بازشناسی تیپولوژی و مرفولوژی در ساختار سراهای بازارهای سنتی ایران در دوره قاجاریه (نمونه موردی سراهای بازار کرمانشاه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری،گروه معماری، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

2 استادیار،گروه معماری،واحد تهران شمال،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران

10.22034/ias.2023.394277.2190

چکیده

با ظهور تفکرات و اندیشه‌های مدرن و نوین معماری که زوال و انحطاط آثار معماری اصیل ایرانی و سنتی را در پی داشته است، با بررسی مطالعات صورت گرفته تیپولوژی و مرفولوژی جنبه‌های گوناگون معماری آثار تاریخی همچون کاروانسراهای درون‌شهری و سراهای بازارهای سنتی دوره قاجار، ویژگی‌های آنان مؤلفه‌ها و پارامترهای مؤثر از منظر کالبدی را استخراج کرد و به معماری نوین امروز برای تاثر از گذشته بهره‌گیری کرد. این پژوهش در ابتدا با استفاده از مطالعات اسنادی از روش توصیفی – تحلیلی روش‌ها، معیارها و شاخص‌های نظریات مرتبط با تیپولوژی و مرفولوژی معماری در طرح آثار تاریخی کاربری کاروانسراهای درون‌شهری و سراها را بررسی خواهد کرد و در راستای آن مبانی نظری پژوهش تدوین خواهد شد. سپس باتوجه‌به برآیند حاصل از مباحث نظری، مؤلفه‌های کالبدی اثرگذار بر گونه‌شناسی سراها شناسایی می‌گردد. در پی آن، مؤلفه‌ها و شاخص‌های کالبدی معماری سراهای مذکور از روش پژوهش میدانی براساس مطالعات نظری استخراج خواهد شد. نتیجه این‌که از طریق روش سلسله‌مراتبی و مطابق خروجی پرسش‌نامه، اثرگذارترین مؤلفه‌های کالبدی اولویت‌بندی شده باتوجه‌به نتایج حاصل، اصول و شاخصه‌های معماری سراهای موردمطالعه، ارائه خواهد شد.
اهداف پژوهش:

بازشناسی مؤلفه‌های فرمی و عملکردی اثرگذار بر سراهای بازار شهر کرمانشاه.
واکاوی سراهای بازار دوره قاجاریه شهر کرمانشاه باتوجه‌به اولویت‌بندی‌های تیپولوژی و مرفولوژی.

سؤالات پژوهش:

مهم‌ترین مؤلفه‌های فرمی و عملکردی در سراهای بازار دوره قاجاریه شهر کرمانشاه چیست؟
مراکز اقتصادی درون‌شهری و سلسله‌مراتب فضایی چه نقشی در مؤلفه فرمی و عملکردی سراهای بازار کرمانشاه دارد؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Recognizing typology and morphology in the structure of traditional Iranian market halls during the Qajar era (a case study of Kermanshah market halls)

نویسندگان [English]

  • Saeed Rahro Mehrabani 1
  • Seyyed Ali Nouri 2
1 PhD student in architecture, Department of Architect , kermanshah branch,Islamic Azad University, kermanshah, Iran
2 Assistant professor.Department of Architect.north tehran branch.Islamic azad university.tehran.iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inner-city caravanserais and serahs
  • typology
  • morphology
  • traditional market of Kermanshah
  • Qajar period
برزگر، محمدرضا. (1383). بازشناسی هویت شهری، مجموعه مقالات همایش مشایی شهرسازی ایران، جلد اول، ساخت شهری، شیراز: دانشگاه شیراز.
بهزادفر، مصطفی. (1387). «ضرورت‌ها و موانع ایجاد شهر هوشمند». هنرهای زیبا، صص 29-18.
پیرنیا، محمدکریم؛ افسر، کرامت‌الله. (1371). راه و رباط، تهران: انتشارات ملی سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران.
تاجیک، محمدرضا. (1384). «انسان مدرن و معمای هویت». فصلنامه مطالعات ملی، شماره 21، صص 7-28.
حجت، مهدی. (1387). «هویت در معماری، آشیانی برای مرغ باغ ملکوت». در آیینه خیال، شماره 9، 84-88.
رحیم‌نیا، رضا؛ زمانی‌فرد، علی و قرائتی، مهران. (1396). «بررسی تاریخی و تبیین جایگاه حرفه‌ای و نقش معماران سنتی در فرآیند تحولات معماری و مرمت با تکیه‌بر منابع مکتوب». مرمت و معماری ایران، شماره 13، 34-19.
سلیمانی، محمدرضا؛ اعتصام، ایرج و حبیب، فرح. (1395). «بازشناسی مفهوم و اصول هویت در اثر معماری». هویت شهر، شماره 25، 26-15.
سهیلی، جمال‌الدین؛ رسولی، نسترن. (1395). «مطالعه تطبیقی نحو فضای معماری کاروانسراهای قاجاریه (مطالعه موردی: کاروانسراهای قزوین و کاشان)». نشریه هویت شهر، شماره 26، 22-11.
سیرو، ماکسیم. (1357). راه‌های باستانی ناحیۀ اصفهان و بناهای وابسته به آن‌ها. ترجمۀ مهدی مشایخی. تهران: سازمان ملی حفاظت آثار باستانی.
کاویان، مجتبی؛ غلامی، غلامحسین. (1395). «بررسی سیر تحول معماری کاروانسراهای حیاط‌دار مرکز ایران». فصلنامه اثر، شماره 75.
شاهرودی، عباسعلی و سیدیان، علی. (1391). اصول و مبانی طراحی هتل، تهران: واحد گرافیک علم و دانش.
قبادیان، وحید. (1390). مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
کیانی، محمدیوسف و ولفرام، کلایس. (1373). کاروانسراهای ایران. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
لنگ، جان؛ عینی‌فر، علیرضا. (1383). آفرینش نظریه معماری، نقش علوم و رفتاری در طراحی محیط. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مشهدی، علی؛ امین‌پور، احمد. (1396). «تدوین فرآیند و شاخص‌های مؤثر به گونه‌شناسی معماری با معیار ویژگی‌های ترکیب‌بندی (نمونه موردی: بناهای تاریخی شهر اراک)». نشریه مدیریت شهری، شماره 28، 1.
معماریان، غلامحسین؛ دهقانی تفتی، محسن. (1396). «در جست‌وجوی معنایی نو برای مفهوم گونه و گونه‌شناسی در معماری (مطالعه موردی: خانه گونه تالار شهر تفت)». نشریه مسکن و روستا، شماره 162، 23.