قواعد رفتاری ارکان اخوانیات در ادب فارسی: با تاکید بر عناصر تزیینی اخوان نگاری خاقانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران.

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران، دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان،

3 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران. دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر

10.22034/ias.2022.345994.1986

چکیده

یکی از انواع ادب غنایی، اخوانیات است. اخوانیات، نامه‌های خصوصی و دوستانه‌ای است که توسط دبیران و منشیان برای دوستان و آشنایان نوشته یا سروده می‌شد. نخستین متون اخوانی که پس از اسلام به‌دست ما رسیده است، به قرن پنجم هجری بازمی‌گردد. نثر و نظم  فارسی در گذر زمان و در ادوار مختلف به لحاظ سبک و شیوۀ بیان، تغییرات قابل‌توجهی را به خود دیده است و این تغییرات در سبک و انشاء و ساختار اخوانیات نیز تأثیرگذار بوده است. این پژوهش در نظر دارد ساختار ارکان اخوانیات منثور و منظوم فارسی را از میانۀ قرن پنجم تا دورۀ معاصر به اجمال بررسی کرده و سیر تطور ارکان اصلی و فرعی اخوانیات را مورد ارزیابی قرار دهد. روش انجام کار براساس تحقیقات کتابخانه‌ای صورت گرفته است. نتیجۀ حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که در ساختار اخوانیات منثور و منظوم فارسی ازگذشته تا به امروز تغییرات چشمگیری حاصل شده است. متقدمین به الگوهای ارائه‌شده بسیار پایبند بوده‌اند و متأخرین تا حدود زیادی خود را از قیدوبند ساختار و ارکان نامه‌ها خارج کرده‌اند. همچنین، شاعران در سرودن اخوانیات منظوم به دلیل محدودیت‌های قالب‌ها و ساختمان شعری الزام کم‌تری به رعایت ارکان اصلی و غرعی اخوانیات داشتند.
اهداف پژوهش:

بررسی ساختار ارکان اخوانیات منثور و منظوم فارسی از میانۀ قرن پنجم تا دورۀ معاص.
بررسی سیر تطور و تحول در اخوانیات از میانۀ قرن پنجم تا دورۀ معاصر.

سؤالات پژوهش:

ساختار ارکان اخوانیات منثور و منظوم فارسی از میانۀ قرن پنجم تا دورۀ معاصر چگونه است؟
سیر تطور و تحول در اخوانیات از میانۀ قرن پنجم تا دورۀ معاصر چگونه بوده است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Behavioral rules of the pillars of the Brotherhood in Persian literature: with emphasis on the decorative elements of the Khaghani Brotherhood

نویسندگان [English]

  • Parvin Zia Khodadadian 1
  • Ali Asghar Babasafari 2
  • Enayatullah Sharifpour 3
1 PhD student, Department of Persian Language and Literature, Sirjan Branch, Islamic Azad University, Sirjan, Iran.
2 Department of Persian Language and Literature, Sirjan Branch, Islamic Azad University, Sirjan, Iran, Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, University of Isfahan, Isfahan, Iran
3 Department of Persian Language and Literature, Sirjan Branch, Islamic Azad University, Sirjan, Iran. Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Brotherhood
  • prose
  • order
  • structure
  • character

مراجع

آهن‌جان، فیروزه و همکاران. (1401). «تأثیرپذیری حافظ از خواجوی کرمانی در مضامین مصور عاشقانه و عارفانه، براساس نظریه بینامتنیت ژرار ژنت». هنر اسلامی، دوره 19، شماره 46، 56-39.
اصفهانی، هاتف. (1362). دیوان هاتف اصفهانی. به کوشش محمد عباسی، تهران: چاپخانۀ دوستی.
بغدادی، بهاءالدین محمدبن‌مؤید. (1385). التوسل الی الترسل. به تصحیح استاد احمد بهمنیار، تهران: اساطیر.
بلخی، جلال‌الدین. (1356). مکتوبات مولانا جلال‌الدین. احمد رمزی، تهران: چاپخانۀ اسلامبول.
بهار، محمدتقی. (1387). دیوان اشعار ملک‌الشعرای بهار. چاپ دوم، تهران: نگاه.
رستگار فسایی، منصور. (1389). انواع نثر فارسی. چاپ دوم، تهران: سمت.
راوندی، مرتضی. (1382). تاریخ اجتماعی ایران. جلد8، چاپ دوم، تهران: نگاه.
جوینی، منتجب‌الدین بدیع‌اتابک. (1329). عتبه‌الکتبه. به تصحیح محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران: شرکت سهامی چاپ.
خطیبی، حسین. (1366). فن نثر در ادب فارسی. چاپ اول، تهران: زوار.
جامی، نورالدین عبدالرحمن‌بن‌احمد. (1378). به تصحیح عصام‌الدین اورون بایف و اسرار رحمانوف، تهران: میراث مکتوب.
حائری، سید هادی. (1364). عارف قزوینی، شاعر ملی ایران. تهران: جاویدان.
خاقانی، افضل‌الدین بدیل‌بن‌علی. (1362). منشآت. به تصحیح محمد روشن، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
خاقانی، افضل‌الدین بدیل‌بن‌علی. (1346). مجموعۀ نامه‌های. تصحیح سید ضیاءالدین سجادی، تهران: انتشارات دانشسرای عالی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
خاقانی، بدیل‌الدین‌بن‌علی. (1373). دیوان خاقانی شروانی به تصحیح سید ضیاءالدین سجادی، چاپ چهارم، تهران: زوار.
سنایی غزنوی، مجدودبن آدم. (1388). دیوان حکیم ابوالمجد. به تصحیح مدرس رضوی، چاپ هفتم، تهران: سنایی.
سعد سلمان، مسعود. (1339). دیوان مسعود سعد سلمان. به تصحیح رشید یاسمی، تهران: پیروز.
صباحی بیدگلی. (1365). به کوشش احمد کرمی، چاپ اول، تهران: ما.
طالبی، مرتضی؛ قاری، محمدرضا و داوودآبادی فراهانی، محمدعلی. (1399). «تصویرسازی منظومه‌های غنایی در تطبیق با نگاره‌های خمسه شاه‌طهماسبی (با تأکید بر چهار منظومه: سلیم و سلمی، فیروز و نسرین، نل و دمن، ناز و نیاز). هنر اسلامی، 17(39)، 255-244.
فتوحی، محمود. (1395). سبک‌شناسی نظریه‌ها. چاپ سوم، تهران: سخن.
فراهانی، قائم‌مقام. (بی‌تا). منشآت قائم‌مقام. گردآورنده شاهزاده معتمدالدوله حاج فرهادمیرزا، تهران: کتابفروشی علمیۀ اسلامیه.
قیاسی، سید وهاب. (1394). مکاتبات منثور و منظوم شعرا و فضلای نامی ایران (اخوانیات و سلطانیات). چاپ اول، تهران: صراط.
قزوینی، قزوینی. (1390). نامه‌های عارف قزوینی. به کوشش مهدی نورمحمدی، چاپ اول، تهران: نگاه.
غلام‌زاده نیکجو، پریسا؛ کوشان، ایوب و امانی، رستم. (1400). «مفاهیم غنایی منظومه مجنون و لیلی امیر خسرو دهلوی با تأکید بر جلوه‌های مادی معشوق در تطبیق با لیلی و مجنون مصور خمسه نظامی». هنر اسلامی، 18(43)،430-446.
کاشانی، مشفق. (1368). خلوت انس. چاپ اول، تهران: پاژنگ.
محمدبن‌منور. (1377). اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی‌سعید. به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، جلد2، چاپ چهارم، تهران: نگاه.
میبدی، قاضی حسین‌بن‌معین‌الدین. (1376). منشآت میبدی. به تصحیح نصرت‌الله فروهر، چاپ اول، تهران: نقطه.
یغمای جندقی، میرزا رحیم. (1339). کلیات یغمای جندقی  از روی طبع اعتمادالسلطنه، تهران: چاپ افست.
یوشیج، نیما. (1373). مجموعۀ کامل اشعار نیما یوشیج به فارسی و طبری، نیما. به کوشش سیروس طاهباز، چاپ سوم، تهران: نگاه.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار