مفهوم شناسی تطبیقی نمادها در نگارۀ خلقت انسان از مجموعه منتخبات مثنوی با داستان دیدار حضرت مریم(س) و روح القدس(ع) از دفتر سوم مثنوی معنوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد هنر ( گرایش صنایع دستی)

2 دانشیارگروه مطالعات عالی هنر/ عضو هیئت علمی پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

3 دانشیارگروه پژوهش هنر, دانشکده هنر، دانشگاه شاهد

چکیده

نگارگری ایرانی هنری اصیل و والاست که ضمن دربرداشتن معانی و مفاهیم بلند عرفانی، جلوه هایی بدیع و چشم نواز از ترکیب سحرانگیز طرح و نقش و رنگ را به نمایش گذاشته و به مدد اکسیر خیال، صورتی مثالی از زیبایی های بهشتی را جلوه گر ساخته است. با تأمل در تاریخ و خاستگاه این هنر می توان دریافت که اگرچه نگارگری، هنری در خدمت کتاب آرایی و مصور ساختن مضامین و مجالس حماسی و عشقی و حکمی بوده است، هیچ گاه به هنری صرفاً تزیینی بدل نشده و همواره در تعامل و هم نشینی با متن ادبی خویش بوده و طریق و مجرایی برای انتقال مفاهیم عرفانی و معانی باطنی آن محسوب شده است و این امر میسر نخواهد بود، مگر به مدد زبانی مشترک و نمادین که زبان معرفت قلبی و شهود خیالی هنرمند ادیب و هنرمند نقاش است. بر این اساس شناخت و درک صحیح این هنر پرمایه همچون دیگر هنرهای اسلامی تنها از طریق آگاهی از قانون نمادها و رمزهای معتبر در سنت و تأویل آنها به مآل و اصل آغازین آنها ممکن می شود.
نگارۀ خلقت انسان از نسخۀ خطی منتخبات مثنوی (1610/1018) که روایتی تصویری از داستان دیدار حضرت مریم(س) و جبرئیل(ع) از دفتر سوم مثنوی معنوی است، یکی از نمودهای بارز این رویکرد نمادگرایانه است که پیوند و ارتباط عمیقی با متن ادبی خویش دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study on the Symbolism of the Painting of the Creation of Mankind from the Masnavi Manavi Collection and the Painting of the Acquaintance of St. Mary and Gabriel from the Third Voulme of Masnavi Manavi

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Kiani 1
  • Hasan Bolkhari Ghahi 2
  • Mohammad Ali Rajabi 3
1
2
3
چکیده [English]

Persian painting is a genuine and grand art in which spiritual and divine features revolve around remarkable and conspicuous scenes of design, pattern and color. With assistance of imaginative elements, an ideal phenomenon representing the beauties of heaven is presented. With a glance into the history and antiquity of this art, it can be understood that although Persian art was mostly used to ornament books and illustrate the stories of epic, romance and fable; it never became a decorative art. Thus Persian art constantly moved with its literary counterpart and represented the words of divine and theological phenomena. Moreover, the alliance between Persian paintings and theological occurrences is not possible without the presence of a devoted painter who is familiar with the language of inner cognizance and imaginative power to depict works of art that are renowned worldwide. Hence, the appreciation of this art similar to other areas of Islamic art is merely possible through the perception of the symbols and secrecies concealed within tradition and customs.  The painting of the creation of mankind from one of the manuscripts of Masnavi (1018-1601) and the painting depicting the acquaintance of St. Mary and Gabriel from the third volume of Masnavi Molavi; best represent the relation between decorative arts and literary works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Manuscript of Creation of Mankind
  • Masnavi Manavi
  • Islamic Aesthetics
  • Symbolism

مراجع

1- آیت اللهی، حبیب الله، 1383، مبانی نظری هنرهای تجسمی، سمت، تهران.
2- ابنعربی، محمدابن محمد، 1386، فصوص الحکم، ترجمۀ محمدعلی موحد و صمد موحد، نشر کارنامه، تهران.
3- ابنعربی، محمدابن محمد، بیتا، الفتوحات مکیه فی معرفه الاسرار المالکیه و الملکیه، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
4- اثباتی، محمد حسن، حسینی راد، عبدامجید و دیگران، 1384، شاهکارهای نگارگری ایرانی، تحقیق و توضیحات محبوبه رزمجو، موزۀ هنرهای معاصر تهران ـ مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی، تهران.
5- اشرفی، م. مقدم، 1367، همگامی نقاشی با ادبیات در ایران، ترجمۀ روئین پاکباز، نگاه، تهران.
6- اعوانی، غلامرضا، 1375، «حکمت و هنر معنوی»: مجموعه مقالات، گروس، ص325.
7-انقروی، رسوخ الدین، 1378، شرح کبیر انقروی، ترجمۀ عصمت ستارزاده، زرین، تهران.
8- بلخاری، حسن، 1387، عکس مهرویان، خیال عارفان، فرهنگستان هنر، تهران.
9- بلخاری، حسن، 1388، مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی، سوره مهر، تهران.
10- بورکهارت، تیتوس، 1365، هنر اسلامی؛ زبان و بیان، ترجمۀ مسعود رجب نیا، سروش، تهران.
11- بورکهارت، تیتوس، 1390، ارزش های جاودان در هنر اسلامی، هنر و معنویت، ترجمۀ انشاءالله رحمتی، فرهنگستان هنر، تهران.
12- پازوکی، شهرام، 1384، حکمت هنر و زیبایی در اسلام، فرهنگستان هنر، تهران.
13- حسینی، مهدی، 1388، «طبیعت از منظر نگارگری ایرانی»، مجموعه مقالات همایش طبیعت در هنر شرق، فرهنگستان هنر، تهران، صص 141- 129.
14-حسینی، سیدرضا، 1384، مکتب های ادبی، جلد دوم، نگاه، تهران.
15-حکمت، نصرالله، 1386، حکمت و هنر در عرفان ابنعربی، فرهنگستان هنر، تهران.
16- رحیمیان، سعید، 1383، مبانی عرفان نظری، سمت، تهران.
17- سعیدی، گلبابا، 1383، فرهنگ اصطلاحات ابن عربی، شفیعی، تهران.
18-شبستری، محمود، 1368، گلشن راز، به کوشش محمدرضا زمانی شهم یرزادی، فرهنگسرا، تهران.
19-شوان، فریتیوف،1390، «دربارۀ صورت ها در هنر، هنر و معنویت»، ترجمۀ انشاءالله رحمتی، فرهنگستان هنر، صص 66 ـ 43.
20- شوان، فریتیوف، 1390، «زیبایی شناسی و رمزپردازی در هنر و طبیعت»، هنر و معنویت، ترجمۀ انشاءالله رحمتی، فرهنگستان هنر، تهران، صص 101ـ 67.
21- شوان، فریتیوف، 1390، «اصول و معیارهای هنر، هنر و معنویت»، ترجمۀ انشاءالله رحمتی، فرهنگستان هنر، تهران، صص 148ـ 103.
22- عزالدین کاشانی، محمود بن علی، 1376، شروح سوانح؛ سه شرح بر سوانح احمد غزالی، به اهتمام احمد مجاهد، سروش، تهران.
23- کربن، هانری، 1379، ان‍س‍ان‌ ن‍وران‍ی‌ در ت‍ص‍وف‌ ای‍ران‍ی، ترجمۀ‌ ف‍رام‍رز ج‍واه‍ری‌ن‍ی‍ا، گلبان، تهران.
24- لاهیجی، محمد ابن یحیی، 1383، مفاتیح العجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه و تصحیح محمدرضا بزرگی و غفت کرباسی، زوار، تهران.
25- مددپور، محمد، 1377، حکمت معنوی و ساحت هنر، سوره مهر، تهران.
26- مکارم شیرازی، ناصر، 1373، تفسیر نمونه، دارالکتب اسلامیه، تهران.
27- مولوی، جلال الدین محمد بن محمد، 1369، کلیات دیوان شمس تبریزی، مقدمه و تصحیح از محمد عباسی، نشر طلوع، تهران.
28- مولوی، جلال الدین محمد بن محمد، 1382، دوره کامل مثنوی معنوی، ب‍راس‍اس‌ ن‍س‍خ‍ۀ‌ ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ ش‍دۀ ری‍ن‍ول دالین ن‍ی‍ک‍ل‍س‍ون با مقدمۀ عبدالحسین زرین کوب و شرح حال مولانا به قلم بدیع الزمان فروزان فر، ایرانیان، تهران.
29- نصر، سیدحسین، 1375، ه‍ن‍ر و م‍ع‍ن‍وی‍ت‌ اس‍لام‍ی‌، ترجمۀ رحیم قاسمیان، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر مطالعات دینی هنر، تهران.
30- نصر، سیدحسین، 1380، معرفت و امر قدسی، ترجمۀ فرزاد حاجی میرزایی، فیروزان روز، تهران.
31- نیکلسون، رینول دالین، 1378، شرح مثنوی معنوی مولوی، ترجمۀ حسن لاهوتی، علمی و فرهنگی، تهران.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار