کمال و طریقت از منظر امام محمد غزالی و انعکاس ان بر عناصر بصری نگاره های اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/ias.2022.342574.1962

چکیده

انسان در مقام اشرف مخلوقات از آفرینشی هدفمند برخوردار است و در مسیر زندگی به کمال باید نائل شود تا برای مقام اصلی‌اش شایسته شود. این امر مهم، اندیشمندان را به این فکر واداشته تا راه رسیدن انسان به کمال را به‌ شیوه‌هایی متعدد ابراز کنند. ابوحامد محمد غزالی، شخصیتی متفکر و اندیشمند، با نگارش آثار متعدد در این رابطه نظرات ارزشمندی را بیان کرده‌اند. هدف اصلی پژوهش حاضر یافتن نظر غزالی دربارۀ عوامل بنیادین نیل به کمال و طریقت اکمل به روش تحلیلی-توصیفی است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که غزالی کمال انسان را کمال اکتسابی و در صورتی که او را به قرب الهی برساند، کمال حقیقی می‌داند. از نظر او راه رسیدن به کمال با یافتن راهنمای این مسیر شروع می‌شود، سپس با پیروی از شرع ادامه می‌یابد و با کسب علم و معرفت تقویت شده و با تهذیب نفس کامل می‌شود تا در نهایت از قوس نزولی تا قوس صعودی مسیری تکاملی را طی کند. غزالی وجود طریقت‌های مختلف را برای رسیدن نفس به کمال امری ممکن می‌داند ولی در زندگی شخصی‌اش، طریقت عرفان را برترین طریقت ممکن برای رساندن نفس خویش به کمال یافت. بررسی نگاره‌های اسلامی حاکی از این است که در این آثار نیز شیوه‌های مختلف هدایت انسان و مسیر کمال ترسیم شده است.
اهداف پژوهش:

بررسی عوامل مؤثر برای رسیدن به کمال از دیدگاه غزالی.
بررسی سیر کمال انسان در نگاره‌های اسلامی.

سؤالات پژوهش:

از نظر غزالی کمال انسان چگونه مسیر می‌شود؟
سیر کمال انسان در نگاره‌های اسلانی به چه شکلی ترسیم شده است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Perfection and path from the perspective of Imam Mohammad Ghazali and its reflection on the visual elements of Islamic paintings

نویسندگان [English]

  • Soheileh Asemi
  • Seyed Hossein Sajadi
  • Abdolreza Jamalzadeh
Department of Islamic Philosophy and Theology, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghazali
  • human perfection
  • science and knowledge
  • self-purification
  • mystical path
قرآن کریم
ابن‌عربی، محی‌الدین. (بی‌تا). الفتوحات المکیه، بیروت: دار صادر.
پورجوادی، نصرالله. (۱۳۸۱. دو مجدد پژوهش‌هایی درباره محمد غزالی و فخر رازی، تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
حسن‌زاده آملی، حسن. (1394). دروس معرفت نفس، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
داوری اردکانی، رضا. (1388). «غزالی و فلسفه اسلامی». جاویدان خرد، شماره 3، 100-87.
سجادی، سید جعفر. (۱۳۷۹). فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، بی‌جا: نهضت زنان مسلمان.
شیدان شید، حسینعلی. (1383). عقل از نظرگاه غزالی و هیوم، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
الشیرازی، صدرالدین محمد. (1379). تفسیر القرآن الکریم، قم: انتشارات بیدار.
الشیرازی، صدرالدین محمد. (1386). ایقاظ النائمین، (ترجمه: محمد خوانساری)، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
الشیرازی، صدرالدین محمد. (1410ق). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، چاپ چهارم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
عبداللهی، مهدی. (1390). کمال نهایی انسان و راه تحصیل آن از دیدگاه فیلسوفان اسلامی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
غزالی، محمد. (1376). میزان العمل، (ترجمه: علی‌اکبر کسمایی)، تهران: سروش.
غزالی، محمد. (1382). مقاصد الفلاسفه، چاپ دوم، تهران، شمس تبریزی.
غزالی، محمد. (1383). کیمیای سعادت، چاپ 11، تهران: علمی و فرهنگی.
غزالی، محمد. (1386). ترجمه احیاء علوم دین، (ترجمه: موید الدین خوارزمی)، تهران: علمی و فرهنگی.
غزالی، محمد. (1388). چنین گفت غزالی، (ترجمه: زاهد ویسی)، تهران: نگاه معاصر.
غزالی، محمد. (1390). موعظه المومنین من احیاء علوم‌الدین، (ترجمه: طاهر لاوژه)، ارومیه: حسینی اصل.
غزالی، محمد. (1394). المنقذ من الضلال در اثر فیلسوفان مسلمان غزالی، (ترجمه: محمد منافیان)، تهران: کتاب پارسه.
غزالی، محمد. (1396). کیمیای سعادت، چاپ سوم، تهران: فردوس.
غزالی، محمد. (1409ق). الأربعین فی اصول‌الدین، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة.
غزالی، محمد. (1975م). معارج‌القدس فی مدارج معرفه النفس، بیروت: ‌دارالآفاق الجدیده.
غزالی، محمد. (بی‌تا). إحیاء علوم‌الدین، بی‌جا: دار الکتاب العربی.
غزالی، محمد. (بی‌تا). میزان العمل، قاهره: دارالمعارف.
فرهنگ عمید. (1389). فرهنگ فارسی عمید، چاپ اول، تهران: اشجع.
قرشى بنایى، على‌اکبر. (1412ق‌).  قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
محمدی، کاظم. (1381). چالش درون و جدال تاریخی عقل و عشق، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
المقری الفیومی، أحمد ابن‌محمدعلی. (1928م). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قاهره: المطبعه الأمیریه.
Saparovich, E. I. (2021). THE CONCEPT ON HUMAN PERFECTION AS PER VIEWS OF AL FARABI, IBN SINA AND IMAM GHAZALI. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF LITERATURE, PHILOSOPHY AND CULTURE, 2(6), 1-6. https://doi.org/10.47494/cajlpc.v2i6.151.