تبیین ارتباط مبانی انسان شناختی و عرفان اسلامی با گزاره‌های اخلاقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه عرفان اسلامی ، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

2 گروه عرفان اسلامی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

3 استادیار گروه عرفان اسلامی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

10.22034/ias.2022.333415.1898

چکیده

پویایی و حرکت که یکی از خصوصیات بارز اخلاق عرفانی است را می‌توان نتیجۀ مبانی انسان‌شناختی و نگرش خاصی دانست که در این مکتب اخلاقی نـسبت بـه انـسان وجود دارد. باتوجه‌به فرضیات و سؤالات مندرج، این تحقیق از جمله تحقیق‌های نظری به شمار می‌آید که در جمع‌آوری و تدوین آن از مطالعه اسناد کتابخانه‌ای استفاده شده و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات نیز به‌صورت تحلیل کیفی می‌باشد. یافته‌ها حاکی از آن است که اخلاق عرفانی، بستری لازم و کافی را برای طرح گزاره‌های اخلاقی و به‌دسـت آوردن بـالاترین آموزه‌های اخلاقی، به‌عنوان یکی از رویکردهای دقیق و عمیق اخلاقی با مبـانی انـسان‌شـناختی غنی و جامع خود، فراهم آورده است. مبانی که از عرفان عملی در سامان‌دهی اخلاقی برتر و تحلیل مسائل اخلاقی و بازسـازی منظومـه کامـل اخلاقی، بهره‌های بسیار جسته است. ساختن انسانی که همه صفات اخلاقی شایـسته را بـه بـالاترین نحو ممکن دارا باشد و آنچنان که در ظاهر حیـات، رشـد و پیـشرفت دارد در بـاطن حیـات هـم حرکت صعودی داشته و به هر خوبی به بالاترین وجه آن نائـل گـردد، غایت مبانی انسان‌شناختی عرفانی و گزاره‌های اخلاقی متأثر از آن است.
اهداف پژوهش:

تبیین ارتباط مبانی انسان‌شناختی عرفان با گزاره‌های اخلاقی.
معرفی ظرفیت و واقعیت عرفان اسلامی در برخورد با اخلاق.

سؤالات پژوهش:

مبانی انسان‌شناختی عرفانی بر چه ابعادی اشاره دارد؟
بین مبانی انسان‌شناختی عرفانی سعادت انسان و گزاره‌های اخلاقی چه ارتباطی وجود دارد؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the relationship between anthropological principles and Islamic mysticism with moral propositions

نویسندگان [English]

  • Seyed Zahra Tabatabai 1
  • Khalil Bahrami Qasr Chami 2
  • Javad Ostadmohammadi 3
1 Department of Islamic Mysticism, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran
2 Department of Islamic Mysticism, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Islamic Mysticism, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran
چکیده [English]

The present study has been written with the aim of explaining the relationship between the anthropological foundations of mysticism and moral propositions. According to the hypotheses and questions, this research is one of the theoretical researches in the collection and compilation of which the study of library documents is used and the analysis of information is also a qualitative analysis. Findings indicate that mystical ethics has provided a necessary and sufficient basis for proposing moral propositions and obtaining the highest moral teachings, as one of the most accurate and profound moral approaches with its rich and comprehensive anthropological foundations. Fundamentals that have benefited greatly from practical mysticism in the organization of superior morality and the analysis of moral issues and the reconstruction of the perfect moral system.
Dynamics is one of the prominent features of mystical ethics that can be considered as the result of anthropological principles that exist in this moral school in relation to human beings. Making a human being who has all the right moral qualities in the highest way and as he grows and develops in the appearance of life, also has an upward movement in the heart of life, is the end of mystical anthropological principles and moral propositions affected by it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mystical ethics
  • anthropological principles
  • practical mysticism
  • moral propositions

مراجع

قرآن کریم
آداب‌الصلوه. (1385). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
آشتیانی، جلال‌الدین. (1372). شرح مقدمه قیصری، چاپ سوم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
آمدی، عبدالواحد. (1366). تصنیف غررالحکم و دررالکلم، تحقیق مصطفی درایتی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‌ترکه، صائن‌الدین محمد. (1360). تمهید القواعد (مقدمه و تصحیح جلال‌الدین آشتیانی)، تهران: انتشارات اسلامی انجمن حکمت و فلسفه ایران.  
ابن‌سینا، حسین. (1381). الاشارات والتنبیهات، قم: بوستان کتاب.
ابن‌عربی، محی‌الدین. (1389). فتوحات مکیه، ترجمه: محمد خواجوی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مولی.
ابن‌فناری، محمدبن‌حمزه بن‌محمد عثمانی. (1378). (مصباح الانس، تصحیح و مقدمه خواجوی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات.
ابن‌مسکویه، ابی علی احمد بن‌محمدبن‌یعقوب. (1384). تهذیب الاخلاق و تطهیرالاعراق، قم: زاهدی، الطبعۀ السابعه.
اسلامی، محمدتقی؛ دبیری، احمد و علیزاده، مهدی.  (1386). اخلاق کاربردی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
احمدپور، مهدی؛ اسلامی، محمدتقی، عالم‌زاده نوری و محمد، علیزاده، مهدی. (1386). شناخت اخلاق اسلامی، چاپ دوم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
جمعی از نویسندگان. (1384). انسان از دیدگاه اسلام، چاپ ششم، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جندی، مؤیدالدین. (1381). شرح فصوص‌الحکم، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، چاپ دوم، قم، بوستان کتاب.
جوادی آملی، عبدالله. (1417). رحیق مختوم: شرح حکمت متعالی، تنظیم حمید پارسانیا، قم: انتشارات اسراء.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1379). دیوان اشعار، به کوشش احمد کرمی، چاپ خواجه، تهران: انتشارات ما.
حجتی، محمدباقر. (1373). روانشناسی از دیدگاه غزالی و دانشمندان اسلام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حسینی خامنه‌ای، سید علی. (1393). لوح فشرده نرم‌افزار صهبا، مجموعه بیانات مقام معظم رهبری، تهران: مؤسسه جهادی.
خوارزمی، تاج‌الدین حسین. (1387). شرح فصوص‌الحکم، تحقیق حسن‌زاده آملی، چاپ پنجم، قم: بوستان کتاب.
شرح حدیث جنود عقل و جهل. (1377). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
طباطبایی، سید محمدحسین. (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: اسماعیلیان.
قرشی، سید علی‌اکبر. (1367). قاموس قرآن، چاپ پنجم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
قونوی، صدرالدین اسحاق. (1381). اعجاز البیان فی تفسیر ام القرآن، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
قیصری، داود. (1375). شرح فصوص‌الحکم، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: ناشر بوستان کتاب.
کارل، آلکسیس. (1336). راه و رسم زندگی، ترجمه دبیری، پرویز، اصفهان: کتاب فروشی تأیید.
کریمی بنادکوکی، محمود. (1396). مبانی انسان‌شناختی علوم انسانی اسلامی در قرآن کریم، مطالعات قرآن و حدیث، ش23، 1.
گروهی از نویسندگان زیر نظر مصباح یزدی، محمدتقی. (1390). فلسفه‌ تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان، انتشارات مدرسه.
مجلسی، محمدباقر. (1403). بحارالانوار، بیروت: داراحیاء التراث.
مدرسی، سید محمدرضا. (1388). فلسفه‌ اخلاق، چاپ سوم، تهران: سروش.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1383). اخلاق در قرآن. تحقیق: محمدحسین اسکندری، چاپ نهم، قم: مرکز انتشارات مؤسسه‌ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
موسوی خمینی، روح‌الله. (1379). صحیفه نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
نجاتی، محمدعثمان. (1388). قرآن و روانشناسی، ترجمه: عرب عباس، چاپ هشتم، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
نهج‌البلاغه. (1354). تحقیق صبحی صالح، قم: انتشارات هجرت.
هرگنهان، آر بی. (1390). تاریخ روانشناسی، ترجمۀ یحیی سید محمدی، تهران: بی‌نا.
یزدان‌پناه سید یداالله. (1388). مبانی و اصول عرفان نظری، چاپ دوم، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار