روند تغییرات فرهنگ و شیوه زندگی زن و خانواده ایرانی در خانه‌های سنتی و مدرن (موردمطالعه: شهر اردبیل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 گروه معماری، دانشکده معماری پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

10.22034/ias.2022.353167.2032

چکیده

شیوه زندگی مجموعه‌ای جامع از عملکردهای روزمره است و برآورنده نیازهای مادی و معنوی انسان می‌باشد. تبدیل خانه‌های گذشته و سنتی به آپارتمان‌های امروزی، علاوه‌بر تغییرات کالبدی، عملکردی و فضایی معماری مسکن و محیط‌های مسکونی باعث تغییر در شیوه زندگی خانواده ایرانی شده است. از دیگر مسائلی که در روند تغییرات خانه‌های سنتی به امروزی تغییر کرده است مسئله جنسیت و روند تغییرات آن از گذشته تاکنون است. بازنمایی و خوانش جنبه‌های عینی و تاریخی جنسیت با تمرکز بر زنانگی در بستری که همواره با تحلیل و تفاسیری از مفاهیم قدسی همراه بوده است، در کشف زوایای پنهان با نگاهی متفاوت به معماری ایرانی-اسلامی یاری‌رسان است و می‌تواند در گسترش دایرۀ زبانی و ادبیات معماری ایرانی نیز ایفای نقش کند. در این پژوهش از روش ترکیبی در نمونه موردی استفاده شده و روش‌های توصیفی و کیفی، تحلیلی و روش میدانی به بررسی خانه‌های سنتی و مدرن در محدوده شهر اردبیل پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهد که  فضاهایی مانند دهلیز و صاندیخانا به کلی از فرهنگ فضایی امروزه مردم اردبیل حذف شده است. با انتقال فعالیت‌های اجتماعی از داخل خانه به فضای خارج از آن، خانه مکانی برای انجام فعالیت‌های شخصی مبدل شده است. این امر سبب گرایش به اتاق‌های شخصی برای افراد خانواده و تبدیل اتاق‌های چندعملکردی به فضای تک‌عملکردی شده است. این مهم، انسان امروز را هرچه بیشتر از فعالیت‌های اجتماعی در محدوده خانه دور می‌کند و او را در خانه به حال خود وامی‌گذارد.
اهداف پژوهش:

آشنایی با روند تغییرات فرهنگ و شیوه زندگی زن و خانواده ایرانی در خانه‌های سنتی دوره قاجاریه، خانه سنتی دوره پهلوی و خانه‌های مدرن.
بررسی تحولات خانه‌های سنتی و مدرن در شهر اردیبل.

سؤالات پژوهش:

روند تغییرات فرهنگی در خانه‌های سنتی قاجار و پهلوی و خانه‌های معاصر چگونه است؟
خانه‌های سنتی و مدرن شهر اردبیل از دوره قاجار تا معاصر چه تحولاتی را پشت سرگذاشته‌اند؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The process of changes in the culture and lifestyle of Iranian women and families in traditional and modern homes (case study: Ardabil city)

نویسندگان [English]

  • Saeedeh Dadashi 1
  • Simon Ayvazian 2
  • Zohreh Torabi 3
1 Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Department of Architecture, Faculty of Architecture, Campus of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Department of Architecture, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Culture
  • lifestyle
  • traditional and modern house
افشاری، محسن و پوردیهیمی، شهرام. (1395). «مقیاس‌های روش زندگی در مسکن»، مسکن و محیط روستا، 35(154)، 3-16.
بدیعی، ناهید. (۱۳۸۱). جداره‌ها (حریم وصل)، رساله دکتری معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران.
بمانیان، محمدرضا؛ غلامی رستم، مریم و رحمت‌پناه، جنت. (1389)، عناصر هویت‌ساز در معماری سنتی خانه‌های ایرانی (نمونه موردی: خانه رسولیان یزد)، مطالعات هنر اسلامی، دوره  7، شماره 13، 88-55.
بوردیو، پیر. (1391). تمایز: نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: انتشارات ثالث.
پوردیهیمی، شهرام. (1390). «فرهنگ و مسکن»، نشریه مسکن و محیط روستا، شماره134، 18-3.
خانبانزاده، ساناز؛ ارمغان، مریم و سهیلی، جمال‌الدین. (1399). «بررسی نقش زنان معمار در معماری معاصر ایران (1320 تا 1357 خورشیدی)». نشریه زن در فرهنگ و هنر، شماره1، 49-19.
حائری مازندرانی، محمدرضا. (1388). «خانه، فرهنگ، طبیعت»، تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
راپاپورت، ایموس. (1391). فرهنگ، معماری و طراحی، ترجمه ماریا برزگر و مجید یوسف نیاپاشا، ساری: انتشارات شلفین.
راپاپورت، آموس. (1366). انسان‌شناسی مسکن، تدوین توسط افضلیان، خسرو، مشهد: آستان قدس رضوی.
راپاپورت، آموس. (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت، تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
رضاخانی، ژیلا. (1392). مفصل در معماری، رساله دکتری معماری، پردیس هنرهای هنرهای زیبا، دانشکدۀ معماری، دانشگاه تهران، تهران.
رضوی‌زاده، سیدنورالدین. (1384). «بررسی تأثیر رسانه‌ها بر تمایل به تغییر سبک زندگی روستایی»، علوم اجتماعی، شماره31، 114-111.
صادق پی، ناهید (1391)، «تاریخچه و علل گرایش به معماری بومی»، نشریه‌ شهر و معماری بومی، دوره5، شماره27، 22-42.
عبدالله‌زاده، سیده مهسا و ارژمند، محمود. (1391). «در جست‌وجوی ویژگی‌های خانه ایرانی (برمبنای بررسی شیوه زندگی در خانه‌های سنتی شیراز)»، فصلنامه علمی- پژوهشی شهر ایرانی اسلامی، شماره 10، 22-10.
فاضلی، نعمت‌الله. (1386). «مدرنیته و مسکن (رویکرد مردم‌نگارانه به مفهوم خانه، سبک زندگی روستایی و تحولات امروزی آن)»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، شماره1، 63-25.
مهدوی کنی، محمدسعید. (1386). «مفهوم سبک زندگی و گستره‌ آن در علوم اجتماعی»، فصلنامه تحقیقاتی فرهنگی، شماره1، 230-199.
میرشاهزاده، شروین؛ اسلامی، غلامرضا؛ عینی‌فر، علیرضا. (1390). «نقش فضای مرزی-پیوندی در فرآیند آفرینش معنا»، هویت شهر، شماره 9، صص16-5.
وحدت‌طلب، مسعود و حیدری، شهرام. (1398). «بازخوانی نحوه‌ بروز زنانگی در معماری دوره تیموری با تمرکز بر مؤلفه‌های بصری (نمونه موردی: مسجد گوهرشاد مشهد)»، نشریه زن در فرهنگ و هنر، شماره4479-459.
Benedikter , R., Juergensmeyer M, & Anhe, H (2011). Lifestyle. The sage encyclopedia of global studies.
Janson SJ. (2011). Lifestyle Method. In S. Jansen, C. Coolen, R. Goetgeluk, The measurement and Analysis of Housing Preference and Choice, pp. 177-202, Dordrecht: Springer.
Lawrence R.J (1995),housing, Dweilillgs and homes.
Merriam-W. (2014). Webster Online Dic. Retrieved from www.merriam-webster.com, pp. 10-3.
Rapoport, A. (2003). Cultura, Arquitectura y Diseño. Barcelona: Edicions de la Universitat Politècnica de Catalunya.
Rapoport, A.  (2005). culture, architectural and desing. chicago.
Salama Ashraf M. (2006). A life Style Theories Approach for Affordable Housing Research in Saudi Arabia, College of Environmental Design, King Fahad University of Petroleum and Minerals, pp. 67-76.
Sills DL., Merton P. (1991). International Encyclopedia of the Social Sciences (E.S.S), New York: Macmillan.