بررسی تطبیقی اصلاحات مالیاتی خسرو انوشیروان در شاهنامه و منابع کلاسیک اسلامی (با تأکید بر شاهنامه شاه طهماسب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

2 گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزد اسلامی، نجف آباد، ایران

10.22034/ias.2021.258020.1443

چکیده

شاهنامۀ فردوسی میراث گران‌بهایی از تاریخ عصر باستان است که سرایندۀ آن با حفظ امانت‌داری رویدادهای آن دوره را با جزییات به نظم کشیده است. فردوسی در آن اثر از سیاست‌ها و رخدادهای خسرو یکم – که کمال مطلوب دانش شاهی به‌شمار می‌رود، به‌طور مفصل سخن رانده است. روایت‌های او از اصلاحات مالیاتی خسروانوشیروان (۵۷۹ – ۵۳۱) مانند گزارش‌های متون کلاسیک اسلامی بسیار ارزشمند است و بسیاری از داده‌های آن متون در مورد اصلاحات مالیاتی انوشیروان در شاهنامه وجود دارد و برخی داده‌ها را تنها فردوسی روایت کرده است. هدف این پژوهش بررسی ارزش داده‌ها و جزئیات تاریخی شاهنامه در مورد اصلاحات مالیاتی انوشیروان و سنجش تطبیقی آن با سایرمتون کلاسیک اسلامی و بیان همانندی‌ها و تفاوت‌های روایات آن‌ها با تأکید بر شاهنامۀ شاه طهماسب می‌باشد که با استفاده از روش کتابخانه‌ای به‌صورت توصیفی – تحلیلی انجام شده است. فردوسی با دقت به اصلاحات مالیاتی خسرو یکم پرداخته و اطلاعات منحصربه‌فردی از نرخ‌های مالیاتی، رسم سه قسط، روش ابلاغ  اصلاحات و... می‌دهد و بر بعضی متون کلاسیک اسلامی رجحان دارد و گاهی نیز از مبحثی چون تأسیس دیوان جدید سخن نمی‌گوید.
اهداف پژوهش:

بررسی اصلاحات مالی خسروانوشروان در شاهنامه فردوسی و منابع کلاسیک اسلامی.
بررسی اصلاحات مالی خسروانوشروان در شاهنامه شاه طهماسبی.

سؤالات پژوهش:

اصلاحات مالی خسروانوشروان چه بازتابی در شاهنامه فردوسی و منابع کلاسیک اسلامی داشته است؟
اصلاحات مالی خسروانوشروان در شاهنامه شاه طهماسبی چگونه منعکس شده است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of fiscal reforms of knosrow Anushirvan in Shahnameh and classical Islamic references (by emphasizing on Shahnameh of shah Tahmasb)

نویسندگان [English]

  • Parisa Bahadorpour 1
  • Ahmad Kamranifar 2
  • Farinaz Hooshyar 1
1 Department of History. Islamic Azad University. Najaf Abad.. Najaf Abad. Iran.
2 Department of History Najaf Abad Branch. Islamic Azad University. Najaf Abad. Iran.
چکیده [English]

Ferdowsis Shahnameh is the precious heritage of the ancient history that its composer has expressed in verse the events of the period in detail by keeping trustworthiness. Ferdowsi has discussed about policies and the events of the first Khosrow – who is considered as an ideal royal knowledge – in detail in Shahnameh. His description of fiscal reforms of Khosrow Anushirvan (531 – 579 AD) is very valuable like reports of classical Islamic texts so that a lot of data of those texts concernin fiscal reforms of Anushirvan exists in Shahnameh and some data has only narrated by Ferdowsi. This article aims to investgate the value of Shahnameh historical details and data concerning fiscal reforms of Anushirvan and its comparative assessment with the other classical Islamic texts and express their similarities and differences by emphasizing on Shahnameh of shah Tahmasb that has been analyzed by using library analytical – descriptive method. Ferdowsi has exactly addressed fiscal reforms of the first Khosrow and provides us with unique information concerning fiscal rates, quarterage tradition, method of imparting reforms, etc. Shahnameh is superior to same classical Islamic texts and sometimes does not speak about a subject such as the establishment of new Divan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ferdowsi Shahnameh
  • Islamic texts
  • Sassanian
  • Khosrow Anushirvan
  • fiscal reforms
آدامووا، ا. ت، گیوزالیان، ل . ت. (۱۳۸۳). نگاره‌های شاهنامه، ترجمه‌: زهره فیضی، تهران: فرهنگستان هنر.  
 آیدنلو، سجاد. (۱۳۹۴). دفتر خسروان (برگزیدۀ شاهنامه فردوسی)، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
 بلعمی، ابوعلی محمد‌بن‌محمد. (۱۳۸۸). تاریخ بلعمی، (تکمله و ترجمه‌ تاریخ طبری) به تصحیح محمد تقی بهار «ملک الشعرا» و به کوشش محمد پروین گنابادی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات زوار.
 بنداری، فتح‌بن‌علی. (۱۹۳۲). الشاهنامه، تصحیح عبدالوهاب، قاهره: مطبعه دارالکتب المصریه.
دبیرسیاقی، سید محمد. (۱۳۹۶). برگردان روایت‌گونه‌ شاهنامه‌ فردوسی به نثر، چاپ شانزدهم، تهران: نشر قطره.
 دینوری، ابوحنیفه احمد‌بن‌داود. (۱۳۶۸). الاخبارالطوال، ترجمه: دکتر محمود مهدوی دامغانی، چاپ سوم، تهران: نی.
ریاحی، محمدامین. (۱۳۹۷). فردوسی «زندگی، اندیشه و شعر او»، تهران: نشر سخن.
زرین‌کوب، روزبه. (۱۳۹۳). «تاریخ سیاسی ساسانیان»، تاریخ جامع ایران، ج ۲، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
خالقی مطلق، جلال. (۱۳۸۶). «از شاهنامه تا خداینامه (جستاری دربارۀ مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه)»، نامه‌ ایران باستان، شماره‌ ۱ و ۲، صص ۳ – ۱۱۹.
شاهنامه‌ شاه طهماسب (هوتون). (۱۳۹۹). ترجمه و پژوهش نشر آبگینه وابسته به نشر رجاء.
شهبازی، علیرضا شاپور. (۱۳۹۸). تاریخ ساسانیان، ترجمه: بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و مقایسه‌ آن با تاریخ بلعمی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
طبری، محمدبن‌جریر. (۱۳۶۲). تاریخ طبری، (تاریخ الرسل و الملوک)، ج۲، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
غفوری، فرزین. (۱۳۹۷). سنجش منابع تاریخی شاهنامه در پادشاهی خسروانوشیروان، تهران: میراث مکتوب.
فردوسی، ابوالقاسم. (۱۳۹۶). شاهنامه، (دفتر هفتم)، به کوشش جلال خالقی مطلق – ابوالفضل خطیبی،  چاپ ششم، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی).
کریستن سن، آرتور. (۱۳۵۷). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه‌: رشید یاسمی، چاپ هشتم، تهران: دنیای کتاب.
مسعودی، ابوالحسن علی‌بن‌حسین. (۱۳۸۷). مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، ج۱، ترجمه‌: ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مسکویه رازی، ابوعلی احمدبن‌محمد. (۱۳۶۹). تجارب‌الامم و تعاقب‌الهمم، ج۱، ترجمه: ابوالقاسم امامی: تهران، سروش.
 نولدکه، تئودور. (۱۳۸۸). تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان، ترجمه: عباس زریاب خویی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 نهایه‌الارب فی اخبار الفرس و العرب. (۱۳۷۵). به تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انجمن آثار و مفاخر.
 هلین برند، رابرت. (۱۳۸۸). زبان تصویری شاهنامه، ترجمه‌: سید داوود طباطبایی، تهران: فرهنگستان هنر.
 یعقوبی، احمدبن ابی‌یعقوب. (۱۳۷۱)، تاریخ یعقوبی، ج۱، ترجمه: محمد ابراهیم آیتی، چاپ ششم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
Bengamin, S.G.W (1888) Persia London, T. fisher unwin.                                                  
Gobl, Robert (1976) Die Tonbullen vom Tacht – e Soleiman, Berlin                                     
WELCH, STUART CARY (1972)A Kings Book of Kings, The Shahnameh of shah  TAHMASP, London, Themes and Hudson.                                                                         
Widengren, Geo (1961) The Status of the Jews in the Sassanian Empire, Iranica Antiqua, vol. I.