ارزش ناملموس نیارش میراث جهانی گنبد سلطانیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه معماری، واحد بین المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران.

2 استادیار، گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

3 استادیار، گروه مستند نگاری و مطالعات معماری و مرمت ابنیه و بافت، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.22034/ias.2023.404966.2232

چکیده

علم نیارش برای پایداری و ایستایی بنا انجام می‌شود و حاصل سه علم استاتیک، مصالح شناسی و فن ساختمان است. این پژوهش بر آن است که با مطالعه و بررسی نحوه عملکرد سازه گنبد سلطانیه به‌عنوان هفتمین اثر ایران از بناهای مهم ثبت شده در فهرست یونسکو، نشان دهد که چگونه این بنای باشکوه و سنتی با تلفیقی از معماری و سازه شکل گرفته است. سازه در گنبد سلطانیه به‌مثابۀ معماری عمل کرده است. راز ثبات این ساختمان آجری در طول قرن‌های گذشته، در ساختار و مواد استفاده شده برای ساخت آن است. در این نوشتار از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. در ابتدا مطالعات تاریخی و معماری بنای گنبد سلطانیه معرفی شده سپس با جستاری در بخش‌های مختلف پی، ساقه گنبد، پوشش بنا، تزئینات و مصالح کاربردی به بیان این خصائص که به نوعی در پایداری این بنا مؤثرند، می‌پردازد. این پژوهش سعی در بررسی دقیق‌تر این موضوع دارد که چگونه بنای سنتی با استفاده از حداقل مصالح و حداکثر تکنولوژی زمان خود به معماری یکپارچه‌ای دست یافته است. باتوجه‌به اینکه ساختار و نحوۀ انتقال نیرو در این بنای عظیم به‌صورت آشکار و عیان قابل مطالعه نیست، لذا بررسی‌های صورت گرفته باتوجه‌به شواهد موجود و مطالعه ترک‌های عمیق امکان‌پذیر بوده است. در این مقاله به نقشی که سازه گنبد سلطانیه در بیان هویت معماری داشته و نقشی که می‌تواند در بیان هویت معماری امروزی بنا داشته باشد، پرداخته است.
اهداف پژوهش:

بررسی ارزش ناملموس نیارش میراث جهانی گنبد سلطانیه.
بررسی بنای سنتی با استفاده از حداقل مصالح و حداکثر تکنولوژی زمان خود.

سؤالات پژوهش:

ارزش ناملموس نیارش میراث جهانی گنبد سلطانیه چگونه است؟
گنبد سلطانیه چگونه با استفاده از حداقل مصالح و حداکثر تکنولوژی زمان خود به معماری یکپارچه‌ای دست یافته است؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The intangible value of Niarash, the world heritage of Soltanieh Dome

نویسندگان [English]

  • Mirmoosa Aniran 1
  • Zohre Torabi 2
  • Mitra Azad 3
1 Department of Architecture, Kish International Branch, Islamic Azad University, Kish island, Iran.
2 Department of Architecture, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Documentation and Architectural Studies and Restoration,Faculty of Architecture and Urbanism, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • World Heritage
  • Niarsh
  • Soltanieh Dome
بابائی، نعیمه و رحیمی، محبوبه و قیاسوند، جواد. (1393). «ارزش‌های ماندگار در گنبدهای ایرانی با تأکید بر گنبد سلطانیه»، دومین همایش ملی پژوهش‌های کاربردی در عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران.
پیرنیا، محمدکریم؛ رنجبرکرمانی، علی محمد. (۱۳۸۹). سبک‌شناسی معماری ایران. تهران: سروش دانش.
حمزه‌لو، منوچهر. (1381). هنرهای کاربردی در گنبد سلطانیه، تهران: نشر ماکان.
سن پائولوزی، دریکو. (1962). «گزارش مرمت گنبد سلطانیه، 1962 میلادی»، تهران: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی.
سپهوند، مانا و سپهوند، سمیه و حیاتی، حامد. (1393). «نیارش کاروانسراهای قاجاریه (نمونه موردی کاروانسرای میرزاصیدرضا خرم‌آباد)»، همایش ملی رویکرد عملی به پیاده‌سازی مفاهیم علمی، مباحث تئوری و پژوهش‌های  کاربردی علوم فنی، تهران.
شمس، صادق. (۱۳۸۹). جلوه‌هایی از هنر معماری ایران زمین: جستارهایی درباره بسیاری از سازه‌ها، اصطلاح‌ها و مصالح ساختمانی و صنعت‌های وابسته به معمای سنتی ایران از دیرباز تا اکنون. تهران: علم و دانش: نوآوران دانشگاه پارسه.
شهیری مهرآباد، فهیمه. (1392). «مقاوم‌سازی گنبدهای تاریخی در ایران مطالعه موردی: مقاوم‌سازی گنبد سلطانیه به‌وسیلۀ حلقه بتنی، نشریه صنعت مقاوم‌سازی و به‌سازی، شماره 3.
عزیزی، مجید و وفامهر، محسن. (1401). «تبیین سیر تطور نیارش در معماری خراسان با رویکرد بررسی در ابنیه مذهبی شهر مشهد، دومین کنفرانس بین‌المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط زیست و افق‌های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب، تبریز.
قیومی بیدهندی، مهرداد؛ عبدالله‌زاده، محمد مهدی. (1400). «بام و بوم و مردم (بازخوانی و نقد اصول پیشنهادی پیرنیا برای معماری ایرانی)». مطالعات معماری ایران، 1(1)2، 23-7.
میرزااحمدی، عارف؛ جلاییان قانع، نوید و وفامهر، محسن. (1397). «تبلور نیارش در بناهای سنتی (نمونه موردی: مجموعه آرامگاهی شیخ احمد جام)»، کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام، تبریز،
وفامهر، محسن. (1387). «رمزگشایی از مقاوم‌سازی لرزه‌ای در معماری ارزنده ایرانی»، سومین کنفرانس ملی و اولین کنفرانس بین‌المللی مقاوم‌سازی، تبریز.