ویژگی‌های معرفتی معماری اسلامی در تطبیق با پدیدارشناسی سکنا گزینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، ,واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

2 گروه برنامه ریزی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

3 گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

4 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران

10.22034/ias.2023.379831.2133

چکیده

 از منظر پدیدارشناسی، سکونت فرایندی است که آدمی در جریان آن «مکانِ بودن» را تبدیل به خانه می‌کند و با خدا، خود، آسمان و زمین به برقراری هماهنگی می‌پردازد. رویکرد پدیدارشناسانه به پدیدۀ سکونت مبتنی‌بر تجربۀ حضور یا بودن انجام می‌شود. نگاه این رویکرد به سکونت و خانه در جهت تبیین رابطۀ آگاهانه انسان و جهان بوده است. در اسلام اصلِ شناخت، رسیدن به کمال مطلوب الهی است که در نهاد انسان فطرتاً وجود دارد. معرفت اسلامی بازتاب وحدت ذاتی خداوند و سکناگزیدن انسان بر روی زمین در ملک خداوند است که بازتابی از قدر مطلق بودن اوست. مالکیت در سکناگزیدن، در هماهنگی کامل با معرفت‌شناسی مطلق و به ‌دور از شکاکیت در وجود خدا در اسلام است. بدین لحاظ بودن و جای‌گرفتن در مکان که از آن به بیت و خانه تعبیر می‌شود، برخلاف سکناگزیدن در پدیدارشناسی، همراه با تسلیم و پذیرش نیست و مالک‌شدن بر خانه در معرفت‌شناسی سکناگزینی اسلامی وجود دارد. این تحقیق با استفاده از روش استدلالی- قیاسی و با تکیه ‌بر منابع کتابخانه‌ای و اسنادی انجام شد بررسی مقایسه‌ای نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مولفه‌های مرتبط با سکناگزینی در فلسفه پدیدارشناسی، حول دازاین، مقام تسلیم و رهاکردن مکان، افزودن چیزی مصنوعی به قامت جهان زندگی، هماهنگ‌شدن با طبیعت می‌چرخد و در معرفت‌شناسی اسلامی، سکناگزینی بر شاخصه‌هایی چون؛ وحی الهی، مالکیت مطلق بر مکان، پرکردن مُلک خدا بر روی زمین و درامان‌ماندن از گزند طبیعت تکیه دارد.
اهداف پژوهش:

بررسی مؤلفه‌ها و شاخصه‌های معرفتی پدیدارشناسی و معماری اسلامی در باب سکناگزینی و سکونت.
بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های معرفت‌شناسی سکناگزینی و سکونت در دو دیدگاه پدیدارشناسی و معماری اسلامی.

سؤالات پژوهش:

مقوله‌های معرفتی پدیدارشناسی و معماری اسلامی در باب سکونت دربردارندۀ چه مواردی است؟
شباهت‌ها و تفاوت‌های معرفت‌شناسی سکناگزینی و سکونت در دو دیدگاه معماری اسلامی و پدیدارشناسی چیست؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The epistemological features of Islamic architecture in matching with the phenomenology of settlement

نویسندگان [English]

  • Ronak Panahi 1
  • Parvin Partovi 2
  • Seyed Jalil Mousavi 3
  • Mohammad Saber Bagheryan 4
1 Department of Architecture, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan. Iran
2 Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, University of Arts, Tehran, Iran.
3 Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan ,Iran
4 Department of Urban Planning , Faculty of Architecture and Urban Planning , Imam Khomeini International University, Gazvin, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • settlement
  • epistemology
  • phenomenology
  • Islamic architecture
ابوالقاسمی، لطیف. (۱۳۸۳). هنر و معماری اسلامی ایران به کوشش علی عمرانی‌پور. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
احمدی، بابک. (1400). هایدگر و تاریخ هستی. تهران: مرکز.
اردلان، نادر؛ بختیار، لاله. (1396). حس وحدت. ترجمۀ ونداد جلیلی. تهران: علم معمار.
اکرمی، غلامرضا. (1383). "سنت، هنر، معماری". صفه، شماره 38، 143-127.
بهشتی، سید محمد. (1386). "خانه و فرهنگ ایرانی". آبادی، شماره 5، 123-120.
بورکهارت، تیتوس. (1399). هنر مقدس. ترجمه جلال ستاری. تهران: سروش.
پرتوی، پروین. (1392). پدیدارشناسی مکان. تهران: فرهنگستان هنر.
پیرنیا، محمدکریم. (1396). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تهران: غلامحسین معماریان.
رابرت ای، وودز. (1382). "هایدگر، تفکر، محیط آدمی". ترجمۀ محمدرضا جوزی. خیال، شماره 7، 55-50.
سروش، محمدمهدی و حاتمی، سنبل. (1398). "تحلیلی بر چگونگی سکناگزینی دانشجویان در مکان خوابگاهی با رویکرد پدیدارشناسانه". هفت حصار، شماره 29، 64-51.
ریخته‌گران، محمدرضا. (۱۳۸۲). مقالاتی درباره پدیدارشناسی، هنر، مدرنیته. تهران: نشر ساقی.
شار، آدم. (1389). هایدگر برای معماران (تأملی بر سنت معماری مدرن). ترجمه روزبه احمدی‌نژاد. تهران: طرحان.
شریعتی، علی. (1359). تاریخ‌تمدن. جلد اول، دفتر تنظیم مجموعه آثار دکتر علی شریعتی.
مرکز مطالعات فرهنگی خاورمیانه‌ای توکیو - ژاپن (1386). شهرنشینی در اسلام. ترجمۀ مهدی افشار. جلد 1 و 2، چاپ دوم، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
صافیان، محمدجواد و مؤمنی، ناصر. (1389). "بررسی رابطة میان سکنا گزیدن و فراخواندن از نظر هایدگر"، پژوهش‌های هستی‌شناختی، دوره 6، شماره 2، .68-55
صافیان، محمدجواد و همکاران. (1390). "بررسی پدیدارشناختی - هرمنوتیک نسبت مکان باهنرِ معماری. پژوهش‌های فلسفی، دوره 5، شماره 8، 129-93.
طاهری، جعفر. (1392). "بازاندیشی مفهوم سکونت در معماری". مطالعات معماری ایرانی، دوره 2، شماره 4، 22-5.
طهوری، نیره. (1396). "آموختن از هایدگر: پدیدارشناسی در معماری تأثیر فلسفۀ هایدگر در نظریه‌پردازی معماری: هویت مکان در نظریات کریستیان شولتز و کریستوفر الکساندر. کیمیای هنر، دوره 6، شماره 25، 92-53.
مطهری، مرتضی. (۱۳95). فطرت. تهران: صدرا.
نصر، سید حسین. (۱۳94). هنر و معنویت اسلامی. ترجمه رحیم قاسمیان. تهران: حکمت.
نصر، سید حسین. (1370). سنت اسلامی در معماری ایرانی در جاودانگی و هنر. ترجمه سید محمد آوینی. تهران: برگ.
شایگان، داریوش. (1372). "در جست‌وجوی فضاهای گمشده". نامه فرهنگ، شماره 9، 148-140.
شولتز، کریستیان. (1394). روح مکان: به‌سوی پدیدارشناسی معماری. ترجمه محمدرضا شیرازی. تهران: رخداد نو.
شولتز، کریستیان. (1400). مفهوم سکونت به‌سوی معماری تمثیلی. ترجمه محمود یاراحمدی. تهران: آگه.
نقی‌زاده، محمد و امین‌زاده، بهناز. (1379). "رابطه معنا و صورت در تبیین مبانی هنر". هنرهای زیبا، شماره 8،
32-16.
نقی‌زاده، محمد و امین‌زاده، بهناز. (1380). "فضای کیفی؛ معماری و شهر". نامه فرهنگ، شماره 40، 163-146.
نمازی اصفهانی، محمود. (1397). "بررسی پدیدارشناسی به‌مثابه مبنای معرفت‌شناسی اگزیستانسیالیسم". معرفت فلسفی، شماره دوم، دوره 62، 118-103.
نیچه، فردریش و همکاران. (1377). هرمنوتیک مدرن؛ گزینه جستارها. ترجمۀ بابک احمدی، مهران مهاجر، محمد نبوی. تهران: نشر مرکز.
نیچه، فردریش و همکاران. (1377). هرمنوتیک مدرن؛ گزینه جستارها. ترجمۀ بابک احمدی و همکاران. تهران: مرکز
مهدوی‌نژاد، محمدجواد. (1383). "حکمت معماری اسلامی، جستجو در ژرف‌ساخت‌های معنوی معماری اسلامی ایران". هنرهای زیبا، شماره 19، 66-57.
وثیق، بهزاد و همکاران. (1389). "مفهوم سکونت در آیات و روایات اسلامی". مسکن و محیط روستا. شماره 129، 65-50.
وثیق، بهزاد و همکاران. (1388). "مکان و مسکن از منظر اسلام"، پژوهش‌های میان رشته - ای قرآنی. شماره 3، 101-93.
هایدگر، مارتین. (1400). شعر زبان و اندیشه رهایی. ترجمۀ عباس منوچهری. تهران: مولی.
هایدگر، مارتین. (1401). هستی و زمان. ترجمۀ سیاوش جمادی. تهران: ققنوس.
هایدگر، مارتین. (1367). فلسفه چیست؟ ترجمه مجید مددی. تهران: تندر.
Benson, C. (2002). The Cultural Psychology of Self: Place, Morality and Art in Human Worlds: Taylor & Francis.
Clock, P. & Jones, O. (2000). Dwelling place and Landscape: an Orchard in somerset, Bristol, University of Bristol
Dekkers, W. (2011). Dwelling, house and home: towards a home-led perspective on dementia care. Medicine, Health Care and Philosophy, 14(3), 291-300.
Miles ,M., Nicola, K.)2003), Cultures and Settlements ,Advances in Art and Urban Futures Volume 3.