تبیین مبانی و ماهیت قرارداد اختیار معامله در خلال تناقضات و تعارضات حقوقی، فقهی و قانونی (با تاکید بر معاملات آثار صنایع دستی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق خصوصی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

2 استادیار و عضو هیئت علمی گروه حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، اراک، ایران

3 گروه حقوق خصوصی، دانشگاه قم، قم، ایران

10.22034/ias.2021.290470.1633

چکیده

قرارداد اختیار معامله با توسعه بازارهای مالی به­ویژه بازار بورس و اوراق بهادار در ایران وارد مباحث حقوقی، فقهی و قانونی ایران شد. از این­رو با توجه به متفاوت بودن این نوع قرارداد با قراردادهای معمول و رایج در نظام حقوقی و فقهی مبانی، ماهیت و صحت آنها مورد تردید قرار گرفت و مخالفان و موافقان بسیار زیادی در بین حقوقدانان، فقها و قانونگذاران پیدا کرد. از زمان ورود این نوع قرارداد به ایران تاکنون ماهیت آن مورد ایراد است که مهم­ترین عامل آن نیز نگرش‌های مختلف حقوقی، فقهی و قانونی به آن بوده است. به همین منظور در این پژوهش با رویکردی متفاوت از پژوهش‌های پیشین که صرفاً از یک منظر و حداکثر دو منظر به بررسی این نوع قرارداد پرداخته‌اند، تلاش شده است با رویکردی تطبیقی علاوه بر بررسی ماهیت این قراردادها از سه منظر حقوقی، فقهی و قانونی، با نگرشی مستقل از این سه رویکرد این نوع قراردادها را مورد بررسی قرار دهد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­های منابع کتابخانه­ای انجام شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعارضات، تناقضات و اختلافات بر سر ماهیت این نوع قراردادها حاصل بی‌توجهی به ماهیت مستقل این نوع قراردادها بوده و هیچ کدام از این رویکردهای سه‌گانه ماهیت مستقلی برای این قراردادها قائل نبوده‌اند و تلاش کرده‌اند که این نوع قرارداد را در قالب دیگر عقود و تحت ضوابط و شرایط دیگر عقود مورد ارزیابی قرار دهند و یکی از مهم­ترین عوامل بروز اختلافات، تعارضات و تناقضات در این حوزه را می­توان همین موضوع عنوان کرد. این نوع قراردادها را می­توان به معاملات صنایع­دستی نیز بسط داد.
اهداف پژوهش:

بررسی ماهیت قرارداد اختیار معامله از سه منظر حقوقی، فقهی و قانونی با رویکردی تطبیقی.
بررسی علل تعارضات، تناقضات و اختلافات بر سر ماهیت این نوع قراردادها در حقوق، فقه و قانون.

سؤالات پژوهش:

مفهوم و ماهیت حقوقی، فقهی و قانونی قرارداد اختیار معامله چیست؟
انواع قرارداد اختیار معامله چیست و کاربرد آنها چه می­باشد؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Basics and Principals of Transaction Option in the Law, Jurisprudential and Legal Contradictions and Conflicts (With Emphasis on Handicraft Deals)

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Ali Bakhshi 1
  • Vahid Ghasemi Ahd 2
  • Ebrahim Abdipour fard 3
1 Department of Private Law, Arak Branch, Islamic Azad University, Arak, Iran
2 Assistant Professor and Faculty Member of the Department of Private Law, Islamic Azad University, Arak Branch, Arak, Iran
3 Department of Private Law, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

The transaction option with the development of financial markets, especially the stock market and securities in Iran, entered the legal, jurisprudential and legal issues of Iran. Therefore, due to the alteration between this type of contract and the usual contracts in the legal and jurisprudential system, their nature and validity were questioned and many opponents and supporters among jurists and legislators were found. Since the arrival of this type of contract in Iran, its principle has been challenged, the most important factor of which has been different are the legal, jurisprudential and legal attitudes towards it. Therefore, in this study, with a different approach from previous studies examining this type of contract from only one perspective or at least two perspectives, an attempt has been made with a comparative approach to examine the nature of these contracts from three legal, jurisprudential and legal perspectives. An independent approach to these three approaches scrutinizes these types of agreements. Studies show that conflicts, contradictions and disputes over the nature of this type of contract are the result of ignoring the independent nature of this type of contract and none of these three approaches have given an independent principle to these contracts and to form this type of agreement in other contracts under other terms and conditions, and this is one of the most important causes of contradictions, conflicts and disputes in this area. However, these types of contracts have an independent and unique nature.
Research objectives

Examining the nature of the transaction option from three perspectives: law, jurisprudential and legal with a comparative approach
Investigating the causes of conflicts, contradictions and disputes over the nature of such contracts in law, jurisprudence and legal issues.

Research questions

What is the legal and jurisprudential meaning and nature of the transaction option?
What are the types of option contracts and what are their applications?

کلیدواژه‌ها [English]

  • option contract
  • jurisprudence
  • law
  • financial derivative instrument
ابهری، حمید؛ عبدالصمدی، راضیه. (1390).  «قرارداد اختیار معامله»، نشریه دیدگاه­های حقوق قضایی، شماره 55، 0-11.
امینی، علیرضا و دیگران. (1390). «قرارداد اختیار معامله در فقه»، پژوهشنامه فقه و حقوق اسلامی، شماره 7.
تعمیدی، هادی و دیگران. (۱۳۹۴) «تحلیل و بررسی قرارداد اختیار معامله و قیمت­گذاری اوراق اختیار معامله در محصولات کشاورزی»، اقتصاد و توسعه کشاورزی، شماره 1.
حسین­زاده، جواد؛ شیروی، عبدالحسین. (1386). «وضعیت فقهی و حقوقی قرارداد اختیار معامله»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره 27.
حسین‌زاده، جواد. (1387). «تبیین قرارداد اختیار معامله»، مجله حقوق اسلامی، شماره19، 119-99.
حسین­زاده، جواد؛  موسی­زاده،  فرنوش. (۱۳۹۲). «مقایسه قرارداد اختیار معامله با قمار در حقوق ایران و انگلیس»، پژوهش­های حقوق تطبیقی، شماره ۴.
جعفری سرشت، داوود. (1386). گزارش شناخت صندوق مشترک سرمایه­گذاری، تهران: مدیریت پژوهش توسعه و مطالعات اسلامی.
راعی، رضا و دیگران. (1390). «تبیین ابعاد فقهی، حقوقی و نظارتی قرارداد اختیار معامله در بازار مالی ایران»، فصلنامه تحقیقات مالی، دوره 13، شماره 32.
درخشان، مسعود. (1383). «مشتقات و مدیریت ریسک در بازارهای نفت»، تهران: مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی.
شعبانی، احمد؛ بهاروندی، احمد. (1389). «قراردادهای آتیها و اختیار معامله ارزی از دیدگاه فقهی و اقتصادی»، دو فصلنامه علمی- تخصصی مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره 1.
عباس­پور، رضا؛ رجایی­پور، مصطفی. (1391). «بررسی فقهی قرارداد اختیار معامله»، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، شماره 28.
عبدالرحمانیان، محمدحسین و دیگران. (1397).  «قرارداد اختیار معامله از منظر فقه اسلامی»، فصلنامه علمی ترویجی اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره 23.
عصمت­پاشا، عبیدالله. (1382). «فلسفه و سیر تکاملی ابزارهای مالی مشتقه و دیدگاه‌های فقهی»، ترجمه علی صالح‌آبادی، فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی، شماره9، 140-129.
کاتوزیان، ناصر. (1378). حقوق مدنی: دورة عقود معین (1)، (معاملات معوض، عقود تملیکی)، چاپ هفتم، تهران: شرکت سهامی انتشار و با همکاری بهمن برنا.
کشتکاری، معصومه؛ علومی یزدی، حمیدرضا. (1392). «ساختار و چالش­های حقوقی قرارداد اختیار معامله»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره 8.
محمدی، مهران و دیگران. (۱۳۹۵). «چارچوب طراحی قرارداد آتی و اختیار معامله سبد سهام با کارکردهای قرارداد آتی و اختیار معامله شاخص»، تحقیقات مالی - اسلامی، شماره ۲ (پیاپی 10)
محبی، محسن؛ قلی‌زاده پاشا، عیسی. (1392). «قرارداد اختیار معامله سهام در نظام حقوقی ایران»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره63، 141-101.
معصومی‌نیا، غلامعلی؛ سعیدی‌نیا، اکبر. (1389). «بررسی فقهی قرارداد اختیار معامله»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره40، 145-178.
معصومی‌نیا، غلامعلی. (1387). ابزارهای مشتقه (بررسی فقهی و اقتصادی)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موسی‌زاده، فرنوش. (1392). «مطالعه تطبیقی ماهیت قرارداد اختیار معامله با قمار»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه علم و فرهنگ.
هال، جان. (1384). مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، جان هال؛ مترجمان سجاد سیاح، علی صالح‌آبادی، تهران: گروه رایانه تدبیرپرداز.
Arditti, F. D. (1996). Derivatives: a comprehensive resource for options, futures, interest rate swaps, and mortgage securities. Island Press.
Brown, M. (1996). Managing and Disclosing Risks of Investing in Derivatives. Springer.
Butler. Brian and Isaacs, A.  (1996). A Dictionry of Finance. Oxford University Press.
Clam Dictionary of Finance and Accounting, Bloomsbury, London, 2008.
Cuthbertson, K., & Nitzsche, D. (2001). Financial engineering: derivatives and risk management. Wiley.
Dautrich, K., & Yalof, D. (2011). American Government: Historical, Popular, and Global Perspectives, Brief Version. Nelson Education.
Chance, D. M. (1991). An introduction to options and futures. Chicago: Dryden Press.
Dubofsky, D. A. (1992). Options and financial futures: valuation and uses. McGraw-Hill.
Hudson, A. (2017). The law on financial derivatives (No. 6). Sweet and Maxwell Ltd.
Webber, A. (1994). Dictionary of Futures & Options: 1500 International Terms Defined and Explained. Probus Publishing Company.