شیوه های انتقال مفاهیم تعلیمی مولانا در نی نامه با تکیه بر عناصر انسجام بخشی متن و تصویر نسخه خطی مصور محفوظ در موزه هنر والترز بالتیمور امریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.22034/ias.2021.315109.1800

چکیده

مثنوی مولانا از متون گران‌سنگ کلاسیک زبان دری است. کسب معرفت در دیدگاه مولانا از اهم امور است و پیوسته مخاطب خویش را تا نیل به سرمنزل سعادت همراهی می‌کند. مفاهیم این اثر چندبُعدی از زوایای مختلف قابل کندوکاو است. تصویرسازی در فضای شعری از مختصات سبک مولانا است؛ چگونگی تأثیر این سبک بر انتقال مفاهیم تعلیمی مسئله‌ای است که پژوهش حاضر دنبال می‌کند. یکی از معدود آثار مصور مثنوی در موزۀ والتزر بالتیمور نگهداری می‌شود که نمونه منحصربه‌فردی در سنجش تصویرسازی در اثر مولانا است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای به رشتۀ تحریر درآمده است. ابزار اصلی در استخراج شگردهای مولانا در این پژوهش نظریه انسجام‌بخشی «مایکل هالیدی» و «رقیه حسن» است. متن نی‌نامه در دو سطح فرم و محتوا بررسی می‌شود و همه عناصر درهم ‌تنیده معنایی کشف می‌گردد. عناصر ارجاع، حذف، ادات ربط و همچنین در حیطه بازآیی تکرار، تضاد معنایی و شمول معنایی بیشترین ابزارهای کارآمد در انتقال مفاهیم در نی‌نامه هستند و زیبایی سخن و کلام مولانا را به وضوح نشان می‌دهند. نتیجه اینکه برای درک بخشی از رموز موفقیت مولانا در انتقال معانی و مفاهیم بایستی از ابزارهای معناشناسی جدید نیز در مطالعه مثنوی به‌کار گیریم تا زوایای جدیدی از این شاهکار ادبی و عرفانی را بیابیم.
اهداف پژوهش:

بررسی ارتباط متن و تصویر در مثنوی مولوی و نقش آن در انتقال مفاهیم تعلیمی.
بررسی تکنیک‌های بلاغی مثنوی از لابه‌لای ابیات تعلیمی آن با کاربست تئوری هالیدی.

سؤالات پژوهش:

ارتباط متن تصویر در مثنوی مولوی چه ارتباطی در انتقال مفاهیم تعلیمی دارد؟
تکنیک‌های بلاغی چه میزان از انتقال معانی بُعد تعلیمی را در مثنوی مولانا پوشش می‌دهد؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

"Methods of Transmitting Rumi's Teaching Concepts in Neynameh Based on the Cohesive Elements of Text and Image Illustrated Manuscript Preserved at the Walters Baltimore Museum of Art, USA"

نویسندگان [English]

  • Fariba OlumiYazdi 1
  • Ahmad Khatami 2
  • Mohammad Gholam Rezaei 3
1 PhD Student in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
3 Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Molana's Masnavi is one of the classic precious texts of Dari language. The concepts of this work are multi-dimensional and can be researched from different angles. Hence it's antiqued, but not old and repetitive after centuries. What tools can be used to find the secret of this dynamism? Can traditional eloquence reflect the artistic dimensions of Masnavi to convey the concepts and contents? In this article, Masnavi's Ney Nameh is analyzed from the perspective of the text coherence principle and relying on the cohesive tools by Michael Halliday and Roghayeh Hassan, regardless of literary industries. In this article, and using the above tools, it is expressed how Molana intertwines and ties all the elements together in two levels of form and content. The elements of reference, omission, conjunctions, and also, in the area of returning, the repetition, semantic contradiction and semantic inclusion are the most effective tools in conveying concepts in Ney Nameh and they show Molana's beauty of speech clearly. This article represents that in order to understand Molana's secrets of achievement in conveying the meanings and concepts, we should use new semantic tools in the study of Masnavi to find new angles of the literary and mystical masterpiece.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Neynameh
  • text coherence
  • semantic contradiction
  • semantic inclusion
  • Rumi
قرآن کریم
آقا­گل­زاده، فردوس. (1385). تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
ایشانی، طاهره. (1393). «تحلیل مقایسه‌ای عوامل انسجام در دو غزل حافظ و سعدی و تأثیر  آن بر انسجام متن». فصلنامه علمی-پژوهشی زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا. شماره 10، 1.
بلخی، محمد جلال‌الدین. (بی‌تا). مثنوی، چاپ عکسی نسخه، به اهتمام دکتر نصرالله پورجوادی، تهران: نشر دانشگاهی.
بهار، محمدتقی. (1381). سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، تهران: زوار.
خامه­گر، محمد. (1397). «کارایی نظریۀ هالیدی در ترسیم انسجام متنی سوره­های قرآن»، فصلنامه­ علمی و پژوهشی علوم قرآنی، شماره 1، 29-4.
زمانی، کریم. (1382). شرح جامع مثنوی (دفتر اول)، چاپ دوازدهم، تهران: اطلاعات.
سجادی، سید جعفر. (1375). فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ سوم، تهران: کتابخانه طهوری.
سروری، مصلح‌الدین مصطفی. (بی‌تا). شرح مثنوی، ج اول، به نشان 2246 کتابخانه سلیمانیه استانبول.
شفایی، احمد. (1363). مبانی علمی دستور زبان فارسی، تهران: نشر اساطیر.
علامه مجلسی. (1386). بحارالأنوار، ج ‏۷۹، تهران: اسلامیه.
فالر راجر و دیگران. (1381). زبان‌شناسی و نقد ادبی. ترجمه: حسین پاینده و مریم خوزان. تهران: نشر نی.
گرین، کیت؛ لبیهان، جیل. (1383). «زبان، زبان­شناسی و ادبیات». ترجمة لیلی بهرانی محمد. مجموعه مقالات درس‌نامه نظریه و نقدادبی، تهران: روزگار.
گوهرین، سید صادق. (1362). فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، چاپ دوم، تهران: زوار.
لطفی‌پور ساعدی، کاظم. (1374). درآمدی به اصول و روش ترجمه. تهران: نشر مرکز.
لطفی‌پور ساعدی، کاظم. (1371). «درآمدی به سخن کاوی»، مجله زبان‌شناسی مرکز نشر دانشگاهی، شماره 1: 39-9.
ناصری، فرشته. (1397). «بررسی تغییر دلالت‌های زمان در ترجمه صافی نجفی از رباعیات خیام با تکیه بر عناصر انسجام‌بخشی متن». دو فصلنامه پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی. شماره 20، 10-1.
نوری کوتنائی، نظام‌الدین. (1370). آیات مثنوی معنوی، تهران: نشر بارقه.
هجویری، ابوالحسن علی‌بن‌عثمان. (1373). کشف‌المحجوب، تصحیح: ژوکوفسکی، چاپ سوم، تهران: کتابخانه طهوری.
هلیدی، مایکل و رقیه، حسن. (1393). زبان، بافت متن ابعاد زبان از منظر نشانه­شناسی اجتماعی. تهران: انتشارات سیاهرود.
Halliday,M & Hasan R. (1976). Cohesion in English. London: Longman.