وحدت وجود در منظومه های امیر خسرو دهلوی در تبیین اصل وحدت و کثرت معماری مسجد شیخ لطف الله اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 گروه ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

10.22034/ias.2022.321094.1831

چکیده

امیرخسرو دهلوی بی­تردید بزرگ­ترین شاعر پارسی­گوی هند و یکی از شاعران شیرین­سخن و نیرومند فارسی است که آثار وی به‌واسطۀ معانی آشنا که ارباب عشق و محبت بر حسب ذوق و وجدان خود آن را درمی­یابند مقبول همه کس افتاده است. وحدت وجود به عنوان یکی از اصول جهان‌بینی عرفانی، موضوعی است که امیرخسرو دهلوی در اشعارش به آن پرداخته و با استمداد از زبان تمثیل مسئله وحدت وجود را بیان کرده و رویکردی همه جانبه به آن دارد. عارفان آنچه دیده و تجربه کرده­اند را تعبیر می­کنند. با درنظر گرفتن چگونگی شناخت خداوند که تنزیه به‌همراه تشبیه است و نیز مراتب توحید نظری و عملی و رسیدن به مرتبه‌ای از شناخت که همه چیز از خدا و به‌سوی اوست. باتوجه‌به رابطه خدا و عالم که نه براساس علیت، بلکه مبتنی‌بر تجلی است، عارفان مسلمان به مسئله وحدت وجود وقوف یافته و آن را با تعابیر مختلفی بیان می‌کنند. این پژوهش درصدد بررسی این موضوع در آثار این شاعر بوده تا ضمن کشف عناصر وحدت وجود به‌کار رفته در آثار این شاعر به ارزیابی آن‌ها بپردازد. از سوی دیگر مسئله محدت وجود به‌عنوان یکی از انگاره‌های مربوط به فرهنگ مذهبی در معماری مساجد نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. در این پژوهش به وحدت و کثرت در معماری مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان نیز پرداخته شده است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی و تحلیل انجام شده است حاکی از این است که اصل وحدت وجود در ادبیات امیرخسرو دهلوی و معماری مسجد شیخ لطف‌الله نقش محوری دارد.
اهداف پژوهش:

بررسی وحدت وجود در منظومه­های امیرخسرو دهلوی.
بررسی اصل وحدت و کثرت معماری در مسجد شیخ لطف­الله اصفهان.

سؤالات پژوهش:

جایگاه وحدت وجود در منظومه­های امیرخسرو دهلوی چگونه است؟
جایگاه اصل وحدت و کثرت معماری در مسجد شیخ لطف­الله چگونه است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The unity of the existence of the system, this is Amir Khusraw Dehlavi, the role of explaining the origin of the unity and the multiplication of the architecture of the mosque of Sheikh Lotfollah Isfahan

نویسندگان [English]

  • Parisa Qollamzadeh nikjoo 1
  • Ayoob Kooshan 2
  • Rostam Amani 2
1 PhD Student, Department of Persian Literature, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2 Department of Persian Literature, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Amir Khosrow Dehlavi is undoubtedly the greatest Persian poet of India and one of the sweetest and most powerful Persian poets whose works are understood by the familiar meanings that the lord of love and affection according to his taste and conscience understands. Yaband has been accepted by everyone. The unity of existence as one of the principles of mystical worldview is a subject that Amir Khosrow Dehlavi has addressed in his poems and with the help of allegory language he has expressed the issue of unity of existence and has a comprehensive approach to it. Mystics interpret what they have seen and experienced. Persian poetry has a great capacity to interpret these mystical experiences. Amir Khosrow, having a scientific background on religious sciences and knowledge, and having a delicate poetic taste, has easily..
But the unity of existence is the same as monotheism. Considering how to know God, which is purification with simile, as well as the levels of theoretical and practical monotheism, and reaching a level of knowledge that everything is from God and to Him, and considering the relationship between God and the universe, which is not based on causality, but It is based on manifestation, Muslim mystics are aware of the issue of unity of existence and express it with different interpretations. This research seeks to study this issue in the works of this poet in order to discover the elements of unity of existence used in the works of this poet to evaluate them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amir Khosrow Dehlavi
  • Unity of Existence
  • Love
  • Annihilation

مراجع

ابن‌عربی، شیخ محی‌الدین، (بی‌تا). فتوحات مکیه، بیروت.
احمدی گیوی، حسن و انوری. (1384). حسن، دستور زبان فارسی1، تهران: انتشارات فاطمی.
اصغری بایقوت، یوسف و ذوالفقاری، محسن. (1388). ت«حلیل عناصر داستانی مثنوی جمشید و خورشید»، مجله اندیشه‌های ادبی.
امیرخسرو، خسرو بن‌محمود. (۱۳۸۱). دیوان کامل با مقدمه مرحوم سعید نفیسی، تهران: علمی.
امیرخسرو، خسرو بن‌محمود. (1362). خمسه، تهران: نشر شقایق.
پارساپور، زهرا. (1383). مقایسه زبان حماسی و غنایی با تکیه بر خسرو و شیرین و اسکندرنامه نظامی، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
پورجوادی، نصرالله. (۱۳۷۲). «داستان عشق»، فصلنامه هستی، شماره مسلسل 1، تهران.
حق‌بین، فریده. (1382 و 1383). «بررسی ساخت‌های نامتعدی در زبان فارسی، نشریه علوم انسانی دانشگاه الزهرا، شماره 48 و 49، 22-12.
حاج‌وزیری، علیرضا؛ گودرزپروری، پرناز؛ بنی‌اردلان، اسماعیل. (1400). «تحلیل مقایسه‌ای پیکره‌ مسجد شیخ لطف‌اللّه در اصفهان با مسجد سلطان احمد در استانبول (برمبنای رویکرد کالبد محور)». فصلنامه علمی هنر اسلامی، پذیرفته شده انتشار آنلاین.
ذاکری کیش، امید. (1395). «نقد و بررسی نظریه ادبیات غنایی در ایران (با تکیه بر ادبیات پیش از اسلام»، جستارهای ادبی مجله علمی پژوهشی، شماره 194، 55-34.
دهخدا، علی‌اکبر. (۱۳۷۷). لغت‌نامه دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین، تهران: سازمان لغت‌نامه.
دهقانی، محمد. (1378). وسوسۀ عاشقی (بررسی تحول مفهوم عشق در فرهنگ و ادبیات ایران). تهران: جوانه رشد.
دهلوی، امیرخسرو. (1381). دیوان کامل امیر خسرو. با مقدمه مرحوم سعید نفیسی. تهران: علمی.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1366). دنباله جستجو در تصوف ایران. چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
ژوزف، ادوارد. (۱۳۷۱). هفت‌بند نای، تهران: اساتید.
سجادی، سید ضیاءالدین. (1388). مقدمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف، تهران: سازمان سمت.
سجادی، سیدجعفر. (۱۳6۳). فرهنگ لغات و اصطلاحات عرفانی، تهران: طهوری.
شمسیا، سیروس. (1370). سیر غزل در شعر فارسی. چ چهارم، تهران: فردوس.
صفا، ذبیح‌الله. (1370). تاریخ ادبیات در ایران (جلد سوم، بخش دوم)، تهران: نشر چاپخانه تابش.
علوی‌مقدم، محمد و همکاران. (1392). معانی و بیان، چاپ دوم. تهران: سمت.
عبادیان، محمود. (1386). درآمدی به سبک و سبک‌شناسی در ادبیات، تهران: جهاد دانشگاهی.
غزالی، احمد. (۱۳6۸). سوانح، به تصحیح هملوت ریتر زیر نظر نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فیض کاشانی، ملامحسن. (۱۳2۵). رساله مشواق، تصحیح حسن بهمنیار، تهران: بی‌نا.
گلزار، شبنم. (1394). «مسجدد شیخ لطف‌الله، یادگاری کم نظری از دوران صفوی». رشد آموزش هنر، شماره41، 51-53.
مطهری، مرتضی، (۱۳۷4)، آشنایی با علوم اسلامی، ج دوم، چاپ 15، تهران: صدرا.
مؤتمن، زین‌العابدین. (۱۳۷۱). تحول شعر فارسی، چ چهارم، تهران: طهوری.
محمدپور، محمدامین؛ بابا صفری، علی‌اصغر و خانی، نرگس. (1396). «مقایسه تحلیلی مناجات‌های خمسه نظامی و امیرخسرو دهلوی»، مقاله، دوره 7، شماره 23، 20-9.
ناظری، افسانه؛ حسینی، مهدی؛ رزم‌خواه، حسن. (1397). «تحلیل مضمون عاشقانه چند نگاره از رضا عباسی با تأکید بر اثر «بانوی خیال‌پرداز» بر مبنای آرای صدرالمتألهین»، فصلنامه علمی هنر اسلامی، دوره 14، شماره 29، 44-31.
همدانی، عین‌القضات. (۱۳4۱). تمهیدات، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار