تحلیل آسیب‌شناختی کتاب‌شناسی‌های توصیفی- تحلیلی حوزۀ اسطوره در ادبیات و هنر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی (گرایش حماسی)، گروه زبان و ادبیّات فارسی،دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیّات فارسی،دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیّات فارسی،دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

4 استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیّات فارسی،دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار،ایران.

10.22034/ias.2022.331762.1887

چکیده

کتاب­شناسی­ها در جایگاه اساسی­ترین منابع جست­و­جو و پژوهش، یاری‌گر محقّقان هستند. آن­چنان­­که در دهۀ گذشته در زمینه­های گوناگون شاهد روی آوردن پژوهشگران به نوشتن کتاب­هایی در این زمینه بوده­ایم. در این بین کتاب­شناسی­هایی که دربارۀ یک رشتۀ نوپا در کشورمان نگاشته می­شوند، اهمیت دوچندان می­یابند. اسطوره­پژوهی در سال­های متأخّر در بین پژوهشگران، علاقه­مندان بسیاری یافته و چه در تألیف و چه در ترجمه از نظر کمّی و کیفی رشد قابل توجّهی پیدا کرده است. استقبال مؤلّفان و مترجمان و روی آوردن به موضوعات اسطوره، باعث چاپ و تعدّد کتاب­های بسیاری دربارۀ اسطوره­های ایران و دیگر کشورهای جهان گشته و به تبع آن، برخی از محقّقان برای آسان کردن کارِ علاقه­مندان به این حوزه، به‌سوی کتاب­شناسی اسطوره رفته و سعی کرده­اند تا با معرّفی و تحلیل آثار نوشته شده در این زمینه، کمک بیش­تری به رشد این شاخۀ ارزشمند از علوم انسانی داشته باشند. مسئله‌ای که پژوهش حاضر دنبال می‌کند آسیب‌شناسی این نوع پژوهش‌ها است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای به رشتۀ تحریر درآمده است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که با وجود ارزشمندبودن این کار، کتاب­شناسیِ اسطوره، گرفتار آسیب­های فراوانی شده است: رویکرد متفاوت و غیرعلمی در بخش توصیف، عدم تحلیل و یا تحلیل­های غیرعلمی و گزینشی کتاب­ها، عدم تسلّط نویسندگان بر موضوع اسطوره، کاستی­های دانشگاهی و علمی و فرهنگی که مهم­ترین آن عدم توجّه به این نوع از دانش سودمند می­باشد و هم­چنین حجم بالای کتاب­شناسی­ها که احتمال خطاهای محتوایی و نگارشی را بالا می­برد- و از سویی نقطۀ قوّت آن به شمار می­آید- از جملۀ این آسیب­ها می­باشد.
اهداف پژوهش:

آسیب‌شناسی در حوزۀ کتاب‌شناسی توصیفی- تحلیلی اسطوره و دلایل به‌وجود آمدن آن‌ها.
شناسایی عوامل رشد و بالندگی کتاب­شناسی حوزۀ اسطوره در ادبیات و هنر.

سؤالات پژوهش:

کتاب­شناسی اسطوره در ایران چه کاستی­ها، نابسامانی­ها و آفت­هایی دارد و را حل آن چیست؟
آسیب­شناسی در این حوزه چه تأثیری بر بالندگی کتاب­شناسی در زمینۀ اسطوره خواهد داشت؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study and analysis of damage recognition regarding analytical-descriptive bibliography in the realm of myth

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Hashemi 1
  • Ahmad Khajehim 2
  • Ali Tasnimi 3
  • Zahra Jamshidi 4
1 PhD Student in Persian Language and Literature (Epic Tendency), Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
3 Associate Professor of Persian Language and Literature, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
4 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Hakim Sabzevari University, Sabzevar,Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • the recognition of damage
  • bibliography
  • myth
  • description
  • analysis
آریا، لیلا. (1391). کتاب­شناسی توصیفی- تحلیلی اساطیر آمریکا، مصر، اسکاندیناوی (1300 تا 1389) و بررسی عناصر مشترک آن­ها با اساطیر ایرانی، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی اکبر نحوی، مشاور زهرا ریاحی زمین، رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز.
آموزگار، ژاله. (1374). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.
استروس، لویی. (1373). «بررسی ساختاری اسطوره»، ترجمة بهار مختاریان و فضل­الله پاکزاد، مجلۀ فلسفه و کلام، ارغنون، شمارۀ 4، 160-135.
اسماعیل­پور مطلق، ابوالقاسم. (1381). «مهرداد بهار، ایران شناس و پژوهشگر اسطوره­شناسی»، مجلة انسان­شناسی، دورة اوّل، شمارة 2، 216-213.
الیاده، میرچا. (1362). چشم­اندازهای اسطوره، ترجمة جلال ستّاری، تهران: سروش.
الیاده، میرچا. (1374). اسطورة بازگشت جاودانه، ترجمة بهمن سرکاراتی، تهران: طهوری.
ایران‌زاده، نعمت­الله و همکاران. (1393)، کتاب­شناسی توصیفی ادبیات تطبیقی در ایران، تهران: علم و دانش.
باستید، روژه. (1370). دانش اساطیر، ترجمة جلال ستّاری، تهران: توس.
برومند، مرضیه. (1368). راهنمای تدوین کتاب­شناسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
بهار، مهرداد. (1375). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه.
بیگدلی، زاهد. (1386). مرجع­شناسی عمومی لاتین، تهران: سمت.
جلالی­مقدّم، مسعود. (1374). «نقد اسطوره، رؤیا، راز»، مجلة نشر دانش، شمارة 89، 34-29.
جباره ناصرو، عظیم. (1390). کتاب­شناسی توصیفی _ تحلیلی اساطیر ایران، هند، بین النّهرین، چین و ژاپن در زبان فارسی (1300-1389)، رسالۀ دکتری، به راهنمایی زهرا ریاحی زمین، مشاوران اکبر نحوی و محمّدرضا امینی، رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز.
حاجی‌زاده، فرخنده. (1380). کتاب­شناسی اساطیر و دین، تهران: روشنگران.
حسن­لاریجانی، حجت­اللّه. (1381). مرجع­شناسی عمومی، تهران: مرکز برنامه­ریزی و آموزش نیروی انسانی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ﺣﻀﺮﺗﯽ، حسن. (1383). مأخذ­ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺸﯿّﻊ اﻣﺎﻣﯿّﻪ در اﯾﺮان، ﺗﻬـﺮان: ﻣﻌﺎوﻧـﺖ پژوهشی، اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪة اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ و اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ.
خاکپور، پوری. (1391). «تحلیل، طبقه­بندی و کتاب­شناسی اسطوره از آغاز سال 1350 تا پایان سال 1390»، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی شروین خمسه، مشاور عالیه یوسف­فام، رشتۀ زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
رضوانی، اعظم. (1388). کتاب­شناسی توصیفی- تحلیلی اساطیر ایران در سال­های 1370 تا 1385، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی احمد خواجه­ایم، مشاور ابراهیم استاجی، رشتۀ زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانش­گاه تربیت معلّم سبزوار.
دلاشو، لوفر. (1366). زبان رمزی قصّه­های پریوار، تهران: توس.
دیگن، مریلن و سیمون تانر. (1394). آیندۀ دیجیتالی کتابخانه­ها (راهبردهایی برای عصر دیجیتال)، ترجمۀ عبّاس گیلوری، تهران: کتابدار.
روزنبرگ، دونا. (1379). اساطیر جهان: داستان­ها و حماسه­ها، ترجمۀ عبدالحسین شریفیان، تهران: اساطیر.
رهگذر، رضا. (1368). بیایید ماهیگیری بیاموزیم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزۀ هنری.
ستّاری، جلال. (1383). اسطوره در جهان امروز، تهران: فکر روز.
سگال، رابرت آلن. (1394). اسطوره، مترجم فریده فرنود­ فر، تهران: حکمت.
سینایی، مجید. (1386). نقد کتاب در ایران، تهران: خانۀ کتاب.
صافی، قاسم. (1364). روش تألیف و نقد و اصلاح، تهران: گوتنبرگ.
صافی، قاسم. (1382). آیین نگارش و ویرایش، تهران: ارسباران.
صدیق بهزادی، ماندانا. (1380). کتاب­شناسی مولوی، تهران: مرکز جهاد دانشگاهی.
فتّاحی، رحمت­الله. (1378). شناختی از دانش­شناسی، تهران: کتابدار.
فتوحی، محمود. (1390). مروری بر وضعیت نقد ادبی در ایران، نامة نقد (مجموعة مقالات نخستین همایش نظریه و نقد ادبی در ایران)، دفتر اوّل، تهران: خانة کتاب.
فروزان­کیا، فرهاد. (1400). آسیب­شناسی مطالعات اسطوره­پژوهی در ایران، رسالۀ دکتری، به راهنمایی مهیار علوی­مقدّم، مشاوران ابراهیم استاجی و حسن دلبری، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانش­گاه حکیم سبزواری.
کارول، نوئل. (1393). دربارۀ نقد (گذری بر فلسفۀ نقدترجمۀ صالح طباطبایی، تهران: نی.
کتس، ویلیام. (1382). مقدّم‌های بر اثر مرجع (ج 1)، ترجمۀ رحیم فرّخی­شاهگلی، تبریز: دانشگاه تبریز.
کریمیان­سردشتی نادر و عسکری چاوردی علیرضا. (1379). کتاب­شناسی نوروز، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، پژوهشکدۀ مردم­شناسی.
کزّازی، میرجلال­الدّین. (1372). رؤیا، حماسه، اسطوره، تهران: مرکز.
مایزر، چت. (1374). آموزش تفکّر انتقادی، ترجمة خدایار ابیلی، تهران: سمت.
محمّدی­فر، محمّد­رضا. (1376). فرهنگ جامع مرجع­شناسی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
محمّدی، رسول. (1392). کتاب­شناسی توصیفی- تحلیلی اساطیر یونان در زبان فارسی (1300 تا 1389)، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی اکبر صیّاد کوه، مشاور اکبر نحوی، رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز.
مخبر، عبّاس. (1380). «اسطوره و رؤیای جمعی»، کتاب ماه هنر، 61-57.
مسرّت، حسین. (1373). «کتاب­شناسی نخستین گام اطّلاع­رسانی است»، فصل­نامه اطّلاع­رسانی،11(1)، 84-69.
مرادی، نورالله. (1379). مرجع­شناسی، تهران: فرهنگ معاصر.
منصوری، رضا. (1384). ایران را چه کنم؟(ساماندهی و نابسامانی­های توسعۀ علمی)، تهران: کویر.
میراحمدی، مریم. (1369). کتا­­ب­شناسی تاریخ ایران در دوران باستان، تهران: امیرکبیر.
وارنر، رکس. (1386). دانش­نامۀ اساطیر جهان، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: اسطوره.
هادی، سهراب. (1377). شناخت اسطوره‌های ملل، تهران: تندیس.