بررسی نقش مایه های تزیینی در جوراب‌بافی منطقۀ آلاشت مازندران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تربیت مدرس و ریاست مرکز تحقیقات هنر اسلامی نگاره

2 کارشناس ارشد هنراسلامی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

روستاهای مازندران میراث دار هنرهای دستی و بومی است که در گذر زمان رو به فراموشی نهاده‌اند. بافته های روستایی ازجمله هنرهای کاربردی است که حاصل تلفیق باورهای قومی و سلیقۀ ذوقی بافنده است. در جهت حفظ اصالت و هویت بومی، توجه به نقش مایه های غنی این آثار می تواند راه گشا باشد.
در حال حاضر روستای قدیمی آلاشت که امروزه یکی از شهرهای شهرستان سوادکوه محسوب می شود، از مراکز مهم تولید انواع بافته های بومی به ویژه جوراب‌بافی است. این پژوهش سعی دارد، نقش‌مایه های تزیینی به‌کاررفته در جوراب‌بافی منطقۀ آلاشت را معرفی کند.
اطلاعات اولیه در این پژوهش به شیوۀ میدانی از روستای آلاشت به دست آمده است. همچنین از منابع مکتوب و اسناد کتابخانه ای نیز در تبیین این مقاله استفاده شده است. بر پایۀ تحقیقات توصیفی تحلیلی به عمل آمده در نقش مایه های جوراب آلاشت، نمود اشیاء و عناصر طبیعی در دست‌بافته به گونه ای موجز و خلاصه شده، نمایانگر دیدگاه خلاقانه و تیزبین بافنده است. هنرمند بافنده، فرم های پیچیده را به فرم های ساده و بی‌تکلف تبدیل کرده و در عین حال به ارزش نقش افزوده است. نقوش انسانی به‌ندرت در دست‌بافت ها دیده شده، ولی نقش حیوانات، پرندگان، درختان و گیاهان کارکرد بهتری دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Decorative Motifs of the Hand-Woven Socks of the Allasht area of Mazandaran

نویسندگان [English]

  • Mahnaz Shayesteh Far 1
  • Moeineh Sadat Hejazi 2
چکیده [English]

The villages of Mazandaran are the heritance of domestic and local arts which are unfortunately on the merge of extinction. Village-made textual item are among the applied arts that are created as a compilation of local beliefs and the personal taste of the weaver. In order to preserve the beauty of this art and its domestic traits, research on the decorative motifs of this artwork seems necessary.
Currently, the old village of Alasht from the province of Savad Kooh is considered as an important center for local weavings especially sock-weaving. This research endeavors to introduce the decorative motifs applied on the hand-woven socks of the Alasht area. The initial data for this research was collected at the area; correspondingly written documents and library research were used in compiling the paper. The decorative motifs applied on the hand-woven socks reflect the beliefs and theories of the weaver in which complex patterns and designs are abridged into simple and humble designs that reflect the creative and intelligent mind of the weaver. Human motifs are rarely applied on the hand-woven socks; however, animal, bird, and herbal motifs are used abundantly. Accordingly, the hand-woven socks of the Allasht area are a simple but valuable piece of creation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Motifs
  • Sock-weaving
  • Alasht
  • Local beliefs
1-الیاده، میرچا، 1362، اسطوره رویا راز، ترجمه رویا منجم، تهران، انتشارات تفکر روز.
2-آمیه، پیر،1372، تاریخ عیلام، مترجم شیرین بیانی، تهران.
3-بختورتاش، نصرت‌الله،1370، نشان رازآمیز مهر، تهران، نشر فروهر.
4-پاکزاد، ناهید، 1378«شناسایی نقوش جوراب ها و دستکش های سنتی مازندران»، فصلنامه هنر، سال اول، شماره4 صص70-57.
5-پرهام، سیروس، 1370، دستبافته های عشایری و روستایی فارس، تهران، انتشارات امیرکبیر.
6-پرهام، سیروس، 1371، دستب افته های عشایر و روستایی فارس، جلد2، تهران، امیرکبیر.
7-پهلوان، کیوان، 1382، فرهنگ مردم آلاشت و سوادکوه، تهران، انتشارات آرون.
8-جمالی، سمانه السادات، 1388، تاثیر فرهنگ بومی بر نقوش دست بافته های کلاردشت، پایان نامه کارشناسی ارشد صنایع، دستی، استاد راهنما دکتر مهرانگیز مظاهری، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا.
9-جمالی یزدی، ابوبکر مطهر، 1386، فرخنامه، به اهتمام ایرج افشار، تهران، نشر امیرکبیر
10-حصوری، علی، 1376، فرش بر مینیاتور، مترجم فرهاد گیتی، شهرزاد فتوحی، احمد منصوری، تهران، ناشر فرهنگان.
11-دوبوکور، مونیک، 1378، رمزهای زنده جان، ترجمه جلال ستاری، تهران، نشر مرکز.
12-رستمی، مصطفی، 1386، دست بافته های سوادکوه ، تهران، انتشارات فرهنگستان هنر.
13-شوالیه، ژان و گرابر، آلن، 1385، فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، جلد دوم، تهران، جیحون.
14-صمدی، مهرانگیز، 1383، ماه در ایران از قدیم ترین ایام تا ظهور اسلام، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ دوم.
15-عمادی، اسدالله، 1372، بازخوانی تاریخ مازندران، تهران، نشر کارنگ، چاپ اول.
16-فریه، ر.دبلیو، 1374، هنرهای ایران، ترجمه پرویز مرزبان، تهران، نشر فرزان، چاپ اول.
17-معین، محمد، 1362، فرهنگ فارسی، جلد دوم، تهران، امیرکبیر.
18-نصری اشرفی، جهانگیر، 1381، فرهنگ واژگان طبری، تهران، انتشارات احیاء کتاب.
19-هال، جیمز، 1380، فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب، مترجم رقیه بهزادی، فرهنگ معاصر، تهران.
20-پورکریم، هوشنگ، بیتا، آلاشت، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.
21-یاحقی، محمدجعفر، 1386، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره ها در ادبیات فارسی، تهران، انتشارات فرهنگ معاصر.
22-یوسفی، فریده، 1380، فرهنگ آداب و رسوم مردم سوادکوه، ساری، انتشارات شلفین.
23- www.incc.ir 90/11/03, 15:00
24- www.sport.harferooz.com 90/01/07, 9:00
45-www.tabarestan.ir 90/11/25, 11:30
26- www.iichs.org 90/11/25, 11:30
27- www.fishbase.ir1 91/1/17, 12:47
28- www.infopoultry.net 90/10/16,16:00
29- www.web.iran-forum.ir 90/10/04, 18:10