تاثیر مؤلفه های سلوک عرفانی بر نظام مندی و ایجاد آرامش روانی در خانواده و انعکاس آن بر نگاره‌های اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ادیان و عرفان، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاداسلامی، خرم آباد، ایران

2 گروه فلسفه و حکمت اسلامی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاداسلامی، خرم آباد، ایران

10.22034/ias.2021.283686.1597

چکیده

خانواده اساس اجتماع، اولین سلول سازندۀ زندگی جمعی انسان، خشت بنای جامعه و کانون اصلی حفظ و ارتقای سنت‌ها، هنجارها و ارزش‌های اجتماعی است. بی‌شک شالودۀ استوار پیوندهای اجتماعی و روابط خویشاوندی در بروز و ظهور عواطف انسانی کانون خانواده است. عارفان متقدم و متأخر به اهمیت و نقش سازندۀ خانواده واقف بوده‌اند. آنان احکام، آداب و اخلاق خانوادگی را در حد لازم و کافی از منابع دینی، اخلاقی و عرفانی فراگرفته و مهارت‌های لازم را کسب کرده‌اند. عرفان در هنرهای اسلامی چون نگارگری نیز دارای جایگاه ویژه‌ای است. بنابراین مسئله مهم در این پژوهش نقش عرفان در نظام‌مندی خانواده و نگارگری اسلامی است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای به رشتۀ تحریر درآمده است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که اهل سلوک ضمن مراعات حرمت اهل خانه اعم از همسر یا کودکان خود در توجه و تأمین بهداشت روانی و شادمانی آنان نیز اهتمام خاص ورزیده‌اند. عارفان در برقراری رابطۀ صمیمانه با همگان به‌ویژه با خردسالان کوشا بوده و در انجام بازی و هم‌کلامی با کودکان همچون خودشان ایفای نقش می‌کردند. در نگارگری اسلامی نیز سلوک عرفانی در قالب راز و نیاز و سماع و معراج قابل مشاهده است.
 
اهداف پژوهش:

بررسی تأثیر مؤلفه‌های سلوک عرفانی بر نظام‌مندی در خانواده.
بررسی تأثیر مؤلفه‌های سلوک عرفانی بر نگاره‌های اسلامی.

سؤالات پژوهش:

تأثیر مؤلفه‌های سلوک عرفانی بر نظام‌مندی در خانواده چیست؟
تأثیر مؤلفه‌های سلوک عرفانی بر نگاره‌های اسلامی چگونه است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effect of components of mystical behavior on systematization and creating peace of mind in the family and its reflection on Islamic paintings

نویسندگان [English]

  • Masoomeh Momenizadeh 1
  • Ali Fathallahi 1
  • Hosein Falsafi 2
1 Department of Religions and Mysticism, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran
2 Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, , Iran
چکیده [English]

The family is the basis of society, the first building block of human collective life, the building block of society and the main center for the preservation and promotion of traditions, norms and social values. Undoubtedly, the solid foundation of social ties and kinship relations in the emergence of human emotions is the center of the family. Early and later mystics were aware of the importance and constructive role of the family. They have learned the necessary rules, customs and ethics of the family from religious, moral and mystical sources and have acquired the necessary skills. This study aims to express the role of practical mysticism components in the systematization of the family center and by descriptive method and library study shows that the people of conduct while respecting the sanctity of the family, including their spouse or children in paying attention and providing their mental health and happiness. They have also taken special care. Mystics have been diligent in establishing a sincere relationship with everyone, especially with young children, and have played a role in playing and talking to children like themselves.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family
  • systematization
  • components of behavior
  • practical mysticism and mystics
قرآن کریم
العبادی، قطب‌الدین. (1347). التصفیه فی الاحوال الصوفیه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
القشیری، زین‌الاسلام استاد ابوالقاسم عبدالکریم بن‌هوازن. (1391). ترجمه رساله قشیریه، ترجمه: ابوعلی حسن بن احمد عثمانی، تهران: علمی و فرهنگی.
انصاری، خواجه عبدالله. (1379). شرح منازل‌السائرین، مترجم: عبدالرزاق کاشانی، چ دوم، تهران: الزهراء.
بابایی فلاح، هادی. (1391). «نقش واسطه‌ای ادبیات فارسی بین عرفان و نگارگری اسلامی». کنگره پیشگامان پیشرفت.
تبریزی، فانی. (1393). دلدادگان توحید، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
جوانی، حجت‌الله. (1389). «تأثیر آموزه‌های عرفانی اسلامی بر نهاد خانواده»، دو فصلنامه تخصصی اسلام‌پژوهی، شماره چهارم، 109-85.
خامنه‌ای، محمّد. (1388). «حکمت متعالیه و تدبیر خانواده به­همراه ملاصدرا و مکتب شیراز (مجموعه مقالات یازدهمین و دوازدهمین همایش بزرگداشت حکیم صدرالمتألهین شیرازی)، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
سهروردی، شهاب‌الدین‌ابوحفض. (1375). عوارف‌المعارف، مترجم: ابومنصور اصفهانی، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
رودگر، محمدجواد. (1396). «ماهیت و مؤلفه‌های اخلاق عرفانی»، فصلنامه علمی و پژوهشی حکمت اسلامی، شماره چهارم، 202-177.
شریفی پیرجل، سعیده. (1393). «خانواده و آموزه‌های عرفان اسلامی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا، دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین (1363). المیزان، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین.
غزالی، محمد. (1365). منهاج‌العابدین الی‌جنته رب‌العالمین، ترجمه عمربن‌عبدالجبار و سعدی سلوی، به تصحیح احمد شریعتی، تهران: امیرکبیر.
عارف‌زاده، الیاس. (1392). «شیوه‌های سلوک در عرفان شیعی»، پژوهشنامه عرفان، دوره6، شماره 11، 132-110.
علی بابایی، گلنار؛ قاضی‌زاده، خشایار. (1401). «مقامات سلوک در عرفان اسلامی و تجلی آن در دو نگاره سماع صوفیان و مستی لاهوتی و ناسوتی». نگره. ش62،  38-19.
غزالی، ابوحامدمحمد. (1386). احیاء علوم‌الدین، مترجم: مؤیدالدین خوارزمی، محقق و مصحح حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.
فرزند وحی، جمال؛ احمدی، فاطمه. (1392). «جایگاه حقوق و اخلاق در خانواده از منظر قرآن و روایات»، فصلنامه سراج منیر، شماره 10، 100.
فیض کاشانی، ملامحمدمحسن. (1371). دیوان، انتشارات اسوه، شرح و مقدمه، مصطفی فیضی کاشانی، تهران: نور.
کاشانی، عزالدین محمود. (بی‌تا). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تهران: هما.
کتاب مقدس عهد عتیق و عمد جدید. (1380). ترجمه فاضل‌خان­همدانی، ویلیام گلن، هنری مرتن، تهران: انتشارات اساطیر.
کرمانی، اوحدالدین. (1366). دیوان رباعیات، تصحیح احمد ابومحجوب، با مقدمه‌ای از محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران: سروش.
مجلسی، محمدباقر. (1403). بحارالانوار، ج 100، بیروت: دارالحیات.
محمدبن‌منور. (1386). اسرالتوحید فی مقامات ابوسعید، مصحح شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.
مطهری، مرتضی. (1336). نظام حقوق زن در اسلام، تهران: انتشارات حکمت.
مرزبند، رحمت‌الله؛ زکوی، علی‌اصغر و حسینی کارنامی، سید حسین. (1394). «نقش توکل در سلامت روانی با تأکید بر آموزه‌های قرآنی»، دین و سلامت، دوره سوم، شماره اول، 82-73.
هوشنگی، لیلا؛ خادمی، سمیه. (1393). «عرفای مسلمان و مسئله تأهل و تجرد سالک»، پژوهشنامه عرفان، دوره6، شماره 14، 36.
هجویری، عثمان‌بن‌علی. (1375). کشف‌المحجوب، محقق و مصحح ژوکوفسکی/والنتین آلکس یریچ، تهران: طهوری.
یثربی، یحیی. (1366). فلسفه عرفان، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.