جایگاه علم مهندسی سیالات در بلندترین گنبد آجری جهان(گنبد سلطانیه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه باستان‌شناسی، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد، گروه تاریخ و باستان شناسی، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار پژوهشی مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی سمت

4 گروه باستان شناسی ، واحد ابهر ، دانشگاه آزاد اسلامی ، ابهر، ایران در حال حاضر مامور در علوم و تحقیقات

10.22034/ias.2021.271897.1536

چکیده

شاخص‌ترین اثر تمدنی ایران در عصر اسلامی با عنوان بلندترین گنبد آجری جهان 700 سال است که در بین دشت وسیع بادخیزی با اقلیم سخت با عظمت و پایدار خودنمایی می‌کند. راز پایداری این بنا در میان جریانات هوایی حاصل از جغرافیای منطقه، بدون تردید ناشی از به‌کارگیری سازه‌ای کاملاً مهندسی شده بر پایه علم آیرودینامیک در معماری آن است. این علم امروزه جهت استقامت و پایداری بناها در سازه‌های عمرانی به کار گرفته می‌شود. پژوهش حاضر با اتکا بر آسیب‌ها و فرسایش‌های ناشی از جریانات هوایی و شرایط اقلیمی بر روی بنای سلطانیه به طرح این موضوع پرداخته است. روش تحقیق به­کار رفته در این پژوهش، تحلیلی-توصیفی همراه با مطالعات آزمایشگاهی و کتابخانه­ای می­باشد. روش و ابزار مورد استفاده، بررسی اسناد و مدارک مکتوب، مطالعات میدانی و آزمایشگاهی است. نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که انتخاب ایوان‌های تو در تو در طبقۀ فوقانی بنا در طرحی 8 هشت ضلعی در راستای باد غالب منطقه و حضور پنجره در هر ضلع از این ایوان کاملاً براساس شناخت اقلیم منطقه، مقاومت هوا و تأثیرات ناشی از آن طراحی گردیده و معماران بنای سلطانیه با آگاهی به قوانین و اصول آیرودینامیک این سازه عظیم را تا به امروز برقرار داشته‌ است.
اهداف پژوهش:

بررسی جایگاه علم مهندسی سیالات در بقای بلندترین گنبد آجری جهان(گنبد سلطانیه).
آشنایی با هیئت ظاهری بنای گنبد سلطانیه و ملاحظات تأثیر جریانات جوی بر آن.

سؤالات پژوهش:

جایگاه علم مهندسی سیالات در بلندترین گنبد آجری جهان (گنبد سلطانیه) چگونه است؟
مختصات شکل ظاهری بنای گنبد سلطانیه و ملاحظات تأثیر جریانات جوی بر آن چگونه است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The place of fluid engineering in the tallest brick dome in the world (Soltanieh dome)

نویسندگان [English]

  • Fahime Mirhoseini 1
  • Reza Shabanisamghabadi 2
  • Mohamadreza Saeedi 3
  • Haeideh Khamseh 4
1 PhD Student, Department of Archeology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor of History and Archaeology, Islamic Azad University, Science and Research Branch
3 Research Associate Professor, Center for Research and Development of Humanities(SAMT)
4 PhD Student, Department of Archeology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The most significant work of Iranian civilization in the Islamic era, as the tallest brick dome in the world, is 700 years old, which shows its greatness and stability in the vast plain of windy weather with harsh climate. The secret of the stability of this building among the air currents resulting from the geography of the region is undoubtedly the use of fully engineered structures based on aerodynamics in its architecture, which is used today for the endurance and stability of buildings in civil structures. The present study has based on the damages and erosions caused by air currents and climatic conditions on the Soltanieh building. The research method used in this article is descriptive-analytical with laboratory and library studies. The method and tools used are review of written documents, field and laboratory studies. The results indicate that the selection of nested porches on the upper floor of the building in an octagonal design in the direction of the prevailing wind in the area and the presence of a window on each side of the porch is designed based on climate, air resistance and its effects.
Research objectives
• The position of fluid engineering in the tallest brick dome in the world (Soltanieh dome)
• Familiarity with.
Research questions
• What is the position of fluid engineering in the tallest brick dome in the world (Soltanieh dome)?
• What is the familiarity with the appearance of the building and the considerations of the effect of atmospheric currents on it?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soltanieh
  • Aerodynamics
  • Reynolds
  • Bernoulli
  • Erosion
القاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن علی بن محمدبن ابی طاهر. (1348). تاریخ الوجایتو. به اهتمام مهین همبلی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.  
پیرنیا، محمد کریم. (1378). مصالح ساختمانی (آژند، اندود، آمود) در بناهای کهن ایران. به کوشش زهره بزرگمهری. تهران: نشر سازمان میراث فرهنگی  کشور(پژوهشگاه).
ثبوتی، هوشنگ. (1380). معماری گنبد سلطانیه در گذرگاه هنر. تهران: نشر پازینه.
ثقفی، محمود (1372). انرژی باد و کاربرد آن در کشاورزی. تهران: نشر دانشگاه تهران.
جوادی، آسیه (1363). معماری گنبد سلطانیه «معماری ایران». تهران: انتشارات مجد.
زمانیان، محمدتقی. (1382). باد در سواحل ایران «مطالعه موردی بندرعباس». تهران: پروژه مطالعاتی وزارت راه و ترابری، سازمان هواشناسی کشور.
فروتنی، سام. (1379). مصالح و ساختمان. تهران: روزنه.
مخلصی، محمد علی. (1364).  جغرافیای تاریخی سلطانیه. تهران: نشرمولف.
منجمی، محمد. (بی تا). هواشناسی. ج 1. تهران: دانشگاه تهران.
نصیری، محمد. (1375). بررسی جریان باد درسایت برج مخابراتی تهران(میلاد). تهران: مرکزتحقیقات آیرودینامیک دانشگاه علم و صنعت ایران.
نصیری، محمد. (1375). بررسی جریان باد در ساختمان جانبی و مدل‌های برج میلاد. تهران: مرکز تحقیقات آیرودینامیک دانشگاه علم و صنعت ایران.
ویلبر، دونالد نیوتن. (1346). معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان. ترجمه عبدالله فریار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
 Evens, H.L. (1988)." Laminar Boundary Layer Theory" Addison Wesley pub.
Goldstein, R.G. (1983). "Fluid Mechanics Measurements" Hemisphere pub, Nework.
Shames,L.H. (1985). " Mechanics of Fluids" MC Graw-Hill Book Co.
Simiu, E. (1978). "Wind Effects On Structures" John Wiley & Sons.
White, F.M. (1986). "Fluid Mechanics" ed., MC Graw-Hill, Nework.
Yuan, S.W. (1967). "Fundamentals of Fluid Mechanics", Prentice Hall.