای این مطلب است که نگاره مورد نظر متشکل از جلوه‌های بارز و چشم‌نوازی است که با ویژگی‌های نمادین گوناگون، رشته‌های ارتباطی خود را با واقعیت ملموس حفظ کرده، به‌عبارت دیگر، نگارگر ایرانی با بهره‌گرفتن از بستر ارزشمند شعر نمادین شاهنامه و همچنین مفاهیم عمیق حکمت ایرانی و عرفان اسلامی، با ترکیب ویژگی‌های مختلف، عناصر بصری را با عملکردهای متفاوت به منصه ظهور رسانده‌است، و توانسته در فضای نگاره‌ها با چیدمان‌های نمادین، پیوند و ارتباط با معانی و مفاهیم نامحسوس را فراهم سازد. در واقع هدف او نه ‌تنها در پی بازنمایی طبیعت ملموس، بلکه در جهت فرانمایی جلوه‌های نمادین بوده‌. با بررسی انواع نمادها در این نوشتار می‌توان گفت که ابداع و استفاده از عناصر نمادین در این نگاره شامل عناصر بصری طبیعت، اشکال حیوانی، پرنده، رنگ و نقوش هندسی می‌باشد و هنرمند دیدی فراتر از تصویرسازی به اثر خود بخشیده‌است.
اهداف پژوهش:

بررسی مختصات نگارۀ کشته‌شدن سهراب در شاهنامه 1028ق موزۀ والترز.
شناسایی انواع مختلف نمادها در نگارۀ کشته‌شدن سهراب در شاهنامه 1028ق موزه والترز.

سؤالات پژوهش:

مجلس نگارگری کشته‌شدن سهراب در شاهنامه 1028ق موزۀ والترز دارای چه مختصاتی است؟
چه عناصر نمادین در مجلس نگارگری کشته‌شدن سهراب در شاهنامه 1028ق موزۀ والترز وجود دارد؟

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Symbols used in the painting of Sohrab killed by Rostam (case study of Shahnameh 1028 AH Walters Museum)

نویسندگان [English]

  • Shahriar Shadigoo 1
  • Nahid Jafari Dehkordi 2
  • Saba Alebrahim Dehkordi 3
1 Department of Persian Language and Literature, Farhangian University, Tehran, Iran
2 Faculty of Higher Arts and Entrepreneurship Research, Isfahan University of Arts, Isfahan, Iran
3 Faculty member of Art Department, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Symbolism as one of the tools of visual expression of the transfer of concepts, has been able to bring many works of Iranian painting closer in form and meaning.
Findings from library studies show that the painting in question consists of prominent effects that with various symbolic features, maintain their relationship with tangible reality, in other words, the Iranian painter using the valuable context of the symbolic poetry of Shahnameh and , the concepts of Iranian wisdom and Islamic mysticism, by different features, have brought visual elements with different functions, and provide connections and connections with intangible meanings and concepts in the space of images with symbolic arrangements. By examining the types of symbols in this article, it can be said that the invention and use of symbolic elements in this painting include visual elements of nature, animal shapes, birds, colors and geometric patterns.
Research aims:
1- Identifying the codes and codes used in the painting assembly of Sohrab being killed by Rostam in the Shahnameh 1028 AH Walters Museum
2- Identifying different types of symbols in the painting assembly of Sohrab being killed by Rostam in the Shahnameh 1028 AH Walters Museum
research questions:
1- On what basis were the secrets used in the painting assembly of Sohrab killed by Rostam in the Shahnameh 1028 AH in the Walters Museum?
2- What are the symbolic elements in the painting assembly of Sohrab being killed by Rostam in the Shahnameh 1028 AH Walters Museum?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid period
  • Ferdowsi Shahnameh
  • Walters Museum
  • Rostam and Sohrab
  • symbols
قرآن کریم.
آیت‌الهی، حبیب‌الله. (1379). وجوه افتراق و اشتراک در مبانبانی زیبایی‌شناسی، سبک‌ها و ارزش‌ها در هنر ایرانی- اسلامی و در هنر معاصر غرب، سایه طوبی( مجموعه مقالات)، تهران: فرهنگستان هنر.
آیت‌الهی، حبیب‌الله. (1384). مبانی نظری هنرهای تجسمی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
اردلان، نادر و بختیار، لاله. (1390). حس وحدت، سنت عرفانی در معماری اسلامی ترجمه: ونداد جلیلی، تهران: علم معمار.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1377). اسطوره بیان نمادین، تهران: سروش.
افلاطون. (1362). پنج رساله افلاطون .ترجمه محمود صناعی. تهران: علمی و فرهنگی.
اورسل، پ. می. سی و لویس مورین .(1380). ترجمة جلال آل‌احمد ،" اسطوره‌شناسی ایران باستان" نمایه پژوهش شماره 19، صص35-30.
بُد، فرامرز. (1354). "نقوش و علائم مقدس در پدیده های شگرف معماری هخامنشی" ترجمه مهدی غروی، بررسی‌های تاریخی، شماره 47، صص180-149.
بیانی، محسن. (1363). احوال و آثار خوشنویسان. تهران: علمی فرهنگی.
پورجعفر، محمدرضا و اشرف السادات موسوی لر. (1381). "بررسی ویژگیهای حرکت دورانی مارپیچ؛ "اسلیمی" نماد تقدس، وحدت و زیبایی"، علوم انسانی دانشگاه الزهرا، شماره 43، صص 207-184.
پاکباز، روئین. (1381). دایره‌المعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر.
تجویدی، اکبر. (1352). نقاشی ایرانی از کهن‌ترین روزگار تا دوره صفویان، تهران: اداره کل نگارش و وزارت فرهنگ هنر.
جعفری دهکردی، ناهید. (1395). از سمند رزم تا اسبان جان؛ اسب در اندیشه و هنر ایرانی از عصر باستان تا صفویه، تهران: تایماز.
جعفری دهکردی، ناهید و قاضی‌زاده، خشایار. (1397). "سلاح‌هایی از نور و فرّ بررسی موردی ستاره‌های هشت‌ضلعی آئینه‌ای در نگاره‌های شاهنامه صفوی والترز". هنرهای زیبا هنرهای تجسمی، (2)23، صص54-47.
حسنوند، محمدکاظم؛ رهنورد، زهرا و شیروی، الهام. (1385). "مطالعه نمادها و نشانه‎های مشترک تصویری و ادبی در نگارگری سنتی ایران"، هنرهای زیبا هنرهای تجسمی، شماره 27، صص 116-105.
خزایی، محمد. (1387). "موضوعات و مفاهیم نمادین در هنر طراحی ایران"، مطالعات هنر اسلامی، شماره 8، صص40-25.
ریاضی، محمدرضا. (1375). فرهنگ مصور اصطلاحات هنر ایران، تهران: دانشگاه الزهرا.
شمیسا، سیروس. (1387). بیان و معانی، تهران: میترا.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1382). فرهنگ نمادها، جلد 2، ترجمه: سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1382). فرهنگ نمادها، جلد 3، ترجمه: سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1387). فرهنگ نمادها،جلد 5 ترجمه سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
عفیفی، رحیم. (1374). اساطیر و فرهنگ ایران. تهران: توس.
کربن، هانری. (1392). انسان نورانی در تصوف ایرانی، ترجمه: فرامرز جواهری‎نیا، تهران: گلبان آموزگار روز.
کفشچیان مقدم، اصغر؛ یاحقی، مریم. (1390). "بررسی عناصر نمادین در نگارگری ایران"، باغ نظر، شماره 19، صص76-65.
کوپر، جی سی. (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه: ملیحه کرباسیان. تهران. فرشاد.
گیرشمن، رومن. (1344). ایران از آغاز تا اسلام .ترجمه :محمد معین، تهران: فرهنگ معاصر.
لینگر، مارتین. (1377). هنر خط و تذهیب قرآنی. ترجمه: مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: گروس.
مرادخانی، علی، عتیقه‌چی، نسرین. (1397). "تفسیر نشانه‌شناختی رنگ از منظر حکمی در نگارگری ایرانی- اسلامی"، رهپویه هنر، شماره 1، صص 21-5.
معین، محمد. (1383). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
میراندابوروس، میتفورد. (1394). دایره‌المعارف مصور نمادها و نشانه‌ها، ترجمه: معصومه انصاری و حبیب بشیرپور، تهران: سایان.
نصر، سید حسین. (1394). هنر و معنویت اسلامی، ترجمه: رحیم قاسمیان. تهران: حکمت.
هال، جیمز. (1383). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.
واحددوست، مهوش. (1379). نهادینه‎های اساطیری، تهران: سروش.
الیاده، میرچاده. (1382). اسطوره رویا راز، ترجمه رویا منجم، تهران: علم.
یونگ، کارل گوستاو. (1395). انسان و سمبول‌هایش، ترجمه محمد سلطانیه، تهران: جامی.
J.E. Cirlot, A Dictionary of symbols. (1971). Translated from the Spanish by British Library Publication.
http://www.thedigitalwalters.org/Data/WaltersManuscripts/html/W602