تحلیل کاربرد رنگ در نگاره های معراج نامه میرحیدر بر مبنای جایگاه رنگ در قرآن مجید و احادیث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد صنایع دستی (پژوهش در هنرهای سنتی), دانشگاه علم و هنر( وابسته به جهاد دانشگاهی), اردکان , یزد

2 استادیار، گروه پژوهش هنر ٬دانشکده هنر٬ معماری و شهرسازی٬ واحد نجف آباد٬ دانشگاه آزاد اسلامی٬ نجف آباد٬ ایران

چکیده

معراج نامه میرحیدر داستانی عرفانی در توصیف مراحل عروج معجزه آسای پیامبر اسلام در شبی که به بارگاه الهی راه می یابد می باشد و رایج ترین مضمون دینی در عرصه هنرهای تصویری و نگارگری اسلامی ایران می باشد که همواره بستری مناسب برای خلاقیت و نوآوری نقاشان فراهم نموده است. این کتاب در 839-840/1435-1436برای شاهرخ تیموری مصور شده است. پژوهش اخیر به بررسی نمادها و مفاهیم رنگی به کار رفته در قرآن و چگونگی تاثرات و تصمیمات هنرمند از این مفاهیم در ارائه مضامین دینی نگاره ها می باشد. نگارگر با آگاهی از اهمیت جایگاه نور و رنگ در عرفان و ابواب معرفتی توانسته با استفاده از آیه های مربوط به رنگ ها٬ علاوه بر استفاده از آثار روانی رنگ بر شخصیت انسان٬ مفاهیم مذهبی اسلامی را بسیار غنی و همسو با مبانی نظری و معارف قرآنی و اسلامی بیان کند تا جایی که در این مجموعه تسلط رنگ به جای خط کاملا مشهود است. روش گردآوری مطالب اسنادی و شیوه تحقیق توصیفی- تحلیلی می باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of the Use of Color in Miraj Nameh (Mir haydar) Based on the Position of Color in Quran

نویسندگان [English]

  • Elaheh Tobeys Najafabadi 1
  • Zahra Fanaei 2
1 ...
2 ...
چکیده [English]

Miraj Nameh of Mir Haydar (the story of Ascension) is a mystic story describing the miraculous ascending of the Prophet Mohammed in a night that left the Earth and ascended the God’s presence. It’s the most popular religious concept in visual arts and Islamic miniature of Iran in which it’s made an appropriate place in creativity and innovation of the miniatures. This book is written in 1435-1436, 830-840 for Shahrokh Timuri. The present study  investigated the chromatic symbols and the concepts used in Quran and how the miniaturist used these symbols and concepts in presenting the religious contents. The miniaturist presented the Islamic religious concepts in line with the theoretical principles of Quranic and Islamic epistemology by knowing the importance of using colors and lights in mysticism and wisdom in a way that in this collection the dominance of color over writing is obvious. The data gathered by using an analytical-descriptive method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mir-Heydar Mirajnameh
  • color- Quran- painting
-قرآنکریم
-ابوطالبی، الهه (1372)، مفاهیم نمادین رنگ ها ، اداره پژوهش های اسلامی سیما، بی جا.
-اپهام پوپ، آرتور (1378)، سیر و صور نقاشی ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران، انتشارات مولی.
-احمدی، بابک (1383)، حقیقت و زیبایی، تهران، نشر مرکز.
-ادیب بهروز، محسن (1387)، معراج از دیدگاه قرآن و روایات، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل.
-ایتن، یوهانس (1391)، هنر رنگ، ترجمه عربعلی شروه، تهران، فرهنگسرای یساولی.
-بغدادی، آلوسی (1405)، تفسیر روح المعانی، بیروت، جلد22، داراحیاء التراث العربی.
-پوپ و دیگران (1384)، سیروصورنقاشی ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران، مولی.
-ولان، براید. ام (1378)، همنشینی رنگ ها، جلددوم، ترجمه فریال دهدشتی و ناصر پورپیرار، تهران، کارنگ.
-سگای،ماری رز (1385)، معراج نامه سفرمعجزه آسای پیامبر(ص)، ترجمه مهناز شایسته فر، تهران، موسسه مطالعات هنر اسلامی.
-شایسته فر، مهناز (1384)، هنر شیعی: عناصر هنر شیعی در نگارگری و کتیبه نگاری تیموریان و صفویان، تهران، موسسه مطالعات هنر اسلامی.
-شریفی، علی (1393)، رنگ از منظر قرآن حدیث و روانشناسی، دو فصلنامه علمی ـ ترویجی قرآن و علم، سال هشتم، ش14، بهار و تابستان، 161، 182
-شین د شتگل، هلنا (1389)، معراج نامه نسخه های خطی...، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
-طباطبایى‌، محمد حسین (1372)، المیزان فى تفسیر القرآن، چاپ پنجم ، تهران، دفتر انتشارات اسلامى.
-عکاشه، ثروت (1380)، نگارگری اسلامی، ترجمه سید غلامرضا تهامی، چاپ اول، تهران، سوره ی مهر.
-قرشی، باقر شریف (1409حیاه الامام زین العابدین (ع ): دراسه و تحلیل، دار الکتاب الاسلامی.
-کاندینسکی، واسیلی (1379)، معنویت در هنر، ترجمه اعظم نورالله خانی، چاپ دوم، تهران، اسرار دانش.
-کربن، هانری (1379)، انسان نورانی در تصوف ایرانی، ترجمه فرامرز جواهری نیا، تهران، انتشارات گلبان.
-مجلسی، محمدباقر (1384)، بحارالانوار، قم، انتشارات کتابچی.
فهرست مقالات:
-افشار، مرتضی (حبیب الله آیت اللهی، محمدعلی رجبی) (1384)، "بررسی روند نمادگرایی شمایل ها در نگارگری اسلامی از منظرنشانه شناسی" ، نشریه مطالعات هنر اسلامی ،شماره13 ،پاییزوزمستان.
-پیشوازاده، شیلا (1385) ، "زیبایی شناسی رنگ در معراج نامه ها" ، مجموعه مقالات منتخب همایش تجلی حسن محمدی (ص) در هنر، رسالت یعقوبی، تبریز.

-شمسی، لاله، شاد قزوینی، پریسا (1385)، "معراج نامه نگین درخشان نگارگری ایلخانی"، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 28، صص 85- 92

-محمودی، احمد (1387) رنگ در قرآن، فصلنامه بینات، ش 57، س پانزدهم.صص 58-83
 

- Chijiiwa ,Hideako (1987), "Color Harmony: A Guide to Creative Color Combinations", Rockport, Massachusett.  

-  Itten, Johannes (1997),   The Art of Color: The Subjective Experience and Objective Rationale of Color, Usa, John Wiley & Sons. 85

- Luscher, max,(1990), "The Luscher Color Test: The Remarkable Test that Reveals Personality Through Color", Pocket Books, New York.

- Morris, james W (1988), "The Spiritual Ascension: Ibn 'Arabî and the Mi'râj" In Journal of the American Oriental Society, vol. 107 (1987), pp. 629-652, and vol. 108 (1988), pp. 63-77.
 

- Seguy,  Marie-Rose"(1977) The Miraculous Journey of Mahomet : Miraj Nameh: Bibliotheque Nationale", George Braziller,Paris. 

-قرآنکریم
-ابوطالبی، الهه (1372)، مفاهیم نمادین رنگ ها ، اداره پژوهش های اسلامی سیما، بی جا.
-اپهام پوپ، آرتور (1378)، سیر و صور نقاشی ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران، انتشارات مولی.
-احمدی، بابک (1383)، حقیقت و زیبایی، تهران، نشر مرکز.
-ادیب بهروز، محسن (1387)، معراج از دیدگاه قرآن و روایات، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل.
-ایتن، یوهانس (1391)، هنر رنگ، ترجمه عربعلی شروه، تهران، فرهنگسرای یساولی.
-بغدادی، آلوسی (1405)، تفسیر روح المعانی، بیروت، جلد22، داراحیاء التراث العربی.
-پوپ و دیگران (1384)، سیروصورنقاشی ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران، مولی.
-ولان، براید. ام (1378)، همنشینی رنگ ها، جلددوم، ترجمه فریال دهدشتی و ناصر پورپیرار، تهران، کارنگ.
-سگای،ماری رز (1385)، معراج نامه سفرمعجزه آسای پیامبر(ص)، ترجمه مهناز شایسته فر، تهران، موسسه مطالعات هنر اسلامی.
-شایسته فر، مهناز (1384)، هنر شیعی: عناصر هنر شیعی در نگارگری و کتیبه نگاری تیموریان و صفویان، تهران، موسسه مطالعات هنر اسلامی.
-شریفی، علی (1393)، رنگ از منظر قرآن حدیث و روانشناسی، دو فصلنامه علمی ـ ترویجی قرآن و علم، سال هشتم، ش14، بهار و تابستان، 161، 182
-شین د شتگل، هلنا (1389)، معراج نامه نسخه های خطی...، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
-طباطبایى‌، محمد حسین (1372)، المیزان فى تفسیر القرآن، چاپ پنجم ، تهران، دفتر انتشارات اسلامى.
-عکاشه، ثروت (1380)، نگارگری اسلامی، ترجمه سید غلامرضا تهامی، چاپ اول، تهران، سوره ی مهر.
-قرشی، باقر شریف (1409حیاه الامام زین العابدین (ع ): دراسه و تحلیل، دار الکتاب الاسلامی.
-کاندینسکی، واسیلی (1379)، معنویت در هنر، ترجمه اعظم نورالله خانی، چاپ دوم، تهران، اسرار دانش.
-کربن، هانری (1379)، انسان نورانی در تصوف ایرانی، ترجمه فرامرز جواهری نیا، تهران، انتشارات گلبان.
-مجلسی، محمدباقر (1384)، بحارالانوار، قم، انتشارات کتابچی.
فهرست مقالات:
-افشار، مرتضی (حبیب الله آیت اللهی، محمدعلی رجبی) (1384)، "بررسی روند نمادگرایی شمایل ها در نگارگری اسلامی از منظرنشانه شناسی" ، نشریه مطالعات هنر اسلامی ،شماره13 ،پاییزوزمستان.
-پیشوازاده، شیلا (1385) ، "زیبایی شناسی رنگ در معراج نامه ها" ، مجموعه مقالات منتخب همایش تجلی حسن محمدی (ص) در هنر، رسالت یعقوبی، تبریز.

-شمسی، لاله، شاد قزوینی، پریسا (1385)، "معراج نامه نگین درخشان نگارگری ایلخانی"، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 28، صص 85- 92

-محمودی، احمد (1387) رنگ در قرآن، فصلنامه بینات، ش 57، س پانزدهم.صص 58-83