شکتی و اَناهیتا: بررسی دو اسطوره مؤنث در اساطیر هند و ایران و انعکاس آن درآثار هنری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه ادیان و عرفان، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه ادیان و عرفان، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه ادیان و عرفان، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22034/ias.2022.333517.1900

چکیده

پرستش الهیّت مؤنث در اساطیر ایرانی و دین هندو از اهمیّت بسیار برخوردار است. در رأس همۀ خدابانوان هندو، شکتی قرار دارد که ذات اعلای الهی مؤنث است. در جریان تحولات جامعۀ هندوی هند به‌طورمعمول الهه‌پرستی کاملاً جدا از عبادات خدایان مذکر نبوده است و خدابانوانِ بسیار از هر قسم در دین هندو حضور دارند. صورتی از دین هندویی خداپرستانه، پرستش خدابانو شکتی است که نقش بسیار مهمی در تفکّر هندویی دارد. روش تحقیق در این پژوهش به‌صورت توصیفی۔تحلیلی است و در آن بیشتر از متونی با محوریت شکتی استفاده شده است تا ماهیت و کارکرد این دو الهه را مورد بررسیِ دقیق قرار دهد. شکتی مادر کیهان است؛ او که قدرت الهی است خالق، حافظ و نابودکنندۀ جهان است. در آیین شکتی زن مقامی عالی می‌یابد، زیرا زن تجسد الهه انگاشته می‌شود. مقام زن در مقابل مردان، و برابری طبقات در این کیش فقط در آداب دینی ظهور دارند. اهمیت نقش آناهیتا را در فرهنگ ایران می‌توان به تأثیرگذاری این نقش و حضور معنوی آن در اندیشۀ دینی مبتنی بر نگهبانی از آب که عنصر حیات است و باروری که تضمین حیات است و ماندگاری و حمایت از عنصر سلطنت مشاهده کرد. می‌توان گفت اَناهیتا همان جایگاهی را در نزد مردم باستان ایران که شکتی در آیین هندو داشته است.
اهداف پژوهش:

بررسی مقام دو اسطورۀ مؤنث شکتی و اَناهیتا در ادیان هندویی و ایران باستان.
بررسی دو اسطوره شکتی و آناهیتا در آثار هنری.

سؤالات پژوهش:

چه پیوستگی بین این دو خدابانوی شکتی و آناهیتا وجود دارد؟
دو اسطوره شکتی و آناهیتا چه بازتابی در آثار هنری داشته‌اند؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Shakti and Anahita: A review of two female myths in the mythology of India and Iran and reflect those works of art

نویسندگان [English]

  • Maryam Sadat Aghamiri 1
  • Abdolhosein Latifi 2
  • Mahmood Reza Esfandyar 3
1 PhD Student, Department of Religions and Mysticism, Imam Khomeini Memorial Branch, Rey City, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Religions and Mysticism, Imam Khomeini Memorial Branch, Rey, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Religions and Mysticism, Imam Khomeini Memorial Branch, Rey, Islamic Azad University, Tehran, Iran

مراجع

ارشاد، محمدرضا. (1386). گسترة اسطوره. تهران: هرمس.
پورداود، ابراهیم. (1347). اوستا (یشتها). تهران: انتشارات طهوری.
حرم‌پناهی، ریحانه. (1381). «ایزدبانوان، اهوراییانی ماندگار»، کتاب ماه هنر، 127-122.
داندامایف، م.آ. (1352). ایران در دورۀ نخستین پادشان هخامنشی. ترجمۀ روحی ارباب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
راداکریشنان، سروپالی (ویراستار). (1367). تاریخ فلسفۀ شرقی و غرب، ج 1: تاریخ فلسفۀ شرق، ترجمه‌ خسرو جهانداری، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
رسولی، آرزو. (1391). «اَناهیتا در پارس (تحول مفاهیم، مناسک و سازمان دینی در عصر ساسانی)»، رسالۀ دکتری رشتۀ تاریخ، تهران: دانشگاه تهران.
ستاری، رضا؛ خسروی، سوگل. (1392). «بررسی خویش‌کاری اَناهیتا و سپندارمذ در اسطوره و پیوند آن با پیشینۀ مادرسالاری»، فصل‌نامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، ش 12، 327-98.
صدر نوری، بابک. (1391). «آبانگان یادمان ایزدبانوی اَناهیتا». ماه‌نامۀ ره‌آورد گیل، ش 22، 115-112.
کاظم‌زاده، پروین. (1392). «تحلیلی بر دلایل شکل‌گیری اعتقاد به ایزدبانوان در ایران باستان»، پژوهش‌های ادیانی، ش 2، 7 ـ 94.
گویری، سوزان. (1385). اَناهیتا در اسطوره‌های ایرانی، تهران: ققنوس.
معصومی، غلامرضا. (1387). مقدمه‌ای بر اساطیر و آیین‌های باستانی جهان، تهران: سورۀ مهر.
Embree, Ainslie T.‌ (1972). The Hindu Tradition, New York, Vintagebooks.
Flood, G. (2003) The Blackwell Companion to Hinduism, USA, Uk, Australia, Blackwell Pub. Ltd.
Flood, G. (2000).  An Introduction to Hinduism, Cambridge University Press, 2000.
Grimal, P. (1989). Larousse World Mythology, trans. into English by Patricia Beardsworth, Hamlyn Pub. Group Ltd.
Hopkins, Thomas J.. (1971). The Hindu Religious Tradition, Encino, California, Dickenson Pub. Co., Inc.
Jones, Constance A. & Jones D. Ryan, (2007).  Encyclopaedia of Hinduism, New York, Facts on file, Inc.
Klostermaier, Klaus K.. (1998).  A Concise Encyclopaedia of Hinduism, Oxford, England, One world.
Melton, J. (2002). Gordon & Martin Baumann, Religions of the World, vol.1, California, ABC-CLIO, Inc.
Renou, L. (1962). Hinduism, New York, George Braziller.
Ricl, M. (2002). The cult of the Iranian goddess Anahita in Anatolia before and after Alexander, Antiquiť vivante, 197-210
Saadi-nejad, M. (2013). Aredur sūrā anāhitā: an India European river goddess, Analytica iranica, 5:253-274
“ Shaktism”,  (1995). The New Encyclopaedia Britannica (Micropaedia), vol. 10, Encyclopaedia Britannica, Inc.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار