ارتباط تحول در معماری شهری و مفاهیم پایداری اجتماعی(نمونه موردی بافت همت آباد اصفهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، واحد اردستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اردستان، ایران

2 گروه معماری، واحد شاهین شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهین شهر، ایران

3 گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

10.22034/ias.2023.380693.2142

چکیده

از زمان آغاز ایجاد سازه‌های مسکونی توسط انسان تا عصر حاضر، تحولات زیادی در آن‌ها ایجاد شده است. علی‌رغم ایجاد تحولات مکرر در طول زمان، در بسیاری از مناطق شهری، بافت‌های جدید و قدیم در کنار یکدیگر قرار دارند. معماری‌ای که به مرور زمان نیازمند تغییراتی بوده است و بنابر دلایل مختلف ایجاد تحول در آن به تأخیر افتاده است. بافت‌های ناکارآمد شهری پهنه‌هایی از شهر هستند که در مقایسه با سایر پهنه‌های شهر از جریان توسعه عقب‎افتاده، از چرخۀ تکاملی حیات جدا گشته و به کانون مشکلات و نارسایی‎ها درآمده‎اند. این بافت‌ها عمدتاً درصد بالایی از جمعیت شهری را در خود جای داده و در عین حال از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های نهفته بسیاری، برای توسعه‌های آتی درون شهری برخوردار هستند. از این‌رو معضلات اجتماعی بافت های ناکارآمد یکی از مهم‌ترین موضوعات پیشِ‌روی ایجاد تحول و مداخله در این بافت‌ها می‌باشد. پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا با بررسی ادبیات موجود پیرامون پایداری اجتماعی، عوامل کلیدی موضوع را استخراج کرده و به تحلیل آن‌ها در بافت ناکارآمد همت‌آباد بپردازد. دلیل انتخاب بافت مذکور این است که، بخشی از این بافت نوسازی شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی و تحلیلی و با استفاده از تکنیک SWOT  می‌باشد. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که شاخص‌های الگوی پایدار بافت ناکارآمد شهری همت‌آباد عبارت‌اند از: رنگ تعلق، رعایت سلسله‌مراتب حریم، حفظ هویت و چیدمان فضایی مطلوب می‌باشد و همچنین مفاهیم و مؤلفه‌های پایداری اجتماعی همت‌آباد ازجمله: شناخت مردم، آرامش و خلوت، حفظ هویت و کیفیت رویداد فضاها که، نتیجه تأثیر و تأثر این دو رویکرد بر یکدیگر، ارائۀ راه‌کارهای طراحی بر نوسازی بافت ناکارآمد می‌باشد. با در نظر گرفتن نتایج این دو عوامل در نوسازی بافت می‌توان شاهد حفظ و تقویت نظام‌های اجتماعی_فرهنگی محله بود و از ناهنجاری‌های رفتاری، روانی، شغلی و هویتی پیشگیری کرد.
اهداف پژوهش

تبیین راهکارهای مؤثر بر تحول و نوسازی معماری با توجه به مشکلات اجتماعی بافت ناکارآمد همت‌آباد.
بررسی عوامل تأثیرگذار در ارتقای پایداری اجتماعی در معماری شهری.

سؤالات پژوهش:

چه راهکارهایی در ایجاد تحول و نوسازی در بافت ناکارآمد همت‌آباد نقش دارد؟
کدام عوامل در ارتقای پایداری ایجاد در بافت شهری همت‌آباد مؤثر است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The relationship between transformation in urban architecture and the concepts of social sustainability (a case study of Hemet Abad, Isfahan)

نویسندگان [English]

  • Asoudeh Mirkhajehddin 1
  • Abouzar Majlesi koupaei 2
  • Mohammad Saeid Izadi 3
1 Department of Architecture, Ardestan Branch, Islamic Azad University, Ardestan, Iran
2 Department of Architecture, Shahin Shahr Branch, Islamic Azad University, Shahin Shahr, Iran
3 Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Bo Ali Sina University, Hamadan, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • renovation
  • dysfunctional tissue
  • Hematabad
  • social stability
اکبری‌فر، سجاد. (1400). «بررسی آسبادهای شرق ایران به‌عنوان نماد معماری پایدار»، معماری‌شناسی، شماره 21، صص 130-119.
پوراحمد، احمد؛ شماعی، علی. (1396). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، تهران: دانشگاه تهران.
حبیبی، محسن؛ مقصود، ملیحه. (1396). مرمت شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.ارزمانی، میثم؛ وطن‌پرست، مهدی و معتمدی، محمد. (1399). «راهکارهای مشارکتی در تدوین شاخص‌های بازآفرینی شهر بجنورد با رویکرد توسعه پایدار»، نشریه مطالعات هنر اسلامی، شماره 38، صص 36-20.
حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد و مشکینی، ابوالفضل. (1386). بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری، تهران: نشر انتخاب.
حبیبی، کیومرث؛ مشکینی، ابوالفضل و رحیمی کاکه جوب، آرمان. (1397). همسان‌سازی شرح خدمات تهیه طرح‌های بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و ارائه شرح خدمات و طرح پیشنهادی جدید.
حسن‌زاده، زهرا؛ فرخ‌زاده، محمد. (1396). «مروری بر شاخص‌های پایداری اجتماعی در معماری و شهرسازی»، کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، دوره 3.
حسین‌پور، سیروس؛ پوریانی، محمدحسین و اژدری‌زاده، حسین. (1401).  «نقش هنر در تبیین جامعه‌شناسی مشارکت زنان اقوام لر بختیاری و عرب در کسب منزلت‌های اجتماعی و سیاسی». نشریه مطالعات هنر اسلامی، شماره 45، صص 175-160.
خاتم، اعظم. (1389). «چالش‌های ﺑﻬﺴﺎزی ﺷﻬﺮ دراﻳﺮان ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻃﺮح ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺑﺎﻓﺖ ﻓﺮﺳﻮده ﺑﺮﻳﺎﻧﻚ». فصلنامه اندیشه ایرانشهر، شماره 9 و 10، ص 62.
خدامی‌پور، اکرم؛ ذهبیحی، حسین و مفیدی شمیرانی، سیدمجید. (1399). «ارزیابی مؤلفه‌های تأثیرگذار هویت منظر معماری در نمادهای معاصر»، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره 41، صص 200-1.
داوودﭘﻮر، زهره؛ ﻧﯿﮏ ﻧﯿﺎ، ملیحه. (1390). «ﺑﻬﺴﺎزی و ﻧﻮﺳﺎزی ﺑﺎﻓﺖ ﻓﺮﺳﻮده ﺷﻬﺮی راﻫﺒﺮدی به‌سوی دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ﮐﺎﻟﺒﺪی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮی»، (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی: ﺑﺎﻓﺖ ﻓﺮﺳﻮده ﮐﻮی ﺳﺠﺎدﯾﻪ)، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ آﻣﺎﯾﺶ ﻣﺤﯿﻂ، شماره 15.
دویران، اسماعیل و همکاران. (1390). «ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺪاﺧﻠﻪ در ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ  بافت‌های  ﻓﺮﺳﻮده و ﻧﺎﻛﺎرآﻣﺪ ﺷﻬﺮی ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ (ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردی: محله زینبیه زنجان)»، چاپ در ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺮﻧﺎمه‌ریزی شهری، شماره 7.
دویران، اسماعیل؛ غلامی، سعید و دانش‌دوست، مهرداد. (1391). «نقش شاخص‌های اجتماعی و کالبدی بر کیفیت زندگی در بافت‌های شهری (مطالعه موردی: محلات شهری زنجان)»، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره 4، 30-44.
رهنما، محمدرحیم. (1393). «روش‌های احیای بافت قدیم و توسعه شهر»، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تربیت‌مدرس، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
ﺷﻤﺎﻋﻲ، ﻋﻠﻲ؛ ﭘﻮراﺣﻤﺪ، اﺣﻤـﺪ. (1382). ﺑﻬﺴـﺎزی و ﻧﻮﺳﺎزی ﺷﻬﺮی از دﻳـﺪ ﻋﻠـﻢ ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎ، تهران:  اﻧﺘﺸـﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان.
ﺷﻜﻮﻫﻲ، ﻋﻠﻲ. (1388). «ﺗﺤﻠﻴﻞ مسائل بافت‌های ﻓﺮﺳﻮده ﺷﻬﺮی ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪ‌ﻫﺎی ﻓﺎزی»، ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ منطقه‌ای ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﻬﺮﺳﺎزی زﻧﺠﺎن.
شیروانی، محسن. (1393). «طراحی و معماری ملی پدافند غیرعامل در علوم دریایی». اولین همایش پدافند غیرعامل در علوم دریایی.
قهیه‌یی، بهناز و همکاران. (1398)، بررسی کتیبه‌های سنتی با موضوع امنیت و عدالت در ایجاد پایداری اجتماعی (نمونه موردی: اراک)، نشریه مطالعات هنر اسلامی، شماره 33، صص 219-190 .
معتمد مهر، اکبر؛ حسن‌پور، رضا و رضایی، رقیه. (1393). «بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر مشارکت مردمی (مطالعه موردی: محله قیلر قروه)»، فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، شمار 26، صص 44-29.
ناصری، فرناز؛ شهبازی، مجید و ثبوتی، هومن. (1399). «بازآفرینی محلات شهر زنجان در تطبیق با شاخصه‌های شهر ایرانی‌اسلامی (نمونه موردی محلات حسینیه و نایب آقا)»، نشریه مطالعات هنر اسلامی، شماره 40، صص 349-333.
نقدی، اسدالله؛ کولیوند، شکیبا. (1394). «بررسی مشارکت اجتماعی شهروندان در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری (موردمطالعه ساماندهی بافت فرسوده خیابان مدرس کرمانشاه)»، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، شماره 21.
یازرلو، هانیه؛ میری، غلامرضا و کریمیان بستانی، مریم. (1398). «بهسازی آثار تاریخی شهر گرگان با رویکرد جذب توریسم». نشریه مطالعات هنر اسلامی، شماره 36، صص 337-318 .
یوسف‌زاده بکاولی، مینا؛ صباغ‌پور، آرزو. (1396). «بررسی عوامل مؤثر بر پایداری اجتماعی و نقش آن در طراحی توسعه پایدار».
Colantonio, A., & Dixon , T. (2009). UrbanRegeneration & Social Sustainability: Best Practicefrom European Cities. Oxford: Wiley-Blackwell.
Loosim, (1996), urban conservation policy and the preservation of historical and cultural heritage cities, vol.13 . No .6.
McKenzie ,S .(2014). Social sustainability: Towards some definitions. Hawke ResearchInstitute: Working Paper Series. Magill: University of South Australia
Rosemary D. F. Bromley, Andrew R. Tallon and Colin j. Thomas (2005) , City centerregeneration through residential development: Contributing to sustainability, Urban Studies,Vol 42, No 13.