اقتصاد و معماری قاجاری: عوامل اقتصادی در تاثیر پذیری معماری قاجار از غرب (با تاکید بر تزیینات نما)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی، گروه معماری، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد ،ایران

2 استادیار، گروه هنر، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد ،ایران

3 دانشیار، گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

4 استاد، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

10.22034/ias.2021.303432.1713

چکیده

پس از شکست­های ایران در جنگ­ با روسیه تزاری، حاکمان قاجار نیاز به ایجاد ارتباطات گسترده با کشورهای غربی را به منظور هماهنگی با پیشرفت­های آن­ها در دستور کار قرار دادند. در این میان، گسترش روابط اقتصادی، بی­عدالتی در توزیع ثروت و فقدان چهارچوب­مداری بر افزایش سطح درآمد طبقه خواص و تشدید اختلاف طبقاتی تأثیر گذاشت. معماری قاجار و تزئینات آن نیز تحت‌تأثیر وضعیت اقتصادی این دوره تحت تأثیر معماری غرب قرار می­گیرد و اشکال، نمادها و فنون تزئینی غربی مستقیماً وارد معماری ایران می­شود. تاکنون علل تأثیرپذیری تزئینات معماری ایران از غرب در دوره قاجار در بستر وضعیت اقتصادی مورد بررسی قرار نگرفته است. هدف از این پژوهش تعیین وضعیت شاخص­های اقتصادی دوره قاجار است تا ریشه تحولات در تزئینات معماری ایران را بر اساس آن مورد سنجش قرار دهد. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی-تاریخی و از طریق روش نظریه زمینه­ای منطبق با نظریه مسئله‌محور کوربین سعی در استخراج کدهای باز، کدهای محوری و نهایتا انتخابی(شاخص­ها) دارد تا از طریق آن رابطه تأثیرپذیری تزئینات معماری ایران از غرب را در زمینۀ تحولات اقتصادی بیان نماید. نتایج این پژوهش نشان دادند وضعیت نامطلوب شاخص­های چهارگانه روابط بازرگانی، میانه­روی و اعتدال، مصرف کالا و خدمات و دانش بررسی و کسب درآمد منجر به توانمندسازی طبقه خواص در مقابل ضعف بیشتر طبقه عوام شده است. این وضعیت از یک‌سو موجب انتقال مستقیم تزئینات غربی توسط خواص به بناهای اشراف شده است و از سوی دیگر به دلیل ضعف اقتصادی طبقه عوام، بسترهای مردم­نهاد جذب و هماهنگی با پیشرفت­های غربی فراهم نشده است.
اهداف پژوهش:

تعیین وضعیت شاخص­های اقتصادی دوره قاجار.
تبیین اثر اوضاع اقتصادی قاجار بر تأثیرپذیری تزئینات نما از غرب.

سؤالات پژوهش:

وضعیت شاخص­های اقتصادی دوره قاجار چگونه است؟
تزئینات معماری در دورۀ قاجار چه تأثیراتی از غرب پذیرفت؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Qajar Economy and Architecture: Economic Factors in the Impact of Qajar Architecture from the West (with Emphasis on Facade Decorations)

نویسندگان [English]

  • Mohadeseh Sadat Amiri 1
  • Zahra Fanaei 2
  • Jamal Khodakarami 3
  • Mohamad masoud 4
1 Ph.D Student, Department of Architecture, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Art, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
3 Associated Professor, Department of Architecture, Faculty of Engineering, Ilam University, Ilam, Iran.
4 Professor, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Isfahan University of Arts, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to determine the status of economic indicators of the Qajar period in order to assess the roots of changes in Iranian architectural decorations based on it. The present study tries to extract open codes, axial and finally selective codes (indicators) with an analytical-historical approach and through the method of contextual theory in accordance with Corbin's problem-oriented theory, through which the relationship between the influence of Iranian architectural decorations from the West Express in the field of economic developments. The results of this study showed that the unfavorable situation of the four indicators of trade relations, moderation and moderation, consumption of goods and services, and knowledge of earning and earning money has led to the empowerment of the properties class against the further weakness of the common class. On the one hand, this situation has led to the direct transfer of Western decorations by properties to aristocratic buildings, and on the other hand, due to the economic weakness of the common people, the people have not been able to absorb and coordinate with Western developments.
aims of research:
1- Determining the status of economic indicators of the Qajar period
2- Explaining the effect of Qajar economic indicators on the impact of facade decorations from the west
research questions:
1- What is the status of economic indicators of the Qajar period?
2- What effect did the economic indicators of the Qajar period have on the influence of the facade decorations from the west?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar
  • architecture
  • decorations
  • economics

مراجع

آبراهامیان، یراند. (1391) .تاریخ ایران مدرن. ترجمه محمد ابراهیم فتاحی ولیلایی، چاپ هفتم، تهران: نشر نی.
آژند، یعقوب. (1393). مکتب نگارگری اصفهان، تهران: فرهنگستان هنر.
اسودی، فریبا. (1395). گذر از سنت به مدرنیته در ایران دوره قاجار (خوانشی بر معماری مسجد  مدرسه معمار باشی تهران)، پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه : تاریخ و باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
اشرف ، احمد و بنوعزیزی، علی. ( 1387). طبقات اجتماع، دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران: نشر نیلوفر.
اشرف، احمد. (1363). «موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران»، دنیای اسلام، شماره 4و5.
بانی مسعود، امیر. (1391). معماری معاصر ایران )در تکاپوی بین سنت و مدرنیته.(  تهران : نشر هنر معماری قرن.
تازیکه لمسکی، ایمان. (1395). تأثیرات مدرنیسم و معماری غرب بر معماری کاخ‌های عصر قاجاریه در تهران )با تکیه بر سفرنامه‌های ایرانیان به فرنگ(، پایان‌نا‌مه برای دریافت درجه (PH.D)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
رزاقی، ابراهیم. (1392). اقتصاد ایران، تهران: نشر نی.
خسروى، محمدباقر. (1377). «معمارى ایران در دوره قاجار»، فصل‌امه هنر، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات هنرى، شماره36.
دیدگاه، رضا. (1392). «شیوه حکومت مداری پهلوی اول، پایان‌نا‌مه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی(گروه تاریخ).
رازنهان، محمدحسن، بیاتی، هادی و منصوری، مریم. (1394). «بررسی جرایم اقتصاد در دوره ناصری(1264-1313ق/ 1847-1896)»، فصلنامه پژوهش‌های تاریخی )علمی- پژوهشی( دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره 4(پیاپی28)، صص 82-61.
سجادی، فریبرز؛ رستمی، محسن و رستمی، ثریا. (1393). «ریشه‌های تاریخی چالش سنت و تجدد در معماری معاصر قاجاریه(1785-1925 میلادی(»، نقش جهان، شماره دو، 94-85.
سلطان‌زاده، حسین. (1375). پنجره‌های قدیمی تهران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
عدل، شهریار؛ اورکاد، برنارد. (1375). تهران پایتخت دویست ساله) مجموعه مقالات.( مترجم: ابوالحسن سروقدمقدم. سید احمد سیدی، فاطمه وثوق خزایی. تهران: انتشارات سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران. انجمن ایرانشناسی فرانسه.
فوران، جان. (1390). مقاومت شکننده ) تاریخ تحولات اجتماعی ایران (، ترجمه احمد تدین، تهران: نشر رسا.
قبادیان، وحید. (1390). مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب، چاپ هفدهم، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
قبادیان، وحید. (1383). معماری در دارالخلافه ناصری: سنت و تجدد در معماری معاصر تهران، چاپ پنجم، تهران: انتشارات پشوتن.
قبادیان، وحید. (1392). سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری معاصر ایران، تهران: مؤسسه علم معمار.
قبادیان، وحید؛ کیانی، مصطفی(1392). «خاستگاه معماری مدرن در تهران- بررسی و شناخت اولین بنای سبک معماری مدرن در پایتخت کشور»، دو فصلنامه معماری و شهرسازی، شماره 11، 58-39.
کمالى، محمدرضا.  (1389). «بررسى معمارى دوره قاجار»، دو فصلنامه تخصصى دانش مرمت و میراث فرهنگى، شماره 4 شماره پیاپى5.
ماساهار ، یوشیدا. (1373). سفرنامه، ترجمه هاشم رجب‌زاده، مشهد: نشرآستان قدس رضوی.
مصطفوی، محمدتقی. (1375). آثار تاریخی تهران )اماکن متبرکه(. تنظیم و تصحیح :میرهاشم محدث، چاپ دوم، تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنری.
مقتدر، رضا. (1372). «دوران صد ساله‌ تجدد در شهرسازی و معماری ایران» ایران‌نامه، شماره 42 ،259-270.
مکی‌نژاد، مهدی. (1399). تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی: تزئینات معماری، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، مرکز تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
مهدوی نژاد، محمدجواد. (1393). «چالش فناوری و شکوفایی در معماری معاصر کشورهای در حال توسعه»، نشریه نقش جهان، شماره 2، 53-43.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد؛ منصوری مجومرد، پریناز. (1394). «ورود جریان‌های نوگرا به معماری معاصر ایران»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره21، 30-19.
نیلفروشان، محمدرضا. (1386). معماری ایرانی: از آغاز تا دوره قاجاریه، تهران:کانون آگهی و تبلیغات ارشاد.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار